Κεντρική Μακεδονία: Στην πρώτη γραμμή της αντιπυρικής περιόδου

Καθώς η Ελλάδα εισέρχεται στην απαιτητική αντιπυρική περίοδο του 2025, οι μνήμες από το δύσκολο καλοκαίρι του 2024 παραμένουν νωπές. Η περασμένη χρονιά σημαδεύτηκε από αυξημένη συχνότητα δασικών πυρκαγιών, ιδίως στη Βόρεια Ελλάδα, όπου η έγκαιρη και συντονισμένη επέμβαση των πυροσβεστικών δυνάμεων, παρά τις αντίξοες συνθήκες που επέβαλλαν οι παρατεταμένοι καύσωνες, κατέστησε δυνατή την αποφυγή εκτεταμένων καταστροφών σε κατοικημένες περιοχές. Ωστόσο, η επαγρύπνηση παραμένει υψηλή, καθώς η κλιματική αλλαγή συνεχίζει να δημιουργεί ένα περιβάλλον αυξημένου κινδύνου, απαιτώντας συνεχή ετοιμότητα και την ενεργό συμμετοχή όλων στην πρόληψη.

Σε ετοιμότητα η Περιφέρεια

Στην καρδιά της αντιπυρικής περιόδου, η Κεντρική Μακεδονία βρίσκεται σε διαρκή επιφυλακή, επιχειρώντας να θωρακίσει την περιοχή από τον εφιάλτη των δασικών πυρκαγιών. Οι φωνές των αρμοδίων, από το Πυροσβεστικό Σώμα μέχρι την Περιφέρεια, συγκλίνουν στην ανάγκη για εγρήγορση και συντονισμένη δράση, καθώς οι προκλήσεις που θέτει η φετινή περίοδος είναι πολλαπλές και απαιτητικές.

Σύμφωνα με Αξιωματικό του Πυροσβεστικού Σώματος, η περσινή χρονιά στην Βόρεια Ελλάδα σημαδεύτηκε από έναν αυξημένο αριθμό πυρκαγιών, οι οποίες όμως αντιμετωπίστηκαν αποτελεσματικά χάρη στην άμεση και μαζική κινητοποίηση των πυροσβεστικών δυνάμεων, τόσο επίγειων όσο και εναέριων. Η έγκαιρη επέμβαση περιόρισε την εξάπλωση των φλογών και απέτρεψε καταστροφικές συνέπειες. Ωστόσο, ο ίδιος επισημαίνει ότι η φετινή αντιπυρική περίοδος δεν επιτρέπει εφησυχασμό. Η κλιματική αλλαγή, με τους παρατεταμένους καύσωνες, δημιουργεί ένα περιβάλλον υψηλού κινδύνου, όπου η έναρξη και η ραγδαία εξέλιξη των πυρκαγιών είναι πιο πιθανές από ποτέ.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο Χαράλαμπος Στεργιάδης, Γενικός Διευθυντής Προγραμματισμού και Υποδομών της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και Περιφερειακός Συντονιστής Κρατικής Αρωγής. Παρά τις πρόσφατες βροχοπτώσεις που αύξησαν την υγρασία και προσέφεραν μία ανάσα δροσιάς, ο κίνδυνος πυρκαγιάς παραμένει υπαρκτός. Όπως τονίζει στη «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της Κυριακής», η Περιφέρεια βρίσκεται σε διαρκή ετοιμότητα, ενισχύοντας το Πυροσβεστικό Σώμα με επιπλέον προσωπικό, όπως δασοκομάντος, πυροσβέστες, εθελοντές και συμβασιούχους. Παράλληλα, εξετάζεται η πιθανότητα αύξησης των εναέριων μέσων πυρόσβεσης, όπως ελικόπτερα και αεροπλάνα.

Η συνεργασία μεταξύ των φορέων αποτελεί αδιαπραγμάτευτο στοιχείο της προετοιμασίας. Το Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας συνεδριάζει τακτικά, αξιολογώντας την ετοιμότητα σε υλικά μέσα και ανθρώπινο δυναμικό. Η Περιφέρεια, από την πλευρά της, δεσμεύεται να προσφέρει κάθε δυνατή υλική και τεχνική υποστήριξη. Επιπλέον, ο ρόλος των εθελοντικών οργανώσεων κρίνεται ζωτικής σημασίας, ειδικά στην περιοχή του Σέιχ Σου στη Θεσσαλονίκη, όπου 35 φιλικές οργανώσεις έχουν αναλάβει την επιτήρηση συγκεκριμένων τομέων, συμβάλλοντας στην έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση πιθανών εστιών. Όπως εξηγεί και ο κ. Στεργιάδης, η επιτήρηση ενισχύεται από δασικά πυροφυλάκια, ένα σύστημα ραντάρ που λειτουργεί όλο το 24ωρο και drones που επιτηρούν ευαίσθητες περιοχές.

Ωστόσο, η ετοιμότητα δεν περιορίζεται μόνο στην κινητοποίηση των αρμόδιων αρχών. Όπως τονίζει ο κ. Στεργιάδης, η προσωπική ευθύνη του κάθε πολίτη είναι καθοριστική. Η συμμόρφωση με την τελευταία εγκύκλιο του υπουργείου Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Κρίσης, η οποία καθιστά υποχρεωτικό τον καθαρισμό των ακαθάριστων οικοπέδων, αποτελεί ένα κρίσιμο βήμα για την πρόληψη των πυρκαγιών και την προστασία της δημόσιας ασφάλειας.

Πηγή κινδύνου τα ακαθάριστα οικόπεδα

Ένα από τα κοινά σημεία που αναδεικνύεται από τις δηλώσεις των αρμοδίων είναι ο κίνδυνος που εγκυμονούν τα ακαθάριστα οικόπεδα κατά την αντιπυρική περίοδο. Αξιωματικός του Πυροσβεστικού Σώματος περιγράφει στη «ΜτΚ» πώς ένα ακαθάριστο οικόπεδο μπορεί να αποτελέσει εστία έναρξης πυρκαγιάς ακόμη και αν η κύρια εστία βρίσκεται σε απόσταση. Οι υψηλές θερμοκρασίες και το θερμικό φορτίο που δημιουργεί ένα μεγάλο μέτωπο φωτιάς μπορούν να αναφλέξουν τα ξερά χόρτα και τα εύφλεκτα υλικά σε ένα παραμελημένο οικόπεδο, δημιουργώντας νέα μέτωπα και περιπλέκοντας την κατάσταση.

Ο κ. Στεργιάδης επισημαίνει την υποχρέωση των πολιτών να προβούν στον καθαρισμό των οικοπέδων τους, απομακρύνοντας κλαδιά, ξερά χόρτα και κάθε άλλο εύφλεκτο υλικό. Η μη συμμόρφωση με αυτή την υποχρέωση δεν αποτελεί μόνο πηγή κινδύνου για την περιουσία του ιδιοκτήτη και των γειτόνων, αλλά και για το ευρύτερο περιβάλλον, ειδικά σε περιοχές όπου οι κατοικίες βρίσκονται εντός ή πλησίον δασικών εκτάσεων. Οι έλεγχοι για την εφαρμογή του νόμου έχουν ήδη ξεκινήσει και οι δήμοι, ως υπεύθυνοι για τους προληπτικούς ελέγχους, θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση της συμμόρφωσης.

Η ανάγκη για καθαρά οικόπεδα δεν είναι απλώς μία νομική υποχρέωση, αλλά μία πράξη κοινωνικής ευθύνης. Ένα ακαθάριστο οικόπεδο, ειδικά μετά από παρατεταμένους καύσωνες, μετατρέπεται σε μία «ωρολογιακή βόμβα», έτοιμη να εκραγεί από μία σπίθα ή μία καύτρα. Οι συνέπειες μίας τέτοιας έναρξης μπορεί να είναι καταστροφικές, θέτοντας σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, περιουσίες και το φυσικό περιβάλλον. Η ευαισθητοποίηση των πολιτών και η ενεργός συμμετοχή τους στην πρόληψη αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του κινδύνου πυρκαγιάς.

Επιπλέον, το Αξιωματικό στέλεχος αναφέρεται σε συγκεκριμένες αιτίες πυρκαγιών που σχετίζονται με ανθρώπινες δραστηριότητες. Όπως, για παράδειγμα, οι αλωνιστικές μηχανές κατά τον θερισμό, ειδικά όταν τα σπαρτά είναι χαμηλά λόγω της ζέστης, μπορούν να προκαλέσουν σπινθήρες κατά την επαφή με πέτρες, οδηγώντας σε πολλαπλές ενάρξεις πυρκαγιών. Αντίστοιχα, προβλήματα στο δίκτυο ηλεκτρικού ρεύματος και ατυχήματα με αυτοκίνητα κοντά σε περιοχές με πυκνή βλάστηση αποτελούν επιπλέον πηγές κινδύνου. Αυτές οι επισημάνσεις υπογραμμίζουν την ανάγκη για αυξημένη προσοχή και την υιοθέτηση μέτρων πρόληψης σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα που μπορεί να οδηγήσει σε έναρξη πυρκαγιάς. Η απαγόρευση καύσης κλαδιών και άλλων υλικών στην ύπαιθρο κατά την αντιπυρική περίοδο, εκτός εάν γίνεται υπό αυστηρή επιτήρηση και με τα κατάλληλα μέσα κατάσβεσης, είναι ένα ακόμη κρίσιμο μέτρο για την αποφυγή ατυχημάτων.

Ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής

Η κλιματική αλλαγή αναδεικνύεται ως ένας καθοριστικός παράγοντας που επιτείνει τον κίνδυνο και την ένταση των δασικών πυρκαγιών. Η επίδραση ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως οι παρατεταμένοι καύσωνες και η ξηρασία, συμβάλλουν στη δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την εκδήλωση και την εξάπλωση των πυρκαγιών.

Αξιωματικός της Πυροσβεστικής τονίζει ότι τα τελευταία 2-3 χρόνια η αλλαγή του κλίματος αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση. Η περσινή αντιπυρική περίοδος ξεκίνησε με έναν ιδιαίτερα θερμό Ιούνιο, γεγονός που αύξησε σημαντικά την ευφλεκτότητα της βλάστησης. Ο Δρ. Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, μιλά στη «ΜτΚ» και επιβεβαιώνει αυτή την τάση, επισημαίνοντας ότι οι παρατεταμένες περίοδοι υψηλών θερμοκρασιών και ξηρασίας καθιστούν τα δάση εξαιρετικά ευάλωτα στη φωτιά.

Ένα ανησυχητικό στοιχείο που αναφέρει ο Δρ. Λαγουβάρδος είναι η επέκταση της αντιπυρικής περιόδου. Το 2024, σημειώθηκαν δύο πυρκαγιές στα Πιέρια όρη ήδη από τα τέλη Μαρτίου, γεγονός που καταδεικνύει ότι ο κίνδυνος πυρκαγιάς δεν περιορίζεται πλέον στους παραδοσιακά θερμούς καλοκαιρινούς μήνες. «Εάν η αύξηση της θερμοκρασίας συνεχιστεί με τον τρέχοντα ρυθμό τις επόμενες δεκαετίες, είναι πιθανό να αρχίσουμε να βλέπουμε πυρκαγιές ακόμη νωρίτερα την άνοιξη και αργότερα το φθινόπωρο».

Ο κ. Στεργιάδης αναφέρεται στην «ραγδαιότητα των φαινομένων» που χαρακτηρίζει την περίοδο της κλιματικής κρίσης. Οι έντονες βροχοπτώσεις, σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες και τους ισχυρούς ανέμους, δημιουργούν σύνθετες και απρόβλεπτες συνθήκες που μπορούν να ευνοήσουν την ταχεία εξάπλωση των πυρκαγιών και τη δημιουργία επικίνδυνων μικροκλιμάτων. Η αμεσότητα στην ανταπόκριση των δυνάμεων πυρόσβεσης και η συνεχής επαγρύπνηση είναι κρίσιμες για την αντιμετώπιση αυτών των αυξημένων προκλήσεων.

Η πρόοδος της τεχνολογίας προσφέρει σημαντικά εργαλεία για την πρόγνωση και την παρακολούθηση των δασικών πυρκαγιών. Ο Δρ. Λαγουβάρδος αναφέρεται στη χρήση δορυφόρων για την έγκαιρη ανίχνευση εστιών και σε συστήματα όπως το IRIS για την παρακολούθηση της εξάπλωσης της φωτιάς. Αυτές οι τεχνολογίες, σε συνδυασμό με τις μετεωρολογικές προβλέψεις, μπορούν να βοηθήσουν τις αρμόδιες αρχές να λάβουν έγκαιρα προληπτικά μέτρα και να οργανώσουν αποτελεσματικότερα τις επιχειρήσεις κατάσβεσης.

Ωστόσο, παρά την πρόοδο στην τεχνολογία και την αυξημένη ετοιμότητα, ο Δρ. Λαγουβάρδος εκφράζει την ανησυχία του για το ενδεχόμενο εμφάνισης «μεγαπυρκαγιών» (σ.σ. οι λεγόμενες mega fires) -πυρκαγιών δηλαδή που γίνονται ανεξέλεγκτες λόγω των ευνοϊκών συνθηκών και αποκτούν τεράστια έκταση. Η κλιματική αλλαγή αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης τέτοιων ακραίων φαινομένων, καθιστώντας την πρόληψη και την έγκαιρη αντιμετώπιση πιο κρίσιμες από ποτέ.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 19-20.04.2025