Ο πλούτος της Θεσσαλονίκης στα βυζαντινά μνημεία της

- Newsroom

Η εξαιρετική πρωτοβουλία του Συνδέσμου Θεσσαλονικέων Αθήνας να διοργανώσει μια εκδήλωση για τα βυζαντινά μνημεία της πόλης αναμένεται να ανοίξει έναν ευρύτερο διάλογο για τη διαχείριση, την προβολή, ακόμη και την τουριστική τους αξιοποίηση

Του Βασίλη Πάγκαλου

“Ιδρυμένη το 315 π.Χ., πρωτεύουσα ρωμαϊκής επαρχίας και θαλάσσιο λιμάνι, η Θεσσαλονίκη αποτέλεσε μία από τις πρώτες βάσεις για τη διάδοση του χριστιανισμού. Ανάμεσα στα χριστιανικά μνημεία της βρίσκονται υπέροχες εκκλησίες, κάποιες με την ελληνική σταυροειδή κάτοψη και κάποιες τρίκλιτες βασιλικές. Οικοδομημένες σε μια μακρά περίοδο, από τον 4ο μέχρι τον 15ο αιώνα, συγκροτούν μια διαχρονική τυπολογική σειρά, που είχε σημαντική επίδραση στον βυζαντινό κόσμο. Τα ψηφιδωτά της Ροτόντας, του Αγίου Δημητρίου και του Οσίου Δαβίδ συγκαταλέγονται μεταξύ των μεγαλύτερων αριστουργημάτων της πρώιμης χριστιανικής τέχνης”.

Αυτό είναι το σύντομο σκεπτικό με το οποίο η Ουνέσκο το 1989 συμπεριέλαβε τα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης στον κατάλογό της με τα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Σήμερα, είκοσι χρόνια αργότερα, ξεκινά ουσιαστικά μια συζήτηση για την προβολή αυτών των μοναδικών 16 μνημείων. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν μπορεί παρά να γίνει μέσα από την καλύτερη γνωριμία του κοινού μαζί τους - γιατί η αλήθεια είναι ότι ενώ περνούμε από δίπλα τους κάθε μέρα, αγνοούμε πολλά πράγματα από την ιστορία τους, η οποία παρακολουθεί την ιστορία της Θεσσαλονίκης, του Βυζαντίου, αλλά και όλης της μεσαιωνικής ελληνικής τέχνης.

Η ΕΚΔΗΛΩΣΗ

Πλήθος κόσμου και επισήμων έσπευσε να ανταποκριθεί στο κάλεσμα του Συνδέσμου Θεσσαλονικέων Αθήνας, που διοργάνωσε χθες την εκδήλωση γνωριμίας με τα μνημεία αυτά στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, μεταξύ άλλων ο υπουργός Μακεδονίας-Θράκης Σταύρος Καλαφάτης, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Βασίλης Παπαγεωργόπουλος και ο νομάρχης Θεσσαλονίκης Παναγιώτης Ψωμιάδης. Οι αρχαιολόγοι της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (ΕΒΑ) κ. Μαρκή, Τσεβρένη, Βασιλειάδου, Κονιόρδος, Χατζηιωαννίδης με προβολή διαφανειών ξενάγησαν το κοινό στα μνημεία αυτά, περιγράφοντας με σύντομο αλλά περιεκτικό τρόπο τη μοναδικότητα, την ιστορία τους και το περιεχόμενό τους. "Αυτά τα μνημεία δεν είναι πια δικός μας πλούτος αλλά ολόκληρης της ανθρωπότητας", τόνισε χαρακτηριστικά η Ευτέρπη Μαρκή, τέως διευθύντρια της 9ης ΕΒΑ. Η ίδια επισήμανε και τη διακριτική προστασία, την οποία έχουν ανάγκη τα μνημεία.

Αξιοσημείωτο είναι ωστόσο ότι μια έκθεση της Ουνέσκο του 2006 επισημαίνει την καλή κατάσταση ως προς το επίπεδο συντήρησης των μνημείων, παράλληλα όμως καταδεικνύει αδυναμίες στη διαχείρισή τους. Συγκεκριμένα διαπιστώνει έλλειψη μιας συνεκτικής αντιμετώπισης των απαιτήσεων που έχουν αυτά τα μνημεία αλλά και έλλειψη προσοχής και ενδιαφέροντος εκ μέρους του κοινού.

ΤΑ ΟΣΤΑ ΚΑΙ Η ΣΑΡΚΑ
ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Από την πλευρά της η πρόεδρος του συνδέσμου Εριέττα Καραγιάννη-Χαμηλοθώρη χαιρέτισε με συγκίνηση την εκδήλωση, επιβεβαιώνοντας για ακόμη μια φορά την προσήλωση του συνδέσμου στα ζητήματα που αφορούν τη Θεσσαλονίκη.
Μια ιδιαίτερη παρέμβαση έκανε ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Γιώργος Σκαμπαρδώνης, ο οποίος αναφέρθηκε στην παρουσία των μνημείων στη λογοτεχνία, αλλά και στην επίδραση που είχαν και έχουν στην κοινωνική ζωή της πόλης. "Οι λαμπροί, μεγαλοπρεπείς ναοί και τα τείχη αποτελούν το σκελετό και τη σάρκα του προσώπου της Θεσσαλονίκης, τόπους λαϊκής λατρείας, παρηγοριάς και καταφυγής, αλλά και ενοποιό στοιχείο της κοινωνίας κατά πλάτος και κατά βάθος", επισήμανε. Αναφέρθηκε στις διαφορετικές προσεγγίσεις των θεσσαλονικέων συγγραφέων, όπως ο Πεντζίκης, ο Ιωάννου, ο Μπακόλας, ο Καζαντζής, ο Βασιλικός και ο Αλαβέρας, και κατέληξε λέγοντας: "Ανεξαρτήτως τι πιστεύουμε ή όχι, σε δύσκολες στιγμές, αυτό το μεγαλείο, ιστορικό, μνημειακό ή πνευματικό, μας παρηγορεί και μας στερεώνει".


ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΟ
ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Η εκδήλωση, όπως και η αντίστοιχη που προηγήθηκε στην Αθήνα, πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του δήμου Θεσσαλονίκης και του υπουργείου Μακεδονίας-Θράκης. Ας ελπίσουμε ότι η συμβολή των δύο θεσμών στην υπόθεση αυτή δεν θα σταματήσει εδώ, καθώς είναι οι κατεξοχήν αρμόδιοι φορείς που μπορούν να αναλάβουν την περαιτέρω προβολή των μοναδικών αυτών μνημείων, τα οποία θα πρέπει να γίνουν γνωστά εκεί όπου ανήκουν: σε ολόκληρο τον κόσμο.

---

Ποια είναι
 τα 16 μνημεία

Τα 16 μνημεία της Θεσσαλονίκης στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο

Ροτόντα,  Άγιος Δημήτριος, Αχειροποίητος, Μονή Βλατάδων, Μονή Λατόμου-Όσιος Δαυίδ, Αγία Σοφία, Παναγία Χαλκέων,  Άγιος Παντελεήμων,  Άγιος Νικόλαος Ορφανός, Αγία Αικατερίνη, Δώδεκα Απόστολοι, Μεταμόρφωση του Σωτήρος, τα τείχη της Θεσσαλονίκης, βυζαντινό λουτρό, ναός Ταξιαρχών, Προφήτης Ηλίας.