Θεσσαλονίκη: Η νύχτα που… άλλαξε μια πόλη

- Newsroom

Του Αντώνη Δοβώνη

Ένα τεράστιο σύννεφο σκόνης σκεπάζει τον ουρανό της Θεσσαλονίκης και σπέρνει τον πανικό στους κατοίκους της πόλης. Η οροφή από το μιναρέ του μνημείου της ροτόντας στο κέντρο της πόλης καταρρέει σαν κάστρο από άμμο. Είναι μόλις τα πρώτα δευτερόλεπτα του μεγάλου σεισμού του 1978, που σκόρπισε τον τρόμο και είχε ως αποτέλεσμα να καταρρεύσουν σπίτια και να χαθούν ανθρώπινες ζωές.

Ο σεισμός 6,5 Ρίχτερ είχε επίκεντρο μεταξύ των λιμνών Αγίου Βασιλείου και Βόλβης και ταρακούνησε ολόκληρη τη Βόρεια Ελλάδα, με αποτέλεσμα κάθε χρόνο στις 20 Ιουνίου να ξυπνούν εφιάλτες, σε όλους όσους έζησαν τον καταστροφικό αυτό σεισμό.

Ο Κώστας Παπαζάχος καθηγητής Φυσικής της Λιθόσφαιρας, Σεισμολογίας και Εφ. Γεωφυσικής, μιλώντας στο makthes.gr, λέει ότι δεν μπορεί να ξεχάσει τα όσα έζησε το θλιβερό εκείνο καλοκαίρι. «Ήμουν μόλις 10 χρόνων και έμενα στον έβδομο όροφο οικοδομής απέναντι από τη Ροτόντα, με το σεισμό να είναι ιδιαίτερα αισθητός. Στην περιοχή απλώθηκε ένα σύννεφο σκόνης και επικρατούσε πανικός, ενώ ακούγονταν από όλη την περιοχή τσιρίδες και κραυγές. Παρόλα αυτά κατεβήκαμε με τους δικούς μου ψύχραιμα από τα σκαλιά της οικοδομής και βγήκαμε έξω σε ανοιχτό χώρο» θυμάται.

«Στους δρόμους της πόλης επικρατούσαν σκηνικά Αποκάλυψης με χιλιάδες πολίτες να συγκεντρώνονται σε ανοιχτούς χώρους και άλλους να σπεύδουν στα αυτοκίνητά τους για να φύγουν από την πόλη, γεγονός που δημιούργησε κυκλοφοριακό Βατερλώκαι ένα απέραντο μποτιλιάρισμα» προσθέτει. Μια ολόκληρη πόλη βρίσκονταν στο απόλυτο χάος εκείνη τη νύχτα με τα ρολόγια να σταματούν στις 23.04, την ώρα δηλαδή που ξεκίνησε ο καταστροφικός και θανατηφόρος αυτός σεισμός.

Πολλοί γονείς έστειλαν τα παιδιά τους σε συγγενείς άλλων πόλεων ή σε χωριά, καθώς η μετασεισμική ακολουθία κράτησε όλο το καλοκαίρι, με τους κατοίκους της πόλης να μη γνωρίζουν τι θα τους ξημέρωνε.

«Έκανα να δω τον πατέρα μου 3,5 μήνες. Φανταστείτε πόσο δύσκολο είναι για ένα παιδί 10 χρόνων να μη βλέπει τον πατέρα του για τόσο μεγάλο διάστημα» αναφέρει ο Κώστας Παπαζάχος για τον πατέρα του Βασίλη, του οποίου το τηλέφωνο του σπιτιού του δεν σταματούσε να χτυπά εκείνες της μέρες. Ο γνωστός σεισμολόγος Βασίλης Παπαζάχος έβαλε πάνω απ’ όλα την ασφάλεια του γιου του τον οποίο φρόντισε να στείλει στην Αθήνα και τον οποίο αναγκάστηκε να αποχωριστεί για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο Βασίλης Παπαζάχος έμεινε στη Θεσσαλονίκη, εκεί όπου σε συνεργασία με ξένους σεισμολόγους και ερευνητές μελετούσε, την μετασεισμική ακολουθία, η οποία κράτησε ολόκληρο το καλοκαίρι.

Ο σεισμός της 20 Ιουνίου άφησε πίσω του 49 νεκρούς εκ των οποίων οι 20 βρήκαν μαρτυρικό θάνατο μέσα σε 8οροφη πολυκατοικία στην πλατεία Ιπποδρομίου, η οποία σύμφωνα με μαρτυρίες κατέρρευσε σαν πύργος φτιαγμένος από τραπουλόχαρτα.

Πέρα από τους νεκρούς υπήρξαν και εκατοντάδες τραυματίες, ενώ σε ολόκληρη την πόλη υπήρχαν έκδηλα τα σημάδια από το πέρασμα της φυσικής αυτής καταστροφής. Αυτοκίνητα κατεστραμμένα, πέτρες και σκόνη να σκεπάζουν τους δρόμους, ρωγμές σε σπίτια και σκοτάδι παντού εξαιτίας των πολλών διακοπών ρεύματος. Ένα σκηνικό τρόμου, το οποίο μεγάλωνε το φόβο στις ψυχές των κατοίκων της Θεσσαλονίκης, πολλοί από τους οποίους είχαν στήσει σκηνές και κατασκήνωσαν σε υπαίθριους χώρους, υπό το μεγάλο φόβο των μετασεισμικών δονήσεων.

Ο σεισμός αυτός, έμελλε να δώσει το έναυσμα για μεγάλες αλλαγές στη Θεσσαλονίκη. Ανέδειξε όλες της αδυναμίες του κρατικού μηχανισμού και φανέρωσε τις υλικοτεχνικές ελλείψεις της πόλης, με αποτέλεσμα τα επόμενα χρόνια να υπάρξουν σημαντικές αλλαγές στις κατασκευές των σπιτιών, αλλά και να διορθωθούν ατέλειες του κρατικού μηχανισμού. Ταυτόχρονα ο σεισμός φανέρωσε και την ανάγκη δημιουργίας του ΟΑΣΠ (Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας), ο οποίος δημιουργήθηκε το 1983 στη Θεσσαλονίκη, ενώ το τηλεμετρικό δίκτυο ήταν και αυτό ανύπαρκτο και δημιουργήθηκε 2 χρόνια μετά από το σεισμό. Μάλιστα, πέραν όλων αυτών των σημαντικών ελλείψεων, δεν υπήρχε και η απαραίτητη ενημέρωση στα σχολεία για το τι έπρεπε να κάνει ή να μην κάνει κάποιος στο σεισμό.

Ακόμη, στην πόλη δεν υπήρχαν σεισμολογικά εργαστήρια, ενώ ο μοναδικός σεισμογράφος, οποίος και κατέγραψε τους βαθμούς ρίχτερ, βρισκόταν στην Αθήνα. «Δεν υπήρχαν κινητά τηλέφωνα ούτε το διαδίκτυο για να υπάρχει άμεση πληροφόρηση για τα όσα διαδραματίστηκαν εκείνη την εποχή. Η οποία ενημέρωση γινότανε μονάχα μέσω του ραδιοφώνου» λέει ο Κώστας Παπαζάχος και συμπληρώνει: «Ο σεισμός έδωσε το έναυσμα για πολλές αλλαγές στην πόλη και οδήγησε στην άμεση δημιουργία τηλεμετρικού δικτύου το 1980. Πριν το σεισμό, η Θεσσαλονίκη δεν είχε σεισμογράφο και έπρεπε να περιμένουμε μια εβδομάδα ,για να έρθει μέσω αλληλογραφίας η καταγραφή των βαθμών Ρίχτερ από το σεισμογράφο της Αθήνας».

Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός πως οι υλικές ζημιές από το σεισμό ξεπέρασαν το 1 δισεκατομμύριο ευρώ με τα σημερινά δεδομένα. Επιπλέον περίπου 9.482 σπίτια υπέστησαν ανεπανόρθωτες βλάβες, ενώ 67.451 οικείες αποκόμισαν ελαφρότερα ζημιές, των οποίων οι βλάβες ήταν επιδιορθώσιμες.

Την αποκατάσταση των σεισμοπαθών ανέλαβε η νεοϊδρυθείσα «Υπηρεσία Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων Βορείου Ελλάδας» (ΥΑΣΒΕ), που αποτέλεσε το πρότυπο για την Υπηρεσία Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων.

Μέχρι και σήμερα κάθε φορά που το ημερολόγιο δείχνει 20 Ιουνίου στη πόλη κυριαρχεί μια σιωπή, ένας βουβός πόνος, με τους μεγαλύτερους σε ηλικία να αναβιώνουν τον εφιάλτη που έζησαν. Ο σεισμός ήταν μια γροθιά στα θεμέλια της κοινωνίας, η οποία μέχρι σήμερα αδυνατεί να συνειδητοποιήσει τα όσα συνέβησαν το τραγικό εκείνο καλοκαιρινό βράδυ. Εκείνη τη βραδιά, όπου πριν το μεγάλο σεισμό κυριαρχούσε μια απόλυτη ηρεμία και που τίποτα δεν προμήνυε τις σκοτεινές στιγμές που ακολούθησαν.

*Φωτ. Κωνσταντίνος Σολδάτος