Βιβλίο για τον ήρωα Θανάση Ζαφειρίου

- Newsroom

Του Νίκου Ασλανίδη

Χάρηκα ιδιαίτερα όταν πληροφορήθηκα ότι θα τιμηθεί στη γενέτειρά του, στο Φιλαδέλφειο του δήμου Βόλβης, ο Θανάσης Ζαφειρίου, που ήταν ο μοναδικός επιζών, από τους 32 καταδρομείς της Α’ Μοίρας Καταδρομών. Το αεροσκάφος Νοράτλας που τους μετέφερε στην Κύπρο κατέπεσε «από φίλια πυρά» και συνετρίβη κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής, στις 22 Ιουλίου του 1974.

Ο Θανάσης είχε άγιο… Άνοιξε την πόρτα του φλεγόμενου αεροσκάφους και πήδηξε στο κενό από ύψος περίπου 100 μέτρων. Γλίτωσε με καθολικά εγκαύματα και 38 κατάγματα. Τρία χρόνια νοσηλεύτηκε σε νοσοκομεία. Τον γνώρισα και κάναμε δύο εκπομπές στα «Αληθινά σενάρια» της ΕΤ3. Ήταν συγκλονιστικός. Περιέγραφε την σκηνή της πτώσης λες και την ξαναζούσε εκείνη τη στιγμή. Ο χρόνος για το Θανάση Ζαφειρίου σταμάτησε την ώρα της πτώσης και ας έζησε άλλα 42 χρόνια.

Επί 42 χρόνια δεν σταμάτησε να μιλά για τους αδικοχαμένους συμπολεμιστές του και τη δικαίωση του κυπριακού λαού.

Ύστερα από πρωτοβουλία του πολιτιστικού συλλόγου Φιλαδελφείου και του δήμου Βόλβης, έγιναν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου του και δόθηκε το όνομά του στην κεντρική οδό του οικισμού, όπου γεννήθηκε. Απογοητεύτηκα όταν διαπίστωσα ότι στην εκδήλωση δεν πήγε ούτε ένα τηλεοπτικό συνεργείο να καλύψει το γεγονός, έστω για λίγα δευτερόλεπτα στα δελτία ειδήσεων. Χάρηκα όμως μόλις πληροφορήθηκα ότι ένας Κύπριος εκδότης και συγγραφέας, ο Χρίστος Ανδρέου, γράφει την αυτοβιογραφία του Θανάση και σύντομα θα κυκλοφορήσει το βιβλίο του.

Λεζάντα: Ο εκδότης-συγγραφέας Χρίστος Ανδρέου.

Πότε γνωρίσατε το Θανάση Ζαφειρίου;

Το 1982 ήμουν στην Αθήνα όταν βρήκα σ’ ένα βιβλιοπωλείο ένα μικρό βιβλίο με τίτλο: «Μικρός Φάκελος Κύπρου», του Γ. Αντωνόπουλου, ο οποίος ήταν στις μάχες με την Α’ Μοίρα, όπου και τραυματίστηκε. Το αγόρασα αμέσως και το διάβασα σε λίγες ώρες και τότε έμαθα ότι ζει ένας, της Α’ Μοίρας Καταδρομών επειδή πήδηξε από το αεροπλάνο, λίγο πριν πέσει και καταστραφεί. Επικοινώνησα με τον Αντωνόπουλο και με πληροφόρησε ότι ο Θανάσης Ζαφειρίου ζει στη Θεσσαλονίκη και ότι γυροφέρνει στις λαϊκές αγορές ως μικροπωλητής και πουλάει πλαστικές τσάντες για τα ψώνια, αναπτήρες και κτένες και ότι δεν είχε τηλέφωνο. Αργά το βράδυ πήγα στη Θεσσαλονίκη και νωρίς το πρωί άρχισα και εγώ να γυροφέρνω τις λαϊκές αγορές αναζητώντας τον τραυματία μικροπωλητή.

Τελικά τον βρήκατε;

Στη δεύτερη λαϊκή ήμουν τυχερός, τον «ανακάλυψα» και του ζήτησα να παραβρεθεί στην Κύπρο στο ετήσιο μνημόσυνο της 20ης Ιουλίου, που γίνεται στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, όπου θάφτηκαν και οι συνάδελφοί του. Ο Θανάσης μου εξήγησε ότι το ήθελε πολύ αλλά δεν είχε τα λεφτά για το αεροπορικό εισιτήριο και το ξενοδοχείο. Αμέσως προθυμοποιήθηκα να τα αναλάβω όλα εγώ και του έδωσα και ένα ποσό για να αφήσει στην οικογένειά του όσο θα λείπει. Με παρακάλεσε να έλθει μαζί με τον Γ. Αντωνόπουλο και το αποδέχτηκα.

Εγώ δεν ήξερα ότι για να καταθέσει κάποιος στεφάνι στον Τύμβο Μακεδονίτισσας τη συγκεκριμένη μέρα, 20η Ιουλίου, όπου παρευρίσκοντο και οι επίσημοι, έπρεπε να ενημερώσω εκ των προτέρων την αστυνομία και τον στρατό ώστε να δοθεί άδεια και να μπούμε στο πρωτόκολλο. Τους πήρα, λοιπόν, από ένα στεφάνι και όταν τελείωσαν οι καταθέσεις στεφάνων από τους επίσημους τους είπα να πάνε να καταθέσουν και αυτοί τα στεφάνια τους. Στο διάδρομο προς τον Τύμβο τους άρπαξε η στρατονομία γιατί δεν ήταν στο πρωτόκολλο. Ο Θανάσης εξαγριώθηκε έτρεξε να αναρριχηθεί από το πλάι, όπως και έγινε με τη βοήθειά μου και του δημοσιογράφου Λάζαρου Μαύρου. Το βράδυ, ο Θανάσης μου ζήτησε να τον ξαναπάω στον Τύμβο. Στο δρόμο αγόρασε ένα μπουκάλι ουίσκι και πλαστικά ποτήρια. Αρνήθηκε να μας πει τι αγόρασε. Τον πήγα στο κενοτάφιο των συντρόφων του και μου είπε να φύγω γιατί θα μείνει εκεί με τους συντρόφους του όλη τη νύχτα… Μάταια προσπάθησα να τον αποτρέψω. Ξενύχτησε εκεί και τα έπινε «μαζί» με τους συντρόφους του, «συνομιλώντας» μαζί τους, κοιμήθηκε εκεί. Πήγα και τον πήρα νωρίς το πρωί για να τους πάω στο αεροδρόμιο όπως ήταν προγραμματισμένη η αναχώρησή τους. Τον επόμενο χρόνο, το 1983, από νωρίς έκανα προετοιμασία ώστε να μη ξανασυμβεί η παρεμπόδιση. Έστειλα σε όλες τις αρχές τα βιογραφικά των δύο καταδρομέων της Α’ Μοίρας και ζήτησα να τους εντάξουν σ’ αυτούς που θα καταθέσουν στεφάνια στους τάφους των συντρόφων τους. Με ενημέρωσαν ότι εγκρίθηκε το αίτημά μας. Την παραμονή της 20ης Ιουλίου ενημέρωσα και τα ΜΜΕ, τους απέστειλα και τα βιογραφικά των δύο καταδρομέων. Πράγματι στον Τύμβο Μακεδονίτισσας έβαλαν τους δύο καταδρομείς στις θέσεις επισήμων. Όταν έφθασε η στιγμή για την κατάθεση στεφάνων ο στρατιωτικός εκφωνητής κάλεσε το Θανάση: «… το μοναδικό επιζήσαντα από το ‘Νίκη 4’ και παρόλο πολυτραυματίας συνεχίζει να αγωνίζεται…», τότε ο κόσμος άρχισε τα χειροκροτήματα και να φωνάζει «ήρωας, ήρωας» και άλλα και δεν σταμάτησαν τα χειροκροτήματα μέχρι την επιστροφή του. Το ίδιο συνέβη και με τον Αντωνόπουλο. Με το τέλος της εκδήλωσης πολλοί έτρεξαν να τους αγκαλιάσουν, οι δε δημοσιογράφοι ζητούσαν δηλώσεις. Συμφώνησα με τα ΜΜΕ να κάνουμε την επομένη δημοσιογραφική διάσκεψη στο γραφείο μου. Όπως και έγινε.

Ακολούθως διευθέτησα συνάντηση με τον πρόεδρο της ΕΔΕΚ, Βάσο Λυσσαρίδη, οποίος μόλις είδε τις ταυτότητες τους που έγραφαν «τραυματίας Β’ Παγκόσμιου Πολέμου», τους ρώτησε πότε γεννήθηκαν, και οι δύο απάντησαν το 1953. Ο Λυσσαρίδης, τους ρώτησε πώς είναι δυνατό να τραυματίστηκαν σε ένα πόλεμο που ακόμη αυτοί ήταν αγέννητοι; Ζήτησε αμέσως μπροστά μας από την ιδιαιτέρα του να μιλήσει με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Στη συνομιλία, που ακούγαμε, ο Λυσσαρίδης ήταν πολύ θυμωμένος για τους στρατιώτες που πολέμησαν και τραυματίστηκαν να τους αδικούν. Η εφημερίδα «Τα Νέα» της ΕΔΕΚ προκήρυξε έρανο υπέρ των δύο πολεμιστών και οι προσφορές έρχονταν από τον απλό λαό. Το ποσό που εισπράχθηκε μοιράστηκε στους δύο τραυματίες. Με την επιστροφή των δύο στην Ελλάδα διευθετήθηκε από τον Παπανδρέου, ίσως και από άλλους και τους έδωσαν πρακτορεία ΠροΠο, καλύτερη σύνταξη και άλλα πλεονεκτήματα. Έκτοτε γίναμε φίλοι με τους δύο και στις ημέρες μνήμης που ερχόντουσαν στην Κύπρο συναντιόμασταν, αλλά είχαμε και τακτική τηλεφωνική επικοινωνία.

Τι σας έκανε εντύπωση στον Ζαφειρίου και αποφασίσατε να γράψετε την αυτοβιογραφία του;

Ο Θανάσης όποτε με έβλεπε ή μιλούσαμε στο τηλέφωνο, πάντα μου έλεγε ότι μόνο εγώ θα γράψω τη βιογραφία του. Μάλιστα μου έβαλε και πλαίσιο: Να είναι απλά γραμμένο για να το καταλαβαίνει ο απλός κόσμος, όχι με πολλές παραπομπές που είναι για τους επιστήμονες, να έχει φωτογραφίες και έγγραφα όπως στην έκδοσή μου «Φάκελος Κύπρου», να γράψω τη βιογραφία του αλλά να δώσω περισσότερη έμφαση στα γεγονότα του 1974 και στην Α’ Μοίρα Καταδρομών, να καταγράψω την πραγματική αλήθεια και τα θετικά αλλά και τα αρνητικά, όποια και αν είναι αυτά. Επέμενε ότι εμείς που ζήσαμε τα γεγονότα γνωρίζουμε κάποιες αλήθειες αλλά οι νέες γενιές δεν γνωρίζουν τίποτε κι ότι πρέπει να τη μάθουν για να μπορέσουν να διεκδικήσουν την ελευθερία της Κύπρου. Η άγνοια της ιστορίας από τους νέους, έλεγε, δεν θα τους προτρέπει να αγωνιστούν, αντίθετα θα εφησυχάζουν.

Του είπα να έλθει στην Κύπρο κανένα μήνα για μπορέσω να καταγράψω το σκελετό της βιογραφίας και κάποιες επιπλέον πληροφορίες, αλλά αυτός μου έλεγε ότι έχει οικογένεια και πρέπει να εργαστεί για να της πάρει τα αναγκαία. Του πρότεινα να μαζεύει ό,τι έγγραφα και δημοσιεύματα βρίσκει για να με βοηθήσει στην καταγραφή της βιογραφίας του. Του είπα να παίρνει σημειώσεις αλλά μου απαντούσε ότι τα γράμματά του είναι λιγότερα από εκείνα του δημοτικού: «Είμαι κουφιοκεφαλάκης», συνήθιζε να μου λέει. Επίσης, του είπα να πάρει ένα μαγνητόφωνο και όποτε θυμάται κάτι να το καταγράφει ή να βρει κάποιο που μπορεί να βιντεογραφεί και να παίρνει στρατιώτες που ήταν μαζί ή φίλους και συγγενείς του για να έχουμε ένα αρχείο. Πράγματι, βρήκε ένα στη Θεσσαλονίκη, τον πλήρωνε για να βιντεογραφεί συζητήσεις του με συγγενείς και συναδέλφους του. Από ό,τι έμαθα έκανε 8-12 κασέτες, αλλά ο συγκεκριμένος «κύριος» αρνείται να τις δώσεις στην οικογένεια γιατί τάχατες είναι δική του πνευματική περιουσία, παρόλο που πληρώθηκε για να κάνει τις συγκεκριμένες βιντεογραφήσεις!

Με το θάνατο του Θανάση η οικογένειά του μου ζήτησε να γράψω τη βιογραφία του Θανάση, όπως την ήθελε ο μακαρίτης. Ο Θανάσης φρόντισε να φυλάξει σε τρεις μεγάλες βαλίτσες ταξιδιού έγγραφα, δημοσιεύματα, περιοδικά κ.ά. τα οποία η οικογένειά του φρόντισε να μου παραδώσει. Ακόμη η σύζυγός του, Νάταλη, όσο και η μεγάλη του κόρη, Παναγιώτα, είχαν έγγραφα, μετάλλια και φωτογραφίες και μου τα παρέδωσαν. Έτσι έχω πλούσιο φωτογραφικό και άλλο υλικό, πήρα δεκάδες συνεντεύξεις από συγγενείς, φίλους, συναδέλφους του στο στρατό στην Ελλάδα αλλά πήρα και δεκάδες συνεντεύξεις στην Κύπρο και βρέθηκαν πολλά νέα στοιχεία. Παράλληλα, μάζεψα κάπου 60 βίντεο και καμιά 50 βιβλία γύρω από το κυπριακό πρόβλημα, το πραξικόπημα και την εισβολή του 1974 και πήρα και τους εκδομένους τόμους του «Φάκελου Κύπρου».

Πότε σκοπεύετε να εκδώσετε το βιβλίο;

Δύσκολη απάντηση. Η έρευνα ολοκληρώθηκε, γράφτηκαν ήδη πολλά κεφάλαια γύρω από τη ζωή του και σελιδοποιήθηκαν. Η μεγάλη δυσκολία μου τώρα είναι η πληθώρα εγγράφων, φωτογραφιών, βίντεο κ.ά. γύρω από το κυπριακό και τα γεγονότα του 1974. Είναι τεράστιο το υλικό και πολύ δύσκολο το συμμάζεμα για να τα βάλεις σ’ ένα μόνο βιβλίο, δυσκολεύομαι τι να αφήσω πίσω ώστε να μη ξεφύγω από τις οδηγίες του Θανάση: «Να γραφτεί η αλήθεια για να τις έχουν οι νέες και μέλλουσες γενιές». Επίσης, είμαι της θεωρίας του «Verba volant, scripta manent», που στην ελληνική γλώσσα αποδίδεται: «τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν», γι’ αυτό ό,τι γράφω το τεκμηριώνω με φωτογραφίες ή έγγραφα. Μάλιστα, τώρα με τη νέα τεχνολογία προσθέτω και βίντεο με τη μέθοδο QR Code ώστε να μειώνω το γραπτό και ο αναγνώστης να βλέπει και να ακούει τον άνθρωπο που περιγράφει το όποιο γεγονός ώστε να επιβεβαιώνεται η αλήθεια και να μην τίθεται υπό αμφισβήτηση η όποια αναφορά. Το δίλημμά μου τώρα είναι: Ένας μεγάλος τόμος ή δύο; Αν δύο ο πρώτος θα αφιερώνεται στη ζωή του Θανάση μέχρι το θάνατό του κι ο δεύτερος στο κυπριακό πρόβλημα και την εισβολή με πολλά νέα άγνωστα στοιχεία, έγγραφα και αποκαλύψεις.

Τι άλλα βιβλία έχετε γράψει;

Το 1979 οργάνωσα έναν εκδοτικό οίκο και με τη βοήθεια φιλολόγων ετοίμασα μία μεγάλη έκδοση από έξι τόμους για όλους τους κύπριους συγγραφείς από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας που βραβεύτηκε με το βραβείο Γραμμάτων. Ακολούθως ετοίμασα μία ανθολογία Κυπριακής λογοτεχνίας με 13 τόμους που βραβεύτηκε με το βραβείο Λογοτεχνίας. Συνέχισα με τους εθνικούς μας ποιητές Βασίλη Μιχαηλίδη και Δημήτρη Λιπέρτη που και αυτοί βραβεύτηκαν. Μετά συνέχισα με την έρευνα για τους εννέα ήρωες απαγονισθέντες από του Άγγλους αποικιοκράτες 1955-’59 (Καραολή, Δημητρίου, Παλληκαρίδη κ.ά.), με έρευνα στα αρχεία της Αγγλίας και της Κύπρου, με 600 περίπου συνεντεύξεις από συγγενείς, συναγωνιστές και φίλους των ηρώων. Αυτό το έργο εκδόθηκε σε επτά τόμους, 4.200 σελίδες και βραβεύτηκε από το Κυπριακό κράτος, τον Δικηγορικό Σύλλογο, το Ανώτατο Δικαστήριο, τη Γενική Εισαγγελία, το Υπουργείο Παιδείας, τους Συνδέσμους Αγωνιστών ΕΟΚΑ και με ανώτατη διάκριση τη βράβευση από την Ακαδημία Αθηνών και άλλες 12 τοπικές βραβεύσεις.

Το κοινό ενδιαφέρετε για τέτοιου είδους ιστορικά βιβλία ή προτιμά πιο ανάλαφρα μυθιστορήματα;

Πιο παλιά δεν προλαβαίναμε τις πωλήσεις μελετών και σοβαρών βιβλίων. Τώρα έχουμε το διαδίκτυο και την αδιαφορία των νέων για σοβαρή μελέτη του όποιου θέματος. Οι τηλεοπτικές σειρές στην τηλεόραση δεν αφήνουν χρόνο για σωστό διάβασμα, διαβάζεται το απλό μυθιστόρημα στη θάλασσα για να περάσει η ώρα… Τώρα και με την προσφορά βιβλίων από εφημερίδες σε εξευτελιστικές τιμές δυστυχώς έκλεισαν πολλά βιβλιοπωλεία.

Πόσο σας επηρέασαν τα ιστορικά γεγονότα στην Κύπρο;

Το 1957 με τις ταραχές από τους Τουρκοκύπριους έχασα το σπίτι μου στην Νεάπολη Λευκωσίας. Το 1963, έχασα το νέο σπίτι μου στον Τράχωνα Λευκωσίας, όπου έλαβα μέρος και στις μάχες της περιοχής. Το Μάιο του 1964 έλαβα μέρος στις μάχες του Πενταδακτύλου και του Αγίου Ιλαρίιωνα, τον Αύγουστο του 1964 έλαβα μέρος στις μάχες Τηλληρίας. Το 1974 έχασα τα πάντα: σπίτι, μελέτες, βιβλιοθήκη, κατάστημα και περιουσία στο κατεχόμενο τώρα χωριό μου Φιλιά. Ξυλοφορτώθηκα από τους πραξικοπηματίες επειδή τάχατες: Είμαι κομμουνιστής και αντίχριστος. Απλά είμαι σοσιαλιστής και φίλος του μ. Βάσου Λυσσαρίδη της ΕΔΕΚ. Έχω δικαίωμα να τα ξεχάσω ή να μην αγωνιστώ, έστω με τη πένα;

Κατά τη γνώμη σας ποια θα ήταν σήμερα μια δίκαιη και βιώσιμη λύση για το κυπριακό;

Φοβάμαι ότι η κατοχή είναι δύσκολο να ανατραπεί τώρα με τα όσα αναθεωρητικά θέλει η Τουρκία από Ελλάδα και Κύπρο. Γι’ αυτό γράφεται αυτό το βιβλίο. Γιατί λαός που ξεχνά την ιστορία του είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει…

Η ιστορία είναι η λαμπάδα του παρελθόντος που ανάβει για το παρών και φωτίζει το μέλλον για να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη.

Είστε αισιόδοξος ότι τελικά θα υπάρξει σύντομα λύση;

Ο Δαβίδ νίκησε τον Γολιάθ με μια πέτρα. Η Ελλάδα απελευθερώθηκε από την τουρκική αυτοκρατορία επειδή οι σκλαβωμένοι είχαν ψυχή και θέληση για Ελευθερία. Η μικρή Κύπρος νίκησε την Αγγλική αυτοκρατορία και απελευθερώθηκε από τον αγγλικό αποικιοκρατικό ζυγό ύστερα από 82 χρόνια και άλλους τρεις αιώνες τουρκοκρατίας. Τα πάντα ρεί...

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 23.10.2022