Γ. ΠΑΥΛΙΔΗΣ "Μετατρέπουμε τις δυνατότητες σε ικανότητες"

- Newsroom

Ως κατεξοχήν ειδικός, ο καθηγητής Μαθησιακών Δυσκολιών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Γεώργιος Παυλίδης μιλά στη “ΜτΚ” για την πραγματική διάσταση των μαθησιακών δυσκολιών, τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και τον τρόπο οι δυνατότητες να γίνουν ικανότητες.
 

Επιμέλεια: Μαρία Τερζούδη

Ο κ. Παυλίδης ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως λέκτορας Ψυχολογίας στην Αγγλία σε ηλικία μόλις 23 ετών. Διδάσκει και ερευνά επί 42 χρόνια σε τμήματα ψυχολογίας, ειδικής αγωγής καθώς και σε ιατρικές σχολές γνωστών πανεπιστημίων της Αγγλίας, των ΗΠΑ και της Ελλάδας, και είναι πρόεδρος όλων των παγκόσμιων συνεδρίων δυσλεξίας από το 1983 έως σήμερα. Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 200 επιστημονικές εργασίες καθώς και τέσσερα βιβλία στα αγγλικά και ένα στα ελληνικά (αναμένεται το 2015). Είναι ο εφευρέτης του τεστ οφθαλμοκίνησης που φέρει το όνομά του (Τεστ Παυλίδη, Pavlidis Test), για την ακριβή-βιολογική πρόγνωση και διάγνωση της δυσλεξίας και της ΔΕΠΥ από την προσχολική ηλικία -και εφαρμόζεται στα “Dyslexia Centers - Pavlidis Method”- προσελκύοντας ενδιαφερόμενους από όλο τον κόσμο. Ως κατεξοχήν ειδικός, απαντά σε βασικές ερωτήσεις όσον αφορά τις μαθησιακές δυσκολίες, ξεκαθαρίζει “αλήθειες” και “μύθους” και δίνει χρήσιμες συμβουλές σε γονείς και εκπαιδευτικούς.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ;
“Πρόκειται για μια ειδική μαθησιακή δυσκολία στα γραπτά, βιολογικής και κυρίως κληρονομικής αιτιολογίας. Ψυχοπεριβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να βελτιώσουν ή να χειροτερέψουν την κατάσταση, αλλά ποτέ δεν μπορούν να προκαλέσουν τη δυσλεξία. Ο δυσλεξικός γεννιέται δυσλεξικός. Εκδηλώνεται ως σημαντική δυσκολία στην ανάγνωση (πολύ αργή και με λάθη), ως μεγάλη ανορθογραφία και ως σημαντική δυσκολία να μεταφέρεται η σκέψη στο γραπτό. Δηλαδή, η δυσλεξία είναι πρόβλημα του γραπτού λόγου”.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ;
“Η δυσλεξία είναι ιδιαίτερα κρυφή και παραπλανητική, γιατί δεν φαίνεται στην καθημερινή προφορική επικοινωνία, αφού οι δυσλεκτικοί μιλούν καθαρά, δεν παρουσιάζουν προβλήματα λόγου και συχνά έχουν εξαιρετική λογική, εφευρετικότητα και ευφυΐα.
●    Το βασικό διαγνωστικό κριτήριο της δυσλεξίας από την 1η δημοτικού μέχρι και το πανεπιστήμιο είναι η εξαιρετικά αργή και με λάθη ανάγνωση. Συχνά πηδούν σειρές, κομπιάζουν, επαναλαμβάνουν, προσθέτουν ή αφαιρούν συλλαβές ή αντικαθιστούν λέξεις, ώστε μερικές φορές άλλη λέξη να βλέπουν και άλλη να διαβάζουν.
●    Το μεγαλύτερο πρόβλημά τους είναι η μεταφορά της σκέψης στο γραπτό. Αντιθέτως στα προφορικά τα πηγαίνουν πολύ καλά.
●    Μια άλλη αξιοπαρατήρητη διαφορά-αντίθεση βρίσκεται μεταξύ των πολύ χαμηλών τους επιδόσεων στα γλωσσικά, φιλολογικά και θεωρητικά μαθήματα (νέα ελληνικά, ιστορία, θρησκευτικά κτλ.), ενώ μπορούν να διαπρέπουν στα πρακτικά (μαθηματικά, φυσική κτλ.).
●    Είναι εξαιρετικά ανορθόγραφοι, κάνουν πολλά γραμματικά λάθη, κολλούν τις λέξεις, παραλείπουν τα σημεία στίξης, ξεχνούν να βάζουν τόνους και έχουν ανομοιογενή επίδοση. Μπορούν να γράψουν την ίδια λέξη στην ίδια πρόταση ακόμα και με τρεις διαφορετικούς τρόπους. Συνήθως παρουσιάζουν προβλήματα στην αποστήθιση π.χ. στην προπαίδεια, μερικές φορές στην εκτέλεση μαθηματικών πράξεων, αλλά συχνά έχουν υψηλή μαθηματική λογική. Δυσκολεύονται στις ξένες γλώσσες και ιδιαιτέρως στα αγγλικά, λόγω της ασυνεπούς δομής της αγγλικής γλώσσας (άλλα βλέπεις και άλλα διαβάζεις, αλλιώς ακούγεται και αλλιώς γράφεται).

- ΠΡΩΙΜΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ:
●    Η δυσλεξία όπως και η διάσπαση της προσοχής είναι κυρίως κληρονομικές και συνεπώς υπάρχουν από τη γέννα. Άρα, υπάρχει και μπορεί να εντοπιστεί από την προσχολική ηλικία. Τα συμπτώματα που πρέπει να προσέξουμε στην προσχολική ηλικία και στις πρώτες τάξεις του δημοτικού είναι τα εξής:
●    Διάσπαση προσοχής, παρορμητικότητα (ανυπομονησία) και υπερκινητικότητα.
●    Δυσκολίες συγχρονισμού - συντονισμού πράξεων (σχοινάκι, κεφαλιές στο ποδόσφαιρο) και διατήρηση ρυθμού-ρυθμικών κινήσεων (χορός, βηματισμός).
●    Ακόμη παρουσιάζουν προβλήματα αλληλοδιαδοχής όπως βραδύτερη μάθηση της αυτόματης εκτέλεσης διάφορων αλληλοδιαδοχικών κινήσεων-ενεργειών (ντύσιμο, δέσιμο κορδονιών).
●    Το σημαντικότερο προγνωστικό, βιολογικό σημάδι της δυσλεξίας στην προσχολική ηλικία είναι η λανθασμένη οφθαλμοκίνηση, για την οποία γίνεται διάγνωση αντικειμενικά και με ακρίβεια με το βιολογικό τεστ (γνωστό ως Τεστ Παυλίδη).

- ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΩΝ, ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΗΘΙΣΗΣ:
●    Οι δυσλεξικοί συχνά αντιστρέφουν τη σειρά, για παράδειγμα, των ημερών της εβδομάδας, των μηνών του χρόνου, των εποχών, τη σειρά των λέξεων μέσα σε μια πρόταση κτλ. Το πρόβλημα γίνεται ακόμη σοβαρότερο όταν πρέπει να θυμούνται την αντίστροφη σειρά των προαναφερθέντων.
●    Αντιμετωπίζουν δυσκολία στο να ακολουθούν πολύπλοκες διαδοχικές προφορικές οδηγίες. Σπανιότερα παρουσιάζουν σύγχυση προσανατολισμού-κατεύθυνσης, π.χ. αριστερά - δεξιά.
●    Ακόμη, παρουσιάζουν προβλήματα στη βραχύχρονη μνήμη, στην αλληλοδιαδοχή, στην αποστήθιση (π.χ. ποιημάτων, τραγουδιών, προπαίδειας).
●    Συχνά, ενώ έχουν έξυπνο και δημιουργικό μυαλό, τους χαρακτηρίζει συναισθηματική ανωριμότητα, η οποία εκφράζεται με παιδιάστικη συμπεριφορά και με την προτίμηση να παίζουν με παιδιά μικρότερης ηλικίας.
●    Επίσης, συχνά παρουσιάζουν και ορισμένα ιατρικά προβλήματα όπως αλλεργίες, άσθμα, κεφαλόπονους και κοιλόπονους, που στη σχολική ηλικία κυρίως οφείλονται στο υψηλό άγχος που τους δημιουργεί η καθημερινή ταπεινωτική αποτυχία στο σχολείο.
●    Ενώ στις πρώτες τάξεις του δημοτικού η κύρια ανησυχία των γονέων εστιάζεται στο μαθησιακό πρόβλημα, σύντομα διαπιστώνουν την καταστροφή της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης του παιδιού, που είναι το χειρότερο όλων, αφού ισοδυναμεί με τη δυστυχία.

ΤΙ ΛΕΕΙ Ο ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΥΣΛΕΞΙΚΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ;
“Όταν υπάρχει διάγνωση δυσλεξίας, δυσορθογραφίας, δυσαριθμησίας, δυσαναγνωσίας ή δυσγραφίας από αναγνωρισμένο κρατικό φορέα, π.χ. ΚΕΔΔΥ, μερικά Κέντρα Ψυχικής Υγείας ή από μερικές πανεπιστημιακές κλινικές, τότε εξετάζονται προφορικά μέχρι και το πανεπιστήμιο. Στις γραπτές εξετάσεις οι δυσλεξικοί πρέπει να γράφουν στην ίδια αίθουσα με τους συμμαθητές τους, ώστε να μην ξεχωρίζονται, όμως μετά το τέλος της γραπτής εξέτασης να εξετάζονται προφορικά, ατομικά σε ήσυχη αίθουσα, χρησιμοποιώντας το γραπτό τους ως πρόχειρο. Λόγω του ότι διασπάται εύκολα η προσοχή τους, είναι προτιμότερο να κάθονται στο πρώτο θρανίο, μπροστά στο δάσκαλο και όταν είναι δυνατόν, η θέση τους να μη βλέπει προς το παράθυρο. Καλό είναι να κάθονται δίπλα σε ένα ήσυχο και υπομονετικό παιδί. Να μη μειώνονται για τα λάθη τους αλλά να ενθαρρύνονται και να επαινούνται για την προσπάθειά τους. Όσον αφορά τις εξετάσεις ξένων γλωσσών πανεπιστημίων του εξωτερικού, ισχύει εξίσου η διάγνωση και των δημόσιων και των ιδιωτικών κέντρων. Ακριβώς τις ίδιες διευκολύνσεις λαμβάνουν οι εξεταζόμενοι όταν έχουν όχι μόνο διάγνωση δυσλεξίας, δυσορθογραφίας, δυσγραφίας, δυσαριθμησίας, δυσαναγνωσίας αλλά και όταν έχουν διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών ή διάσπασης προσοχής (ΔΕΠΥ). Για όλες τις παραπάνω διαγνώσεις οι εξεταζόμενοι λαμβάνουν επιπλέον χρόνο 20-30 λεπτά και δεν πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα ορθογραφικά και γραμματικά λάθη. Για πτυχία γλωσσομάθειας που χορηγούν αγγλικά πανεπιστήμια ισχύουν οι διαγνώσεις από όλα τα ιδιωτικά κέντρα, όμως για τα πτυχία του αμερικανικού πανεπιστημίου Michigan ισχύουν μόνο οι διαγνώσεις ιδιωτικών κέντρων που χρησιμοποιούν το Τεστ Παυλίδη”.

ΤΟ ΔΙΕΘΝΩΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΕΝΟ ΤΕΣΤ ΠΑΥΛΙΔΗ
Κατά τη συνήθη πρακτική η διάγνωση της δυσλεξίας γίνεται με ψυχο-εκπαιδευτικά σταθμισμένα τεστ. Πριν να υποβληθεί σε αυτά, ο μαθητής πρέπει να υστερεί στην ανάγνωση τουλάχιστον ενάμιση έτος σε σχέση με το μέσο όρο της τάξης του, οπότε η διάγνωση καθυστερεί υποχρεωτικά έως τα μέσα της Β’ δημοτικού. Το διεθνώς μοναδικό βιολογικό, προγνωστικό και διαγνωστικό τεστ είναι το τεστ της οφθαλμοκίνησης (διεθνώς γνωστό ως Τεστ Παυλίδη -Pavlidis Test), που δεν βασίζεται στην ανάγνωση ή τη γραφή. Ο εξεταζόμενος παρακολουθεί σιωπηλά με το βλέμμα του ένα φωτεινό ερεθισμό στην οθόνη του Η/Υ, ενώ αυτομάτως καταγράφονται και αναλύονται οι οφθαλμοκινήσεις από ένα ασφαλές φωτοηλεκτρονικό σύστημα, χωρίς να ακουμπά το μάτι. “Τα εξειδικευμένα προγράμματα που αναπτύξαμε, αυτομάτως αναλύουν τα δεδομένα και βγάζουν την αντικειμενική διάγνωση της δυσλεξίας και της διάσπασης προσοχής. Η παγκόσμια πρωτοτυπία του τεστ μας αποδεικνύεται από το γεγονός ότι είναι αναγνωρισμένο με διεθνή διπλώματα ευρεσιτεχνίας (πατέντες) σε ΗΠΑ, Καναδά, Γαλλία και Αγγλία. Το τεστ επιτυγχάνει την αντικειμενική και βιολογική πρόγνωση δυσλεξίας με ακρίβεια 91,5% και τη διάγνωση της διάσπασης προσοχής με ακρίβεια 93,1% σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Επιπλέον, μπορεί να εφαρμοστεί ανεξαρτήτως γλώσσας, φυλής ή πολιτισμικού, εκπαιδευτικού και κοινωνικοοικονομικού επιπέδου. Η αντικειμενική βιολογική πρόγνωση-διάγνωση αποτελεί επιτακτική ανάγκη, προκειμένου να βελτιώσουμε τη σχολική επίδοση και να αποφύγουμε τα δευτερογενή ψυχολογικά προβλήματα που δημιουργούνται από την καθημερινή ταπεινωτική σχολική αποτυχία και από την αρνητική-επικριτική αντιμετώπιση στο σπίτι και στο σχολείο, λόγω άγνοιας. Αποτέλεσμά τους είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, δηλαδή η δυστυχία του παιδιού μας”. Η ακριβής πρόγνωση-διάγνωση μπορεί να γίνει οποτεδήποτε, αλλά όσο νωρίτερα γίνει τόσο το καλύτερο και, κατά τον κ. Παυλίδη, οδηγεί με ακρίβεια σε εξατομικευμένη αντιμετώπιση-θεραπεία σύμφωνα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες του κάθε παιδιού: “Η μέθοδός μου για την αντιμετώπιση της δυσλεξίας και της διάσπασης προσοχής είναι εξατομικευμένη, αποδεδειγμένα αποτελεσματική και πραγματοποιείται μέσω Η/Υ και εξειδικευμένων πολυμέσων, ελαχιστοποιώντας τα μειονεκτήματα και μεγιστοποιώντας τις δυνατότητες και τις επιδόσεις του παιδιού και μέσω ταυτόχρονης ψυχολογικής υποστήριξης γονέων και παιδιού. Στόχος μας είναι να μετατρέπουμε τις δυνατότητες σε ικανότητες”.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΠΟ ΕΙΔΙΚΟΥΣ
Η διάγνωση δυσλεξίας και ΔΕΠΥ γίνεται διεθνώς μόνο από εξειδικευμένους ψυχολόγους ή ειδικούς παιδαγωγούς, οι οποίοι συνήθως λειτουργούν ως ομάδες ειδικών. Όπως εξηγεί ο κ. Παυλίδης, “χωρίς τους ψυχολόγους δεν μπορεί να γίνει η διάγνωση, διότι το τεστ ευφυΐας είναι απαραίτητο για να αποκλειστεί η νοητική υστέρηση ως αιτία του μαθησιακού προβλήματος. Τα τεστ ευφυΐας επιτρέπεται να ελέγχονται μόνο από εξειδικευμένους ψυχολόγους. Το άγχος, η έλλειψη αυτοπεποίθησης καθώς και η διάσπαση προσοχής και η παρορμητικότητα που χαρακτηρίζουν τους δυσλεκτικούς μειώνουν σημαντικά τις επιδόσεις τους στα τεστ ευφυΐας, τα οποία στα χέρια άπειρων ή μη ειδικών είναι τόσο επικίνδυνα όσο και το γεμάτο πιστόλι στα χέρια παιδιών. Το πιο επικίνδυνο και τραγικό λάθος είναι το να διαγιγνώσκεται λόγω άγνοιας ως νοητικά καθυστερημένο ένα ευφυές αλλά συνεσταλμένο δυσλεκτικό παιδί ή ένα παιδί με διάσπαση προσοχής και παρορμητικότητα”. Η αντιμετώπιση είναι μακροχρόνια και βελτιώνει σημαντικά τις σχολικές επιδόσεις και την αυτοπεποίθηση του παιδιού. “Πολλά παιδιά που βοήθησα”, επισημαίνει, “σήμερα είτε έχουν τελειώσει το πανεπιστήμιο είτε έχουν πάρει διδακτορικά, είτε είναι καθηγητές Πανεπιστημίου”.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΟΝΕΑ
Τα παιδιά και ιδιαιτέρως τα δυσλεκτικά είναι πολύ πιο ευαίσθητα στην απόρριψη και στην αρνητική κριτική, διότι την υφίστανται διαρκώς. Ο ρόλος των γονιών πρέπει να επικεντρωθεί τις ώρες της μελέτης στο σπίτι στα εξής:
●    Αποφύγετε παντελώς τις αρνητικές και υποτιμητικές παρατηρήσεις, γιατί μειώνουν την αυτοπεποίθηση, τα κίνητρα και συνεπώς τη σχολική επίδοση.
●    Αποφύγετε παντελώς τα καταστροφικά υποτιμητικά κοσμητικά επίθετα, όπως βλάκα, τεμπέλη, αδιάφορε, ηλίθιε κτλ.
●    Τονίστε και επιβραβεύστε τα σωστά, χωρίς να επιμείνετε στα λάθη.
●    Αποφύγετε τη σύγκριση με άλλα παιδιά, ιδιαιτέρως με παιδιά που αποδίδουν καλύτερα. Η σύγκριση είναι καταστροφική, διότι εξευτελίζει, απορρίπτει και υποτιμά το παιδί. Καταστρέφει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση του παιδιού.
●    Επιβραβεύστε την προσπάθεια, ασχέτως αποτελέσματος, ώστε να αυξήσετε το κίνητρό τους για προσπάθεια.
●    Φροντίστε να πραγματοποιείται πρωινή επανάληψη. Είναι αντικατάσταση, διότι τα μαθήματα είναι πρόσφατα στο μυαλό του παιδιού και τα θυμάται καλύτερα, άρα έχει λιγότερο άγχος, αποκτά μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και επιτυγχάνει υψηλότερες επιδόσεις.