Θάσος: Το αρχαίο θέατρο ανοίγει ξανά μετά από 12 χρόνια για μια βραδιά

Για ένα μονάχα βράδυ θα ανοίξει για το κοινό το αρχαίο θέατρο στη Θάσο φέτος το καλοκαίρι, κάνοντας μια παύση στη «σιωπή» των τελευταίων 12 ετών. Η πρώτη φάση των εργασιών αναστήλωσης έχει ήδη ολοκληρωθεί και, προτού αρχίσει η επόμενη φάση, το θέατρο θα φιλοξενήσει μια και μοναδική παράσταση αρχαίου δράματος. Όσοι καθίσουν φέτος στα εδώλια, δεν θα παρακολουθήσουν κάποιο από τα λιγοστά σωζόμενα έργα των τριών μεγάλων τραγικών, αλλά στίχους έργων που δεν έχουν παιχτεί ξανά, εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Το αρχαίο δράμα αναβίωσε το 1927 με τις «Δελφικές Εορτές» και αργότερα με το φεστιβάλ Επιδαύρου από το 1955 και το φεστιβάλ Φιλίππων από το 1957, το οποίο μια χρονιά αργότερα επεκτάθηκε στο απέναντι νησί και μετονομάστηκε φεστιβάλ Φιλίππων-Θάσου. Όλα αυτά τα χρόνια, το θεατρόφιλο κοινό παρακολουθεί συνεχώς τα ίδια αρχαία δράματα: επτά του Αισχύλου, επτά του Σοφοκλή και 18 τραγωδίες του Ευριπίδη συν ένα σατυρικό δράμα του ίδιου. Παρουσιάζονται επίσης και οι 11 σωζόμενες κωμωδίες του Αριστοφάνη. Ελάχιστα έργα αν αναλογιστεί κανείς ότι γράφτηκαν και παρουσιάστηκαν κατά την αρχαιότητα περισσότερες από 1.500 τραγωδίες.

Κάποια έργα σώθηκαν ολόκληρα επειδή αντιγράφηκαν σε περγαμηνές και παπύρους κι έτσι είναι γνωστά σήμερα ως διδασκαλίες. Η έρευνα όμως δεν σταμάτησε ποτέ κι έτσι έρχονται στο φως τμήματα κι άλλων έργων, κυρίως του Ευριπίδη. Τα λεγόμενα «θραύσματα» των τραγωδιών είναι μικρά κομμάτια κειμένου τα οποία αναγνωρίζονται από τις περιλήψεις έργων που έχουν διασωθεί. Μια σύνθεση από τέτοια θραύσματα θα παρουσιαστεί φέτος στη Θάσο, από έργα του Ευριπίδη που δεν παίχτηκαν ποτέ επί σκηνής μετά την αρχαιότητα.

Σε άλλες περιπτώσεις διασώθηκε μια σκηνή ή ένας στίχος ή ακόμη και μια λέξη. Από όλα τα αποσπασματικώς σωζόμενα έργα του Ευριπίδη, έχουν διασωθεί αθροιστικά πάνω από 1.000 στίχοι, προερχόμενοι από έργα όπως η «Ανδρομέδα», ο «Φαέθοντας», οι «Κρητικοί» και ο «Πολύιδος». Στην παράσταση που θα ανεβεί στη Θάσο θα παρουσιαστούν θραύσματα τα οποία θα συνδεθούν μεταξύ τους με έναν πρωτότυπο τρόπο. Στην ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου θα μεταφερθούν χώματα για να γίνει η αναπαράσταση μιας ανασκαφής από την οποία έρχονται στο φως τα «θραύσματα» που θα διαβάζουν οι ηθοποιοί. Πρόκειται για μια περφόρμανς στο επίκεντρο της οποίας βρίσκονται 90 στίχοι από διάφορα έργα του Ευριπίδη. Είναι μια παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου, σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και το σωματείο «Διάζωμα» και αποτελεί μια σύζευξη της επιστήμης της αρχαιολογίας και της τέχνης του θεάτρου. Το έργο σκηνοθετεί ο Ευθύμης Θέου ο οποίος εργάζεται εδώ και 15 χρόνια πάνω σε αυτό το «πάντρεμα».

Η μοναδική αυτή παράσταση στο αρχαίο θέατρο Θάσου θα ανεβεί με ελεύθερη είσοδο στις 26 Ιουλίου και μάλιστα με φυσικό φωτισμό. Γι’ αυτό και η έναρξη της παράστασης ορίστηκε για τις 19:30 αντί για τις 21:30 που είναι η συνήθης ώρα έναρξης των παραστάσεων του Ιουλίου στα αρχαία θέατρα. Μετά την αναστήλωση, το θέατρο της Θάσου έχει χωρητικότητα 1.000 θεατών, όμως για αυτή τη μια και μοναδική παράσταση θα επιτραπεί η είσοδος μόνο σε 400 άτομα. Έτσι το θέατρο θα δοκιμαστεί, πριν κλείσει και πάλι για το κοινό, για την επόμενη φάση των εργασιών.

Τα «Θραύσματα» του Ευριπίδη θα παρουσιαστούν σε επιλεγμένα μικρά αρχαία θέατρα νησιών και της Αττικής: Θάσος, Μήλος, Ερέτρια, Μυτιλήνη, Λήμνος, Άγιος Ευστράτιος, Κέα, Άλιμος και Πειραιάς. Τα λιγοστά εισιτήρια εξαντλήθηκαν μέσα σε λίγα 24ωρα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα από τα 60 και πλέον μη σωζόμενα, ή αποσπασματικώς σωζόμενα, έργα του Ευριπίδη ανέβηκε για πρώτη φορά επί σκηνής το 2002 στην Επίδαυρο, από το ΑμφιΘέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου. Πρόκειται για την τραγωδία «Υψιπύλη», με ηρωίδα την ομώνυμη βασίλισσα της Λήμνου. Περίπου 450 στίχοι του έργου είχαν ανακαλυφθεί για πρώτη φορά το 1906 και το 1998 ο συγγραφέας και φιλόλογος Τάσος Ρούσσος ανέλαβε να «αναστηλώσει» το συγκεκριμένο έργο. Οι σωζόμενοι στίχοι αποτελούσαν περίπου το 1/4 του έργου και προέρχονταν από την αρχή, τη μέση και το τέλος. Η δουλειά που ακολουθήθηκε έμοιαζε με αυτή που γίνεται μετά από μια ανασκαφή, όταν από μερικά θραύσματα μπορεί να ανασυντεθεί ένα αρχαίο αγγείο. Το έργο τελικά αναπτύχθηκε σε 1.700 στίχους, ακολουθώντας το ύφος και τη γλώσσα του ποιητή.

Τελευταία φορά που βρέθηκαν θραύσματα έργων του Ευριπίδη ήταν το 2022 στην Αίγυπτο, κάτι που έγινε ευρέως γνωστό με λεπτομέρειες μόλις τον Αυγούστο του 2024. Ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκαν θραύσματα έργων του Ευριπίδη μετά την τελευταία ανακάλυψη τη δεκαετία του ’60. Πιστεύεται ότι πρόκειται για αποσπάσματα από τον «Πολύειδο» και την «Ινώ».

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 06.07.2025