ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ 8.500 χρόνια ιστορίας

- Newsroom

Λίγοι ενδεχομένως γνωρίζουν ότι στην περιοχή όπου βρίσκονται σήμερα τα Γιαννιτσά υπήρχε θάλασσα, που με την πάροδο των χρόνων μετατράπηκε σε λίμνη, την οποία όλοι, ή σχεδόν όλοι, γνωρίζουν από τα “Μυστικά του Βάλτου” της Πηνελόπης Δέλτα.


Της Μαρίας Καραούλη

Η δεύτερη πόλη της Πέλλας, αλλά μεγαλύτερη σε πληθυσμό από την πρωτεύουσα του νομού Έδεσσα, βρίσκεται εκεί από τους προϊστορικούς χρόνους, όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα. Από τις έως τώρα έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι η περιοχή κατοικήθηκε την 7η π.Χ. χιλιετία, δηλαδή μετρά 8.500 χρόνια ιστορίας. Το νήμα της ιστορίας των Γιαννιτσών μέσα στο χρόνο ξετυλίγει η πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση του δήμου, που αποτελεί και την παρθενική προσπάθεια της δημοτικής αρχής να αναδείξει την πόλη.

Η ΠΕΛΛΑΙΑ ΧΩΡΑ
Η ιστορία της πόλης στο χρόνο έχει πολλές λαμπρές σελίδες, με αποκορύφωμα την περίοδο του μακεδονικού κράτους, υπό τον Φίλιππο τον Βʼ και τον γιο του Αλέξανδρο. Πολύ κοντά στα σημερινά Γιαννιτσά βρίσκεται η αρχαία Πέλλα, την οποία επέλεξε ο Φίλιππος ως πρωτεύουσα του κράτους του. Ολόκληρη η ευρύτερη περιοχή ονομάστηκε Πελλαία χώρα και την ονομασία αυτή φέρει ως σήμερα. Τότε άνθισαν οι τέχνες και τα γράμματα, αλλά και η οικονομία, καθώς μετακλήθηκαν μεγάλοι καλλιτέχνες και δημιουργοί, ενώ λειτουργούσαν σπουδαία τοπικά εργαστήρια επεξεργασίας μετάλλου και αγγειοπλαστικής. Σημαντικοί ναοί συγκέντρωναν το πανελλήνιο ενδιαφέρον, ενώ στο θέατρο της Πέλλας ακούστηκαν πρώτη φορά οι “Βάκχες” και ο “Αρχέλαος” του Ευριπίδη.       
Στα ελληνιστικά χρόνια, η Πέλλα και η περιοχή της γνώρισαν εντυπωσιακή ακμή. Μετά τη μάχη της Πύδνας, ο τόπος περιήλθε στους Ρωμαίους.      

Η ΠΑΡΑΚΜΗ
Από τις σελίδες της έκδοσης πληροφορούμαστε ότι στο τέλος του 2ου αιώνα η Πέλλα παρήκμασε απότομα, μάλλον από σεισμό. Σημαντικός σταθμός στην ιστορία της περιοχής είναι η κατασκευή της Εγνατίας οδού, η οποία συνέδεε την περιοχή των Γιαννιτσών με την Έδεσσα και τη Θεσσαλονίκη (146 - 120 π.Χ.).  
Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, καθώς η Εγνατία οδός δεν λειτουργεί πλέον ως διαπεριφερειακός οδικός άξονας, η κοινωνία της περιοχής μετασχηματίζεται δραματικά, τα Γιαννιτσά μετατρέπονται σε ένα τυπικό αγροτικό χώρο, που είναι γεμάτος αγροτικούς οικισμούς, οι οποίοι αποτέλεσαν τον οικιστικό πυρήνα των περισσότερων σημερινών οικισμών και δημοτικών διαμερισμάτων. Γλωσσολογικά επικρατούσαν τα ελληνικά, τα λατινικά και τα σλαβικά.   

ΒΑΡΔΑΡΙ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ
Στην υστεροβυζαντινή περίοδο οι οικισμοί ήταν οχυρωμένοι με κάστρα και κατοικούσαν κυρίως αγρότες και κτηνοτρόφοι. Οι ιστορικοί της εποχής των Κομνηνών και εφεξής αναφέρουν το τοπωνύμιο “Βαρδάρι” που σχετίζεται με στρατοπεδεύσεις στρατιωτών. Και όταν επικρατούν οι Οθωμανοί, οι οποίοι εξαπλώνονται ραγδαία στη Θράκη και στη Μακεδονία, μεταξύ 1362 και 1390, οι πηγές μνημονεύουν την κατάληψη του “Βαρδάρι”.      
Η κατάληψη από τους Οθωμανούς έγινε στη δεκαετία 1380 και συναρτάται με έναν σημαντικό ηγέτη, τον Γαζή Εβρενός, που θεωρείται ότι συνέβαλε αποφασιστικά στην επικράτηση των Οθωμανών στη Μακεδονία και αλλού. Ο θρύλος αναφέρει ότι έζησε 129 χρόνια(!) και ότι ήταν γιος χριστιανού εξωμότη, κυβερνήτη της Προύσας.

ΙΕΡΗ ΠΟΛΗ ΤΑ ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ
Η ονομασία Γενητζέ - Βαρντάρ επικρατεί μετά τον 16ο αιώνα. Γενητζέ στα τουρκικά σημαίνει Νεάπολη. Άλλη εκδοχή αναφέρει ότι το όνομα προέρχεται από το ανθρωπωνυμικό “Γιαννιτσάς” (τα δίκαια του Γιαννιτσά) από έναν υποθετικό βυζαντινό ιδιοκτήτη της περιοχής.
Η πόλη, μετά το θάνατο του Εβρενός, θεωρήθηκε ιερή από τους μουσουλμάνους. Συνετέλεσαν σʼ αυτό η μεγάλη φήμη των Σπαχήδων του Εβρενός (που είχε και την προσηγορία Γαζί - νικητής), η πληθώρα θρησκευτικών ιδρυμάτων και ιεροδιδασκαλείων, αλλά και η μεγάλη σχέση των Γιαννιτσών με έναν άλλο ένδοξο κατακτητή, τον Σεΐχ Λιάνη, τον κατακτητή της Νάουσας, του οποίου ο τάφος βρισκόταν στα Γιαννιτσά. Την περίοδο αυτή η πόλη αριθμεί περίπου 5.000 κατοίκους.         

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
Μεγάλη ήταν η προσφορά των Γιαννιτσιωτών στο Μακεδονικό Αγώνα με εμβληματική φυσιογνωμία τον ντόπιο Γκόνο Γιώτα. Καθοριστική για τον αγώνα ήταν η μάχη των Γιαννιτσών, όπου συγκεντρώθηκε ο τουρκικός στρατός, μετά την εκδίωξή του από τον ελληνικό στα στενά του Σαρανταπόρου. Η μάχη διήρκεσε δύο ημέρες, στις 19 και 20 Οκτωβρίου. Οι απώλειες των Τούρκων ήταν τριπλάσιες σε σχέση με των Ελλήνων. Η νικηφόρα έκβαση της μάχης άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.  
Στα χρόνια που ακολούθησαν τα Γιαννιτσά μετατράπηκαν, από μια οθωμανική κωμόπολη με έντονο φονταμενταλισμό, σε μια σφύζουσα από ζωή ελληνική πόλη. Αυτό έγινε με πρωτοβουλία των κατοίκων της περισσότερο, παρά από το τότε φτωχό ελληνικό κράτος. Σημαντικός παράγοντας για την οικονομική ανάπτυξη ήταν η αποξήρανση της λίμνης των Γιαννιτσών στα χρόνια του μεσοπολέμου, που εξακόντισε τον γεωργικό κλήρο στα 30 στρέμματα ανά οικογένεια.                       
Βαρύ ήταν το τίμημα που πλήρωσαν τα Γιαννιτσά για την αντίστασή τους κατά των Γερμανών. Κορυφαίο γεγονός υπήρξε η εκτέλεση 114 κατοίκων, με επικεφαλής τον δήμαρχο Θωμά Μαγκριώτη στις 14 Σεπτεμβρίου του 1944.  
Η μεταπολεμική περίοδος βρίσκει τα Γιαννιτσά κατεστραμμένα, αλλά δεν άργησε να αρχίσει η ανασυγκρότηση, μεταβάλλοντας την πόλη σε ένα σύγχρονο αστικό κέντρο.

Η σύγχρονη πόλη
Δυστυχώς κατά την ανοικοδόμηση της πόλης δεν δόθηκε μεγάλη σημασία στην πλούσια οικιστική της παράδοση. Πολλά μνημεία που ήταν ερειπωμένα κατεδαφίστηκαν. Μόνο κατά τις πρόσφατες δεκαετίες φροντίστηκε η πολιτιστική της κληρονομιά. Μάλιστα στα Γιαννιτσά δημιουργήθηκε ένας από τους πρώτους πεζόδρομους της χώρας. Η πόλη απέκτησε πολλά εκπαιδευτικά κτίρια, ένα μεγάλο ναυταθλητικό κέντρο, ενώ μετά από 30 χρόνια λειτουργεί το πνευματικό κέντρο καθώς και ανοιχτό θέατρο.  
Στον οικονομικό τομέα η πόλη προχωρά ακόμη περισσότερο. Η αιμορραγία της μετανάστευσης και της αστυφιλίας έφερε, μετά από ένα δύσκολο διάστημα, την εμφάνιση νέων επιχειρήσεων. Εκατοντάδες καταστήματα και δέκα βιομηχανίες πλαισιώνουν μια μεγάλη αγροτική παραγωγή.