Διαδικασία Εκκαθάρισης

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας απασχόλησε η εκκαθάριση της ΑΕ-γενικά και οι εκκαθαριστές της. Εδώ θα προσεγγίσουμε την διαδικασία της εκκαθάρισης και τις επιμέρους πράξεις που την συγκροτούν.

Καθήκοντα Εκκαθαριστών

Οι εκκαθαριστές, μετά την ανάληψη των καθηκόντων τους, ασκούν τη διαχείριση και εκπροσώπηση της ΑΕ. Όμως, αποκλειστικό γνώμονα θα πρέπει να έχει κάθε σχετική πράξη: την επίτευξη του σκοπού της εκκαθάρισης. Οι πράξεις που στη συνέχεια αναφέρονται, όπως καταγράφονται στο γράμμα του νόμου, δεν είναι αποκλειστικές. Οι εκκαθαριστές έχουν τη δυνατότητα (αλλά και την υποχρέωση) να προβούν και σε κάθε άλλη αναγκαία ενέργεια για την ολοκλήρωση της εκκαθάρισης.

Πράξεις εκκαθάρισης

Απογραφή & Ισολογισμός

Πριν τη διενέργεια των επιμέρους πράξεων εκκαθάρισης της ΑΕ οι εκκαθαριστές οφείλουν να «κλείσουν» τα φορολογικά και εμπορικά βιβλία της και να ανοίξουν νέα- για το στάδιο της εκκαθάρισης. Απαιτείται, προς τούτο, υποβολή δήλωσης μεταβολής στη ΔΟΥ για λύση της ΑΕ και θέση της υπό εκκαθάριση.

Κατά το στάδιο της εκκαθάρισης εκκινεί νέα διαχειριστική περίοδος˙ λήγει με το πέρας της σχετικής διαδικασίας. Εναλλακτικά, με απόφαση της ΓΣ για αναβίωση της εταιρείας.

Επιμέρους Πράξεις Εκκαθάρισης

(α) Ρευστοποίηση Εταιρικής Περιουσίας

Η διενέργεια της εκκαθάρισης της ΑΕ και οι επιμέρους πράξεις της λαμβάνουν χώρα με σκοπό την ικανοποίηση των εταιρικών δανειστών και τη διανομή του εναπομένοντος προϊόντος της εκκαθάρισης στους μετόχους. Για την επίτευξη του συγκεκριμένου σκοπού, οι εκκαθαριστές προβαίνουν σε ρευστοποίηση της περιουσίας της. Δεν απαιτείται απόφαση της ΓΣ. Ο τρόπος που θα λάβει χώρα η ρευστοποίηση (για το σύνολο της εταιρικής περιουσίας ή μεμονωμένα στοιχεία του), επιλέγεται από τους εκκαθαριστές. Κριτήριο επιλογής αποτελεί η επωφελέστερη οικονομικά λύση.

Η ρευστοποίηση αναστέλλεται για τρεις μήνες από τη λύση. Αν λάβει χώρα κάποια πράξη ρευστοποίησης κατά τον εν λόγω χρόνο, αυτή δεν είναι άκυρη. Ωστόσο, οι εκκαθαριστές φέρουν ευθύνη. Εντός του συγκεκριμένου τριμήνου, οι μέτοχοι δικαιούνται να ζητήσουν από το αρμόδιο δικαστήριο (Μον. Πρωτοδικείο) τον καθορισμό κατώτατης τιμής πώλησης των προς εκποίηση περιουσιακών στοιχείων.

(β) Εξόφληση Εταιρικών Χρεών

Υπέρτερος σκοπός της εκκαθάρισης είναι η εξόφληση των εταιρικών υποχρεώσεων. Ο χαρακτήρας της ΑΕ ως κεφαλαιουχικός και η απουσία ευθύνης των μετόχων για τα εταιρικά χρέη καθιστά (όχι μόνον λογική αλλά και) αναγκαία την εξασφάλιση ικανοποίησης των εταιρικών δανειστών. Απαραίτητη, λοιπόν, πράξη εκκαθάρισης είναι η εξόφληση των οφειλών της εταιρείας. Δεν υφίστανται συγκεκριμένοι κανόνες που πρέπει να ακολουθήσουν οι εκκαθαριστές. Η ικανοποίηση των δανειστών γίνεται κατά τη σειρά που εκείνοι (οι εκκαθαριστές) θα επιλέξουν. Αν η εταιρική περιουσία δεν επαρκεί για την ικανοποίηση όλων των δανειστών, μπορούν να προβούν σε σύμμετρη ικανοποίησή τους.

Για την εξόφληση των εταιρικών υποχρεώσεων δεν είναι δυνατή η αυτούσια διανομή περιουσιακών στοιχείων της ΑΕ.

(γ) Είσπραξη Απαιτήσεων

Για να καταστεί δυνατή η εξόφληση των εταιρικών χρεών, απαιτείται αντίστοιχο ενεργητικό. Αναζητείται στα ταμειακά διαθέσιμα (εφόσον υφίστανται), στη ρευστοποίηση των περιουσιακών στοιχείων της ΑΕ αλλά και στην είσπραξη των εταιρικών απαιτήσεων-ανεξάρτητα από τον χρόνο γέννησης των τελευταίων. Στις απαιτήσεις συμπεριλαμβάνονται και οι οφειλόμενες εισφορές μετόχου. Η επιδίωξη της είσπραξής τους λαμβάνει χώρα δικαστικά ή εξώδικα.

Ενδιάμεσες Χρηματοοικονομικές Καταστάσεις

Στην περίπτωση που η εκκαθάριση διαρκέσει περισσότερο από έναν χρόνο, απαιτείται σύνταξη ενδιάμεσων χρηματοοικονομικών καταστάσεων. Σκοπός της σύνταξής τους είναι η ενημέρωση όχι μόνον των μετόχων αλλά και των τρίτων για την πρόοδο της σχετικής διαδικασίας. Οι καταστάσεις αυτές συνοδεύονται από δήλωση του εκκαθαριστή για τα αίτια της μη περάτωσης της εκκαθάρισης.

Οι εν λόγω χρηματοοικονομικές καταστάσεις δεν εγκρίνονται από τη ΓΣ˙ υποβάλλονται, απλά, σε αυτή και δημοσιεύονται στο ΓΕΜΗ.

Τελικές Χρηματοοικονομικές Καταστάσεις

Μετά την ολοκλήρωση των πράξεων εκκαθάρισης, οι εκκαθαριστές οφείλουν να συντάξουν τελικές χρηματοοικονομικές καταστάσεις. Από το περιεχόμενό τους θα προκύψει το τυχόν υπόλοιπο της εκκαθάρισης, το οποίο θα διανεμηθεί στους μετόχους.

Σε αντίθεση με τις ενδιάμεσες, οι τελικές χρηματοοικονομικές καταστάσεις υπόκεινται σε έγκριση της ΓΣ. Με την έγκριση/απόφαση αυτή εγκρίνεται (ή μη) συνολικά το έργο των εκκαθαριστών και απαλλάσσονται (ή μη) από τη σχετικά διαχειριστική ευθύνη.

Διανομή Στους Μετόχους

Με την έγκριση των τελικών χρηματοοικονομικών καταστάσεων πιστοποιείται το προϊόν της εκκαθάρισης και καθίσταται ληξιπρόθεσμη η αξίωση καταβολής του. Προϋπόθεση, αυτονοήτως, της διανομής είναι η ύπαρξη εναπομείνασας περιουσίας μετά την εξόφληση των εταιρικών δανειστών. Οι τελευταίοι προηγούνται σε κάθε περίπτωση. Στο προϊόν της διανομής συμπεριλαμβάνεται και το ποσό της εισφοράς του μετόχου.

Είναι δυνατή η αυτούσια διανομή περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας χωρίς ρευστοποίησή τους. Απαραίτητη, όμως, είναι η συμφωνία των μετόχων.

Δικαιούχοι διανομής είναι όσοι μέτοχοι έχουν εκπληρώσει την υποχρέωση καταβολής των εισφορών τους και αποδεικνύουν τη μετοχική τους ιδιότητα-κατά το ποσοστό συμμετοχής τους στο μετοχικό κεφάλαιο. Υπόχρεη καταβολής είναι η εταιρεία.

Κατά τη διανομή προηγούνται οι κάτοχοι προνομιούχων μετοχών με το αντίστοιχο προνόμιο. Εφόσον δεν υπάρξει διαφορετική συμφωνία με τον επικαρπωτή ή τον ενεχυρούχο δανειστή, αξίωση στο προϊόν της εκκαθάρισης έχουν ο ψιλός κύριος και ο ενεχυραστής. Υποστηρίζεται (αν και συζητήσιμο) ότι οι εταιρικοί δανειστές που δεν ικανοποιήθηκαν είναι δυνατό να στραφούν κατά των μετόχων στη βάση του αδικαιολόγητου πλουτισμού.

Η αξίωση για την καταβολή του προϊόντος της εκκαθάρισης υπόκειται σε πενταετή παραγραφή. Αφετηρία της πενταετίας αποτελεί το τέλος του έτους εντός του οποίου εγκρίθηκαν οι ετήσιες χρηματοοικονομικές καταστάσεις.

Διενέργεια Εκκαθάρισης ΑΕ κατ’ αντιστοιχία με την εκκαθάριση κληρονομίας

Η διαδικασία εκκαθάρισης της κληρονομίας είναι είδος συλλογικής διαδικασίας και εξυπηρετεί τη σύμμετρη ικανοποίηση των εταιρικών δανειστών. Οι σχετικές διατάξεις είναι δυνατό να εφαρμοστούν και στην προκειμένη περίπτωση-ύστερα από αίτηση των εκκαθαριστών και άδεια του αρμόδιου δικαστηρίου.

Σε περίπτωση ανεπάρκειας της εταιρικής περιουσίας, οι δανειστές, ικανοποιούνται σύμμετρα. Τυχόν προνόμια, υποθήκες και ενέχυρα δεν θίγονται. Για τους μη προνομιούχους η διανομή θα γίνει κατά τον οριζόμενο από τη δικαστική απόφαση τρόπο.

Καθώς είναι ιδιαίτερα σημαντικοί οι σκοποί που η διαδικασία της εκκαθάρισης υπηρετεί, δεν θα μπορούσε παρά να διέπεται και από συγκεκριμένους κανόνες. Ακόμα και τα περιθώρια τα οποία παρέχονται στους εκκαθαριστές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, δεν είναι δυνατό να εξέρχονται από το οριοθετημένο πλαίσιο. Η διαδικασία της εκκαθάρισης δεν μπορεί επ’ αόριστον να συνεχίζεται. Κι αν, σε κάθε περίπτωση, υπερβεί την τριετία, συγκεκριμένα μέτρα θα πρέπει να ληφθούν. Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.

Σημ.1: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).

Σημ.2.: Σε πλήρη μορφή το άρθρο Διαδικασία Εκκαθάρισης