Η «Ανατροπή», το κύριο μότο του 66ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, εκφράζεται και εικαστικά μέσα από την ομώνυμη έκθεση (με υπότιτλο: η επιστημονική φαντασία σαν αλλαγη) που άνοιξε νωρίτερα σήμερα τις πύλες της στο MOMus–Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Αποθήκη Β1, Λιμάνι Θεσσαλονίκης) και αποτελεί μια συνεργασία της Μπιενάλε 9 με τον μεγάλο θεσμό της έβδομης τέχνης.
Η έκθεση περιλαμβάνει έργα των Ben Rivers, Errands group και Κώστα Σφήκα.
H έκθεση ξεκινά από την εγκατάσταση του τρίπτυχου Urthworks (Slow Action
[2010], Urth [2016], Look Then Below [2019]) του Βρετανού καλλιτέχνη Ben
Rivers. Στην τριλογία αυτή ο καλλιτέχνης εμπλέκει χρόνους και τόπους
πραγματικούς (Ιαπωνία, Τουβαλού, Λανθαρότε, Αριζόνα, Μέντιπ Χιλς, Σόμερσετ) και κατασκευασμένους, καθώς και την εναλλάξ χρήση φιλμ 16mm και τεχνολογίας digital imaging, για να παρουσιάσει τα στάδια μιας περιβαλλοντικής καταστροφής η οποία δεν αποτελεί πιθανό σενάριο ανατροπής (plot twist) αλλά βιωμένη πραγματικότητα την οποία δεν αναγνωρίζουμε ως τέτοια.
H έκθεση αναπτύσσεται και μέσα από το νέο έργο των Errands με τίτλο U.F.O. Lost in HEAVEN (2025) – The Journey of a Forgotten Future, μια ανάθεση της Μπιενάλε 9 στην ομάδα, με αιχμή το οραματικό έργο του Νικόλαου Ξάστερου, την παράξενη ιδέα της αναδρομικής μελλοντολογίας και τη συνάντηση των δύο ελληνικών και συνομήλικων Μπιενάλε (Θεσσαλονίκης - Αθήνας) στο δυναμικό πεδίο της επιστημονικής φαντασίας, σαν ανάμνηση από το μέλλον.
O Ξάστερος έφτιαχνε μικρά σπίτια τύπου UFO – φτηνές εξοχικές κατοικίες πολλές δεκαετίες πριν. Από την ημέρα που η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή απαγόρευσε την χρήση τους, εκείνος καταστράφηκε οικονομικά και στη συνέχεια πέθανε.
Το 2009 οι Errands βρήκαν ένα «σπίτι-ούφο» εγκαταλελειμμένο ανάμεσα στα δέντρα, σε παραλιακή περιοχή του Λουτρακίου, το αγόρασαν για 1 ευρώ και το μετέφεραν, κομμάτι-κομμάτι, στην παραλία του Φλοίσβου. Το σπίτι-ούφο είναι ένα από τα λίγα σωζόμενα παραδείγματα της φουτουριστικής προκατασκευασμένης κατοικίας από fiberglass που σχεδίασε ο Νικόλαος Ξάστερος τη δεκαετία του 1970.
Η ομάδα εμφάνισε ξανά την ιδιότυπη αυτή κατοικία, αφημένη στην εγκατάλειψη και την αφάνεια επί δεκαετίες – μαζί με το όνομα του Ξάστερου. Όμως, μια μέρα το
ούφο εξαφανίστηκε από τον Φλοίσβο μυστηριωδώς, αυτή τη φορά για πάντα. Κανείς δεν γνωρίζει και δεν είδε τίποτα.
Σήμερα ένα τέτοιο σπίτι ανήκει στον διεθνούς φήμης Χολιγουντιανό ηθοποιό Μπραντ Πιτ, καθώς είναι γνωστό το ενδιαφέρον που έχει για την αρχιτεκτονική.
Ιστορικά έργα του σπουδαίου δημιουργού Κώστα Σφήκα (1927-2009) ολοκληρώνουν αυτή τη σύντομη εκθεσιακή περιήγηση στην έννοια της ανατροπής μέσα από ένα άλλο μονοπάτι. Η κινηματογραφία που εισάγει πρώιμα και προφητικά ο Σφήκας αποτελεί μια εμπειρία θέασης αντισυμβατική, καθώς αναμετράται επίμονα και μαχητικά με «το δόκανο του οφθαλμού» που δεσμεύει την τάξη του κόσμου ορθώνοντας απέναντί της «έναν εφιαλτικό καθρέφτη», με τα λόγια του Χρήστου Βακαλόπουλου. Αναμετράται με τις παγίδες της αναπαράστασης ως
ενορχηστρωμένης πολιτιστικής σταθεράς και εξουσιαστικής επιταγής.
Όπως υπογραμμίζει η Νάντια Αργυροπούλου, επιμελήτρια της Μπιενάλε 9: «Η έννοια της ανατροπής, όπως ελλοχεύει στην επιστημονική φαντασία σαν προαίσθημα, ανοιχτότητα και δυνατότητα και παρουσιάζεται και στην έκθεση αυτή, προλογικό τμήμα της Μπιενάλε 9, γίνεται αντιληπτή ως επαναστατική διορατικότητα και θρυαλλίδα αλλαγής».
Τα εγκαίνια της έκθεσης έγιναν με την παρουσία του υφυπουργού Πολιτισμού Ιάσωνα Φωτήλα, του συνεπιμελητή της έκθεσης και καλλιτεχνικού διευθυντή του ΦΚΘ Ορέστη Ανδρεαδάκη, του προέδρου του δ.σ. του MOMus Νότη Χριστοφιλόπουλου, της επιμελήτριας, των καλλιτεχνών Ben Rivers και εκπροσώπου της Errands group.
Παρούσα ήταν και η υπουργός Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη.
