Για τη γυναίκα-σύμβολο της μπελ επόκ του ελαφρού τραγουδιού

Τη γνώρισα σε ραδιοφωνικό στούντιο το 1988. Ένιωσα δέος όπως σε μερικές μέρες και ο πατέρας μου όταν του είπα ότι “γνώρισα την Ελίζα Μαρέλλι”. Λάτρης του ελαφρού τραγουδιού ο ίδιος, πέρναγε ώρες ακούγοντας δεκάδες δίσκους στο παλιό πικάπ. Ήταν από τους λίγους που είχε την ίδια αγάπη για το ρεμπέτικο. Το παλιό ραδιοφωνάκι αυτά τα είχε σοφά διαχωρίσει στο πρόγραμμά του. Άκουγες την εκφωνήτρια με μια γλυκιά, ξύλινη φωνή να αναγγέλλει: “Θα περάσει μισή ώρα με τραγούδια του ελαφρού ελληνικού πενταγράμμου”. Με το ελαφρό τραγούδι ασχολήθηκαν σπουδαίοι δημιουργοί, εμπνευσμένοι συνθέτες με μουσική παιδεία και στιχουργοί. Ανάμεσα σε πολλούς άλλους, την εποχή εκείνη μεσουράνησαν συνθέτες όπως ο Αττίκ που κυριάρχησε στην αστική αθηναϊκή διασκέδαση, στην περίφημη “Μάντρα” του, και αργότερα ο Κώστας Γιαννίδης, ο Χρήστος Χαιρόπουλος, ο Ζοζέφ Κορίνθιος, ο Μιχάλης Σουγιούλ και βέβαια η Σοφία Βέμπο και ο Νίκος Γούναρης… Ο “θείος”, ο Μίμης ο Τραϊφόρος, και η Βέμπο η θεά είχαν ξεχωρίσει το ταλέντο της Ελίζας και είπαν ότι αυτή συνεχίζει το μύθο των τραγουδιών του ’40. Το 1955, μαθήτρια του σχολείου και του ωδείου, η Ελίζα Μαρέλλι εμφανίζεται σε μια επίδειξη στον Παρνασσό όπου την ξεχωρίζει και της κλείνει συμβόλαιο η Columbia. Στην αρχή δεν την εμπιστεύονται οι συνθέτες, ο Σουγιούλ χαρακτηριστικά είπε: “Μα είναι ακόμα παιδί, ας περάσουν 3-4 χρόνια…”. Ο Κορίνθιος όμως ήταν φαίνεται πιο διορατικός και της έγραψε δύο τραγούδια σε στίχους Ν. Φατσέα “Μη φοβάσαι” και “Τίποτα άσχημο δεν έχεις”. Η επιτυχία ήταν μεγάλη. Αρχίζει για τη νεαρή ερμηνεύτρια μια ανοδική πορεία. “Στην υγειά της”, “Το καινούργιο σου φουστάνι”, “Θέλω ποτέ να μη χωρίσουμε”, “Ο ψαράς και η ψαροπούλα”, “Τι μου ’χεις κάνει”, “Έρωτα, τύραννε μεγάλε”, “Μια νύχτα σαν κι απόψε”, “Έρωτα συ, μοιραίε μου”. Η Ελίζα Μαρέλλι εμφανίζεται σε μια εποχή κοινωνικών και καλλιτεχνικών αδιεξόδων. Τα μουσικά πράγματα του τόπου αλλάζουν. Το ελαφρό τραγούδι αρχίζει να αποσύρεται. Η Ελίζα Μαρέλλι ήταν αέρας και σφυγμός για την επιβίωσή του. Στα 18 της χρόνια ήταν η πιο σημαντική εκπρόσωπος του “Φοβήθηκα τότε” είχε πει. Και ήταν φυσικό όταν ακόμα στην εφηβεία της βρέθηκε απέναντι στα ιερά τέρατα της εποχής. Απέναντι σε ένα κοινό επιλεκτικό, κριτικό, απαιτητικό, που αν δεν ήσουν άριστος, δεν μπορούσες να τραγουδήσεις. Κράτησα επαφή με την ιέρεια του ελαφρού τραγουδιού, κάναμε πολλές συζητήσεις και μάλιστα ήρθε στη Θεσσαλονίκη σε μία ειδική τηλεοπτική εκπομπή μας (“Η παρέα μας”) για να τιμήσει τη μνήμη του Σταύρου Κουγιουμτζή, τον οποίο εκτιμούσε απεριόριστα. Σε μερικές εκδηλώσεις μάλιστα επέλεξε να τραγουδήσει το “Ένας κόμπος η χαρά μου”! Αργότερα μου έκανε την τιμή να με κάνει μέλος του συλλόγου “Φίλοι του Ελαφρού Τραγουδιού”. Μέσα από τους “φίλους” η Ελίζα Μαρέλλι έκανε έναν σπουδαίο αγώνα, με κόπο και χαμηλούς τόνους για να διαδοθεί το ελαφρό τραγούδι στη νέα γενιά. Πίστευε στην αξία του δυτικότροπου -πείτε το- ή ευρωπαϊκού τραγουδιού, που άνθησε στο άστυ τις δεκαετίες του ’20 μέχρι και του ’60. Είναι, λένε οι ειδικοί, αυτό το τραγούδι παιδί ή ανίψι της καντάδας και της λαοφιλούς επιθεώρησης, ξαδέρφι της οπερέτας και πάντως δεν είναι ούτε λαϊκό ούτε ρεμπέτικο, ούτε κλασική μουσική ούτε ροκ εντ ρολ, ούτε δημοτικό! Η Ελίζα Μαρέλλι ήταν άνθρωπος σπάνιας εντιμότητας, ειλικρίνειας και σεμνότητας. Της άρεσαν ο γόνιμες συζητήσεις και ποτέ δεν δίσταζε να στηλιτεύει τα όχι λίγα στραβά της σύγχρονης κοινωνίας. Διατύπωνε με σταθερότητα και σαφήνεια τις απόψεις της, αλλά ήθελε να ακούσει και τις αντίθετες απόψεις. Δεν πήγε στα νυχτερινά κέντρα, δεν της άρεσε η “απατηλή λάμψη της ματαιοδοξίας”. Τη μοναδική κοντράλτα φωνή της που σε μάγευε τη χάριζε σε φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, σε συναυλίες των “Φίλων του Ελαφρού Τραγουδιού” και σε τιμητικές βραδιές όπως αυτές που έγιναν γι’ αυτήν στον Παρνασσό κατ’ επανάληψιν, στο Ζωγράφειο Λύκειο της Κωνσταντινούπολης το 2010, στα Δημήτρια στη Θεσσαλονίκη το 2009, στις εκδηλώσεις του Ολοκαυτώματος της Νάουσας το 2011. Είχα την τιμή να παρουσιάσω κάποιες από αυτές και έζησα το κλίμα της αποθέωσης για την Ελίζα, τη γυναίκα που ενσάρκωνε το αλλοτινό ήθος του τραγουδιού του άστεως. Γνωρίζοντας λοιπόν την Ελίζα Μαρέλι, αυτήν τη μεγάλη κυρία, την αρχετυπική “ντέιμ”, όπως έγραψε γι’ αυτήν η αξέχαστη φίλη της Δανάη Στρατηγοπούλου, νιώθεις διπλά τυχερός. Η Ελίζα Μαρέλι γεφύρωσε τρεις γενιές αφού ευτύχησε στα 14 χρόνια της να τραγουδήσει και να δισκογραφήσει δίπλα σε έναν Μιχάλη Σουγιούλ, έναν Χαιρόπουλο, έναν Κώστα Γιαννίδη, έναν Βέλλα και να μοιραστεί την αγάπη και την αγωνία του ελαφρού τραγουδιού με την κοινωνία. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια συνέχιζε να τραγουδά με φωνή αναλλοίωτη, μαγική, γεμάτη αποχρώσεις. Φιλημένη από τις μούσες της Αθήνας της νοσταλγικής ίσως και σκληρής μεταπολεμικής ζωής… Μου έλεγε: “Το ελαφρό ελληνικό τραγούδι ανέδιδε πάντα μια ατμόσφαιρα ευπρέπειας. Τα τραγούδια αυτά άντεξαν στο χρόνο και αξίζουν να κερδίσουν όχι μόνο την προσοχή αλλά και την αγάπη της νεολαίας” Ακούγεται ρομαντικό αλλά είναι και ρεαλιστικό και σίγουρα πολύ όμορφο να συμμερίζεται κανείς το όραμα της Ελίζας Μαρέλλι να διαδώσει τα ούτως η άλλως αποδεδειγμένης διαχρονικής ποιότητας τραγούδια αλλά και τις αξίες εκείνης της εποχής. Το ημερολόγιο του Συλλόγου για το 2016 ήταν αφιερωμένο στην ίδια. Το χάρηκε πολύ. Μέχρι πριν από έναν μήνα έκανε σχέδια για το μέλλον των “Φίλων του Ελαφρού Τραγουδιού” αλλά και για το τραγούδι. Έφυγε την Πέμπτη 23 Ιουνίου.

---

Δημοσιεύτηκε στην "Μακεδονία της Κυριακής" στις 26 Ιουνίου 2016