Συνάντηση με τον δικηγόρο-ιδρυτή της μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Με άλλα μάτια» Βαγγέλη Αυγουλά

Η Ελλάδα διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες ακτογραμμές του πλανήτη, με συνολικό μήκος 13.676 χιλιόμετρα, όσο είναι δηλαδή η απόσταση από τη Θεσσαλονίκη μέχρι τον Νότιο Πόλο…

Η πρόσβαση στις παραλίες αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα όλων των πολιτών, ειδικά τώρα το καλοκαίρι με συνθήκες καύσωνα. Και όμως, η Ελλάδα με τις χιλιάδες παραλίες διαθέτει ελάχιστες για τους χρήστες των αναπηρικών αμαξιδίων. Πρόσφατα διάβασα μία έρευνα των πανεπιστημίων Αιγαίου και ΑΠΘ για τους χρήστες αμαξιδίων που βιώνουν αποκλεισμό από τις ελληνικές παραλίες. Σύμφωνα με την έρευνα μόνο το 1,3% των παραλιών είναι προσβάσιμες για ΑμεΑ.

Ο δικηγόρος Βαγγέλης Αυγουλάς που είναι εκ γενετής τυφλός, ίδρυσε την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία «Με άλλα μάτια» για να ενισχύσει τη φωνή των ανάπηρων ατόμων στη δημόσια σφαίρα.

Όπως τονίζει ο ίδιος στη «Μακεδονία της Κυριακής» το ποσοστό των παραλιών που είναι προσβάσιμες για ΑμεΑ περιορίζεται ακόμα περισσότερο από το 1,3% εάν υπολογίσουμε τις ολοκληρωμένες παροχές, όπως θέσεις στάθμευσης ΑμεΑ και άλλες βοηθητικές διευκολύνσεις για άτομα με προβλήματα όρασης.

Πώς σχολιάζετε την έρευνα που αποκαλύπτει ότι το 1,3% από τις ελληνικές παραλίες είναι προσβάσιμες για άτομα με αναπηρικό αμαξίδιο;

Ναι, είναι μόνον 323 παραλίες στην Ελλάδα που έχουν ράμπες. Η έρευνα αφορά την κινητική αναπηρία κατά κύριο λόγο, δηλαδή τις κατασκευές που υπάρχουν για αμαξίδιο για να μπει κάποιος στη θάλασσα. Φανταστείτε πόσο χειρότερα γίνονται τα πράγματα στην περίπτωση που ερευνήσουμε εάν υπάρχει αναπηρική θέση κοντά για να παρκάρει αυτοκίνητο ένα ανάπηρο άτομο ή εάν υπάρχει διαθέσιμη και κατάλληλη αναπηρική τουαλέτα για να χρησιμοποιήσει στην παραλία ή κοντά σε οποιοδήποτε χώρο εστίασης κ.λπ. Εάν ερευνήσουμε σε συνδυασμό και άλλες παραμέτρους, αυτό που εμείς λέμε αλυσίδα προσβασιμότητας, καταλαβαίνετε ότι δυστυχώς το νούμερο θα πέσει ακόμα περισσότερο. Την ίδια στιγμή που έχει αποδειχθεί ότι η ελληνική οικονομία χάνει από τον τουρισμό 57.000.000 ευρώ, ετησίως από τα ανάπηρα άτομα γιατί δεν υπάρχει η προσβασιμότητα.

Τα άτομα με ολική τύφλωση μπορούν να βοηθηθούν στις παραλίες από αυτές τις υποδομές;

Στα άτομα με προβλήματα όρασης πρέπει να παρέχονται επιπλέον συστήματα ειδικά για καθοδήγηση τους με ηχητικά σήματα για τον προσανατολισμό τους και δυστυχώς τέτοιες κατασκευές είναι πολύ λιγότερες. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο στις παραλίες αλλά και στους χώρους εστίασης όπου τις περισσότερες φορές δεν υπάρχουν τιμοκατάλογοι στη γραφή Braille ή σε μεγένθυση ή με QR, για να μπορεί ένας πελάτης να ξέρει τι να παραγγείλει, ποιες επιλογές έχει και πόσο στοιχίζει κάθε προϊόν. Δυστυχώς εδώ δεν υπάρχουν ακόμα έρευνες για να καταλάβουμε την έκταση του προβλήματος.

Τι άλλα προβλήματα αντιμετωπίζετε στις καλοκαιρινές διακοπές;

Δυστυχώς υπάρχουν πολλά προβλήματα στις μετακινήσεις μας. Είδαμε και φέτος στα πλοία-«παντόφλες» που συνήθως χρησιμοποιούνται σε μικρές γραμμές, να μεταφέρονται άτομα με αναπηρία στα γκαράζ, με θερμοκρασία 40 βαθμούς Κελσίου. Δεν υπάρχει στρατηγικός σχεδιασμός, δεν υπάρχει εκπαίδευση του προσωπικού στα πλοία, στα ξενοδοχεία, στους χώρους εστίασης, στα ταξί με αποτέλεσμα να υπάρχει το σύγχρονο φαινόμενο να απαγορεύουν την είσοδο σε τυφλά άτομα επειδή έχουν σκύλους οδηγούς. Σου λένε απαγορεύεται η διαμονή σε ξενοδοχεία σε κατοικίδια σκυλιά, ή σε ταβέρνες ή στα ταξί… Αυτά τα σκυλιά έχουν ειδική εκπαίδευση και όπως ορίζει η νομοθεσία, δεν αντιμετωπίζονται ως κατοικίδια, υπάρχουν τα υγιειονομικά πρωτόκολλα και δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Ως δικηγόρος είχα αναλάβει την πρώτη υπόθεση που εκδικάστηκε γιατί ένας οδηγός ταξί αρνήθηκε να επιβιβάσει τυφλή κοπέλα εξαιτίας του σκύλου οδηγού που χειριζόταν. Εκδόθηκε καταδικαστική απόφαση σε βάρος του. Ζητήσαμε να υπάρξει ένα δεδικασμένο, μία νομολογία για να γίνει γνωστό ότι για αυτά τα σκυλιά που είναι εκπαιδευμένα σε ειδική σχολή, μπαίνουν παντού με το τυφλό άτομο. Υπάρχει νομοθετική πρόταση και υπάρχει διάθεση από το υπουργείο Εσωτερικών να βελτιωθεί η κατάσταση. Οι οδηγοί ταξί αλλά και οι ιδιοκτήτες των ξενοδοχείων και των εστιατορίων είναι υποχρεωμένοι από τον νόμο να δέχονται αυτά τα σκυλιά.

Η τεχνολογική εξέλιξη με την Τεχνητή Νοημοσύνη, σας βοηθάει;

Φυσικά και βοηθάει. Γίνονται βήματα εκτός από την προσβασιμότητα και τη μετακίνηση και σε άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με προβλήματα όρασης. Ζούμε σε μία εποχή που μπορείς να βγάλεις μία φωτογραφία με το κινητό σου και η Τεχνητή Νοημοσύνη σου περιγράφει με λεπτομέρειες τι δείχνει αυτή η φωτογραφία. Παρόλο που η τεχνολογία έχει έρθει και δίνει λύσεις, οι άνθρωποι δεν έχουν την εκπαίδευση για να εξυπηρετήσουν άτομα με αναπηρία. Από την άλλη είναι και η συμπεριφορά του κόσμου που πολλές φορές η αναπηρία χρησιμοποιείται σαν να είναι βρισιά. Έτσι πολλές φορές δυστυχώς σε μία ένταση, σε έναν καυγά στον δρόμο, σε ένα γήπεδο, ακούς λέξεις λες και η αναπηρία ένα είναι το χειρότερο πράγμα στον κόσμο… Είναι υποτιμητικός λόγος στη δημόσια σφαίρα και αυτό πρέπει να σταματήσει. Την κατάστασή μας δεν την έχουμε επιλέξει και είναι προσβλητικό να ακούς να τη φωνάζουν με υποτιμητικό τρόπο. Αυτό πρέπει να σταματήσει γι’ αυτό προτείνουμε να μπει η εξοικείωση με την αναπηρία στα σχολεία. Με οργανωμένη ύλη στα παιδιά, ανάλογα με το επίπεδό τους, με εκπαιδευτικά παιχνίδια, με τους μύθους του Αισώπου, μέχρι το λύκειο όπου θα μιλήσουμε σε πιο επιστημονικά πεδία, ώστε να μη φοβούνται την αναπηρία. Γι’ αυτό με την μη κερδοσκοπική εταιρεία «Με άλλα μάτια», εδώ και οκτώ χρόνια, έχουμε κάνει με άδεια του υπουργείου Παιδείας πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα σε σχολεία, σε περισσότερους από 73.000 μαθητές και θα συνεχίσουμε και με τη νέα σχολική χρονιά.

Μιλήστε για την εταιρεία «Με άλλα μάτια». Τι ακριβώς κάνετε ;

Είναι μία μη κερδοσκοπική εταιρεία που δίνει θέσεις εργασίας σε όσους έχουν κάποια αναπηρία -οπτική, κινητική ή ακουστική- και έχουν σπουδάσει αυτό που αγαπούσαν αλλά λόγω στερεοτύπων δεν μπορούσαμε να εργαστούμε στην Ελλάδα. Δίνουμε ευκαιρίες εργασίας και συνεργασίας. Οργανωθήκαμε μεταξύ μας και δουλεύουμε με μεγάλη επιτυχία. Μέχρι σήμερα έχουμε κάνει πολλές συνεργασίες με Δήμους και Περιφέρειες. Με μεγάλες εταιρείες κάνουμε συμβουλευτική προσβασιμότητας σε όλα τα κτίρια, πώς θα γίνουν προσβάσιμες οι ιστοσελίδες τους, κάνουμε εκπαίδευση του προσωπικού τους για να αλλάξουμε τη νοοτροπία τους. Δημιουργούμε στον ιδιωτικό τομέα παραπάνω θέσεις εργασίας σε εργαζόμενους που ξαφνικά βρέθηκαν σε κατάσταση αναπηρίας από κάποιο ατύχημα. Όχι μόνο να βρουν δουλειά αλλά και να τη διατηρήσουν γιατί είναι εύκολο να απολυθούν επειδή λείπει η εκπαίδευση των εργοδοτών, των προϊσταμένων, των διευθυντών. Το πρόβλημα πλέον δεν είναι το ανάπηρο άτομο που έχει αποδείξει ότι έχει πολλά προσόντα και επαγγελματικά και γνωστικά, κυνηγώντας μία ευκαιρία εργασίας κατώτερη και του βιογραφικού του πολλές φορές για να αποδείξει ότι δικαιούται μία ευκαιρία. Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν τα στερεότυπα.

Αληθεύει ότι το 90% των βιβλίων που κυκλοφορούν στην Ελλάδα δεν είναι προσβάσιμα από άτομα που έχουν πρόβλημα όρασης;

Δεν ξέρω ακριβώς το ποσοστό αλλά σίγουρα καταλαβαίνετε ότι δεν μπορώ εγώ σήμερα να βρω ένα βιβλίο την ίδια στιγμή που θα κυκλοφορήσει και να το απολαύσω όπως εσείς και αυτό επειδή έχω γεννηθεί με ολική τύφλωση. Εάν υπάρχει σε ηλεκτρονική μορφή μπορώ να το διαβάσω με τον «αναγνώστη οθόνης» που έχω στο κινητό ή στον Η/Υ μου. Τώρα μας βοηθάει η νέα τάση, τα audiobooks που είναι ηχογραφημένα βιβλία, όπου κάποιος διαβάζει το κείμενο. Είναι μία μορφή ακουστικής ανάγνωσης που επιτρέπει στους ανθρώπους να ακούν βιβλία αντί να τα διαβάζουν την ώρα που κάνουν κάποια δουλειά ή ενώ ταξιδεύουν. Έτσι έχουμε πρόσβαση σε πιο καινούρια και σύγχρονα βιβλία.

Τι γίνεται με τις τραπεζικές συναλλαγές; Για παράδειγμα, πώς μπορεί να κάνει ανάληψη χρημάτων ένα άτομο με ολική τύφλωση;

Τα τελευταία χρόνια το τεχνολογικό περιβάλλον μάς επιτρέπει να κάνουμε ανάληψη χρημάτων από τα ΑΤΜ αλλά δυστυχώς αυτό το σύστημα δεν το έχουν εγκαταστήσει όλες οι τράπεζες πανελλαδικά. Από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες που έχουμε στην Ελλάδα, οι δύο το έχουν εγκαταστήσει σε μεγάλο βαθμό και οι άλλες δύο δεν το έχουν τόσο πολύ. Εάν το έχουν, μπορούμε να πάμε σε ένα ATM και αυτόνομα να κάνουμε μία συναλλαγή με φωνητική καθοδήγηση. Βάζουμε ακουστικά, μαυρίζει η οθόνη για λόγους ασφαλείας και ακούμε τις οδηγίες βήμα-βήμα.

Γι’ αυτό λέμε ότι θα πρέπει να σταματήσουν να υπάρχουν τράπεζες δύο ταχυτήτων στην Ελλάδα. Να εγκαταστήσουν όλοι σύγχρονα ΑΤΜ, να εκπαιδεύσουν το προσωπικό τους στην εξυπηρέτηση ΑμεΑ και να διορθώσουν την προσβασιμότητα στα κτίριά τους, για να μπορούν όλες οι τράπεζες να είναι προσβάσιμες γιατί από το 2019 υπάρχει ευρωπαϊκή οδηγία που τις υποχρεώνει να το κάνουν.

Είστε δικηγόρος. Πώς είναι η κατάσταση στα ελληνικά δικαστήρια; Είναι προσβάσιμα στα άτομα με αναπηρίες;

Μπορώ να συγκρίνω επειδή έχω και καναδική υπηκοότητα παράλληλα με την ελληνική, έχω και διεθνή εμπειρία. Εκλέγομαι και στη διοίκηση του Δικηγορικού συλλόγου Αθηνών, όπου οι συνάδελφοι με τιμούν με την ψήφο τους. Δυστυχώς τα θέματα με αναπηρία στην ελληνική δικαιοσύνη είναι πάρα πολύ πίσω και στην επιμόρφωση των δικαστών και δικαστικών υπαλλήλων και στα δικαστικά κτίρια όλης της χώρας. Ειδικά στην περιφέρεια λείπουν οι βασικές συνθήκες προσβασιμότητας. Παρατηρούμε ακόμα και σε μεγαλύτερα δικαστικά κτίρια ότι δεν υπάρχει διαθέσιμη αναπηρική τουαλέτα. Δεν μπορείς να βρεις ανελκυστήρα με ανάγλυφα κουμπιά για τους τυφλούς και με την εκφώνηση των ορόφων ώστε να ξέρουν πού θα κατέβουν. Δύσκολα θα βρεις σχέδιο εκκένωσης του κτιρίου, σε περίπτωση κινδύνου, προσαρμοσμένα και στην περίπτωση πολιτών με αναπηρία. Υπάρχουν πάρα πολλά θέματα, που πρέπει να αντιμετωπιστούν.

Με την εταιρεία «Με άλλα μάτια» κάνετε πανελλαδικά και «Δείπνο στο σκοτάδι». Τι ακριβώς είναι αυτό;

Ναι, υλοποιούμε σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας το «Δείπνο στο σκοτάδι» και έχει μεγάλη επιτυχία. Κλείνουμε ένα εστιατόριο για ένα βράδυ και η εκπαιδευμένη ομάδα μας προσκαλεί ανθρώπους που βλέπουν να απολαύσουμε ένα πλήρες δείπνο στο σκοτάδι. Περίπου για μιάμιση ώρα λειτουργείς με όλες τις άλλες αισθήσεις εκτός από την όραση. Θα πρέπει με την όσφρηση να ανακαλύψουν εκπλήξεις που δεν τις πρόσεξαν μέχρι τότε, με τη γεύση να ξεχωρίσουν το κρασί από το αναψυκτικό, με την ακοή να καταλάβουν και να γνωρίσουν τους άλλους που κάθονται στο ίδιο τραπέζι, με την αφή να καταλάβουν πως είναι ο χώρος γύρω από το τραπέζι που κάθονται κ.λπ. Είναι μία πρωτότυπη εμπειρία που στο εξωτερικό λειτουργεί εδώ και χρόνια σε πολλές πόλεις που έχουν μόνιμα εστιατόρια που λειτουργούν στο σκοτάδι. Εμείς ακόμα το κάνουμε σαν βραδιές ευαισθητοποίησης προσκαλούμε λοιπόν τον κόσμο να έρθει για λίγο στη θέση μας και να δει τυφλότητα «με άλλα μάτια»…

Μετά από τη συμμετοχή «Στο δείπνο στο σκοτάδι» παρατηρούμε ότι οι συμμετέχοντες δίνουν πολύ παραπάνω βάρος σε μηνύματα και ερεθίσματα που τους δίνουν οι άλλες αισθήσεις, γιατί ξέρετε η όραση έχει αποδειχθεί ότι είναι λίγο τεμπέλικη αίσθηση. Μας αφήνει στην πρώτη ματιά, στην πρώτη εικόνα, στο πρώτο μήνυμα και δεν δίνουμε χώρο και χρόνο σε όλα τα υπόλοιπα. Οπότε σε ένα ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον αφήνουμε για λίγο την όραση στην άκρη για να πάρουμε πράγματα που δεν έχεις χρόνο να τα αναλύσεις, να ασχοληθείς και να τα απολαύσεις. Να τα προσεγγίσεις λίγο διαφορετικά και να σου δώσουν μία άλλη αίσθηση που σίγουρα θα σε κάνει να μη φοβάσαι την αναπηρία.

Κλείνοντας τι μήνυμα θέλετε να στείλετε στην ελληνική πολιτεία;

Η πολιτεία θα πρέπει να αξιοποιήσει ανάπηρα άτομα στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Πρέπει από την αρχή να συμμετέχουμε σε κάθε στάδιο της διαμόρφωσης. «Τίποτα για εμάς χωρίς εμάς» είναι το παγκόσμιο σύνθημα του αναπηρικού κινήματος και αυτό πρέπει να ακολουθήσει και η ελληνική πολιτεία. Όσο καλές προθέσεις και αν έχει πρέπει να δημιουργεί το πλαίσιο από την αρχή μαζί με εμάς για να μην υπάρχουν παραλείψεις που μας κρατάνε πίσω.

Γίνονται βήματα γιατί έχουμε το εθνικό σχέδιο δράσης για την αναπηρία, αλλά πρέπει να τρέξουμε και μέσα σε λίγα χρόνια να κάνουμε αυτά που δεν γίνανε εδώ και δεκαετίες.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 24.08.2025