Σε κρίσιμη καμπή σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται η Ελευθερία του Τύπου, σύμφωνα με τον φετινό Δείκτη των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF), ενώ η Ελλάδα βρίσκεται σε δυσμενέστερη θέση από το 2024. Πρωτοφανές είναι το γεγονός ότι σε 160 από τις 180 χώρες που αξιολογήθηκαν, τα μέσα ενημέρωσης επιτυγχάνουν οικονομική σταθερότητα «με δυσκολία» - ή «καθόλου». Αποτελεσματικά, πέρα από τις επιθέσεις κατά δημοσιογράφων, η οικονομική ευαλωτότητα να αναδεικνύεται ως η βασική απειλή για την ανεξαρτησία και τη βιωσιμότητά τους. Μάλιστα, στο 1/3 των χωρών παγκοσμίως μπαίνει «λουκέτο» στα ειδησεογραφικά πρακτορεία.
Ο Δείκτης Ελευθερίας του Τύπου των RSF μετρά πέντε βασικούς δείκτες για την αξιολόγηση των χωρών:
- Πολιτικές ελευθερίες: Αντιμετώπιση των δημοσιογράφων από τις κυβερνήσεις.
- Πλαίσιο νομοθεσίας: Υπάρχουσες νόμοι και κανονισμοί που επηρεάζουν την ελευθερία του Τύπου.
- Ανεξαρτησία των ΜΜΕ: Οικονομικές πιέσεις και πολιτική επιρροή.
- Περιβάλλον εργασίας: Συνθήκες για δημοσιογράφους, προστασία από επιθέσεις.
- Υποδομή μέσων ενημέρωσης: Η ανάπτυξη και η διανομή πληροφορίας σε κάθε χώρα.
Βασική απειλή: H οικονομική ευαλωτότητα των ΜΜΕ
Η RSF επισημαίνει ότι τα παραδοσιακά ΜΜΕ δυσκολεύονται να επιβιώσουν χωρίς να εξαρτώνται από κρατικές ενισχύσεις, ιδιώτες χρηματοδότες ή διαφημιστικές πλατφόρμες, γεγονός που πλήττει σοβαρά την ανεξαρτησία της ενημέρωσης. Η απώλεια διαφημιστικών εσόδων και η συγκέντρωση της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης αποτελούν σοβαρή απειλή για την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης. Τα δεδομένα από τον Δείκτη δείχνουν ότι η ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης είναι ιδιαίτερα συγκεντρωμένη σε 46 χώρες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ελέγχεται πλήρως από το κράτος.
Η έλλειψη σταθερής χρηματοδότησης αφήνει χώρο στην παραπληροφόρηση, με πολλούς χρήστες να στρέφονται σε πλατφόρμες που προωθούν είτε clickbait είτε ψευδείς ειδήσεις. Παράλληλα, σε 34 χώρες, ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης έχουν σχεδόν εξαφανιστεί – ενδεικτικές περιπτώσεις είναι η Νικαράγουα, το Ιράν και το Αφγανιστάν. Στις περιοχές αυτές, η πληροφόρηση είτε ελέγχεται πλήρως είτε απουσιάζει πλήρως από τη δημόσια σφαίρα.
Στην 163η θέση βρίσκεται η Παλαιστίνη καθώς π ο ισραηλινός στρατός κατέστρεψε ειδησεογραφικά γραφεία, σκότωσε σχεδόν 200 δημοσιογράφους και επέβαλε πλήρη αποκλεισμό στη Λωρίδα της Γάζας για πάνω από 18 μήνες.
Η εικόνα της Ευρώπης - Στην 89η θέση η Ελλάδα
Η Ελλάδα κατατάσσεται 89η στον Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου για το 2025, υποχωρώντας μία θέση από το 2024 , όπου βρίσκονταν στην 88η. Η πτώση αυτή αναδεικνύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανεξαρτησία των ΜΜΕ, όπως η πολιτική πίεση και η οικονομική αστάθεια, με αποτέλεσμα η κατάσταση στην Ελλάδα να χαρακτηρίζεται «προβληματική».
Παρόλο που η Νορβηγία είναι «πρωταθλήτρια» στην Ελευθερία του Τύπου και η Εσθονία, η Ολλανδία, η Σουηδία και η Φινλανδία ακολουθούν , η γενικευμένη κατάσταση στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία είναι ανησυχητική. Στην Ουκρανία (62η θέση), όπου η ρωσική εισβολή έχει καταστήσει την πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες πιο κρίσιμη από ποτέ, περίπου το 90% των ειδησεογραφικών newsrooms επιβίωνουνν χάρη σε επιδοτήσεις, που προέρχονταν κυρίως από τις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τους «Δημοσιογράφους χωρίς Σύνορα» εντός της ΕΕ υπάρχει μία επικίνδυνη εγγύτητα μεταξύ των μέσων ενημέρωσης και των ιθυνόντων εκδηλώνεται στην Ουγγαρία (68η θέση) και την Κύπρο (77η θέση) μέσω της αδιαφανούς, άνισης κατανομής της κρατικής διαφήμισης.
Το τοπίο των μέσων ενημέρωσης στην Αλβανία (80ή θέση) και την Ελλάδα (89η θέση) ορίζεται από συγκρούσεις συμφερόντων. Επιπλέον, όταν τα μέσα ενημέρωσης στην περιοχή αντιστέκονται στις πιέσεις, αντιμετωπίζουν στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού (SLAPPs) που εξαντλούν τα οικονομικά τους - αυτό μπορεί να φανεί στην Κροατία (60ή θέση) και τη Βουλγαρία (70ή θέση).
