21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκη: Καβάφης, ο ποιητής της πόλης

«Εἶμαι Κωνσταντινουπολίτης τὴν καταγωγήν, ἀλλὰ ἐγεννήθηκα στὴν Ἀλεξάνδρεια — σ' ἕνα σπίτι τῆς ὁδοῦ Σερίφ· μικρὸς πολὺ ἔφυγα, καὶ ἀρκετὸ μέρος τῆς παιδικῆς μου ἡλικίας τὸ πέρασα στὴν Ἀγγλία. Κατόπιν ἐπισκέφθην τὴν χώραν αὐτὴν μεγάλος, ἀλλὰ γιὰ μικρὸν χρονικὸν διάστημα. Διέμεινα καὶ στὴ Γαλλία. Στὴν ἐφηβικήν μου ἡλικίαν κατοίκησα ὑπὲρ τὰ δύο ἔτη στὴν Κωνσταντινούπολη. Στὴν Ἑλλάδα εἶναι πολλὰ χρόνια ποὺ δὲν ἐπῆγα. Ἡ τελευταία μου ἐργασία ἦταν ὑπαλλήλου εἰς ἕνα κυβερνητικὸν γραφεῖον ἐξαρτώμενον ἀπὸ τὸ ὑπουργεῖον τῶν Δημοσίων Ἔργων τῆς Αἰγύπτου. Ξέρω Ἀγγλικά, Γαλλικὰ καὶ ὁλίγα Ἰταλικά», είναι ένα από τα σύντομα αυτοβιογραφικά σημειώματα του κορυφαίου των Ελλήνων ποιητών, Κωνσταντίνου Καβάφη.

Αναμφίβολα, η γενέτειρά του, ήταν καθοριστική για το έργο του. Τώρα, η δίγλωσση (ελληνικά, αγγλικά) βιβλίο – μελέτη του ιστορικού αρχιτεκτονικής, ομότιμου καθηγητή του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Βασίλη Κολώνα «Η πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη» αναφέρεται σε αυτήν την πατρίδα του σπουδαίου δημιουργού, τη θρυλική Αλεξάνδρεια.

«Ο Kαβάφης είναι ο ποιητής της πόλης· η φύση ελάχιστα τον εμπνέει και τον απασχολεί. O αστικός χώρος ορίζει την τοπιογραφία και την εικονογραφία της ποίησής του. Mια περαιτέρω διάκριση της σύγχρονης πόλης από την ιστορική πόλη παρέχει σημεία εκκίνησης σε δύο διαφορετικές προσεγγίσεις του αστικού χώρου. Για την ιστορική πόλη οι προσεγγίσεις είναι πολλαπλές. O αστικός χώρος παρουσιάζεται σε όλες τις δυνατές μορφές του: Δρόμοι, πλατείες, αγορές, δημόσια κτίρια, χώροι κοινωνικών συναθροίσεων, έντονη παρουσία της οικονομικής λειτουργίας της πόλης. Στη σύγχρονη, τη συγκεκριμένη πόλη, αντίθετα, το βάρος δίνεται στις ανώνυμες συνοικίες, στη μικρή κλίμακα, στον ιδιωτικό χώρο, στον εξοπλισμό του και την ατμόσφαιρα που επικρατεί μέσα σ’ αυτόν. Tις αντιθέσεις αυτές, τις παραμέτρους τους, τα αίτια γέννησής τους και τα εικονογραφικά-συμβολικά συστήματα που χρησιμοποίησε ο ποιητής για να τις εκφράσει, επιχειρούμε να παρουσιάσουμε, ως μια προσπάθεια ανάλυσης των σχέσεων μεταξύ σύγχρονου και ιστορικού αστικού χώρου στη νεοελληνική λογοτεχνία», λέει στο emakedonia.gr o Βασίλης Κολώνας.

Ο ποιητής θα απαρνηθεί την Αλεξάνδρεια ως ταυτόσημη με την παρακμή

O Kαβάφης δείχνει να υποτιμά τη σύγχρονη πόλη, την επώνυμη Aλεξάνδρεια της εποχής του...

«Σύντομα θα απαρνηθεί αυτήν την πόλη, εκεί όπου έζησε τα νεανικά του χρόνια, ως ταυτόσημη με την παρακμή που επέφερε η μεταβολή της κυριαρχίας στον παροικιακό ελληνισμό, ως απόλυτα συγκεκριμένη, άρα δεσμευτική, για την ιδιαίτερη δράση των ηρώων του. Ο ‘ξεπεσμός του από την τάξη του πατέρα του’ .. τον οδηγεί στην αφοσίωση σε μία άλλη πόλη που ζει στο περιθώριο της προηγούμενης, όπου μπορεί και πάλι ελεύθερα να δημιουργεί ο ίδιος αστικό χώρο, μακρυά από συμβάσεις και κοινότυπες περιγραφές…Tο μυστήριο της Aλεξάνδρειας του 20ού αιώνα δεν βρίσκεται σ’ αυτό που είναι ή υπήρξε αληθινά σε κάποια δεδομένη στιγμή, αλλά στη δύναμή της να εμπνέει ―όσο ίσως καμιά άλλη πόλη στην εποχή μας― τη δημιουργία ποιητικών πόλεων πλασμένων ‘κατ’ εικόνα’ της», επισημαίνει ο μελετητής.

Το βιβλίο περιλαμβάνει μια πλούσια σειρά φωτογραφιών που αναφέρονται στην πόλη που ξεθωριάζει και χάνεται, όχι ως απλή εικονογράφηση του κειμένου, αλλά ως μια απόπειρα συνομιλίας του ποιητικού χώρου με την εικόνα της Αλεξάνδρειας των τελευταίων είκοσι χρόνων.

«Με ελάχιστες εξαιρέσεις επώνυμης αρχιτεκτονικής (Αβερώφειο Γυμνάσιο Θηλέων, ελληνικό νεκροταφείο, εμβληματικά έργα Ελλήνων αρχιτεκτόνων), παρουσιάζονται κτίρια ελληνικών ιδιοκτησιών και επιχειρήσεων, ανώνυμες γειτονιές και δρόμοι στην οθωμανική συνοικία, χώροι κοινωνικών συναθροίσεων, λεπτομέρειες κτιρίων -«παράθυρα», «σκάλες»- ενώ οι απόψεις της corniche, οι εγκαταλελειμμένες ακτές και οι οπτικές φυγές προς το Kait Bey υπογραμμίζουν τον αέναο διάλογο της πόλης με τη θάλασσα. Δεν προτιμήθηκαν όψεις ή καρτ ποστάλ της επώνυμης Αλεξάνδρειας, ούτε καν φωτογραφίες του ‘οικείου’ χώρου του ποιητή. Στόχος μας δεν ήταν η νοσταλγία για ό,τι χάθηκε, αλλά η ανάδυση της Πόλης, μέσα από εικόνες-σύμβολα ενός αστικού χώρου υπό δοκιμασία…», τονίζει ο κ. Κολώνας.

Η οικοδομική δραστηριότητα των Ελλήνων της Αλεξάνδρειας

Όσο για το επόμενό του σχέδιο; Θα είναι «μια ακόμη προσπάθεια να ολοκληρωθεί η καταγραφή του κτιριακού αποθέματος που οφείλεται στην οικοδομική δρστηριότητα των Ελλήνων της Αλεξάνδρειας, αρχιτεκτόνων, μηχανικών και ιδιοκτητών την περίοδο 1920-1960. Αλλά για να ολοκληρωθεί αυτή προσπάθεια που χρονολογείται ήδη από τα τέλη του περασμένου αιώνα θα πρέπει να υπάρξει στενή συνεργασία πολλών και διαφορετικών φορέων τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Αίγυπτο», απαντά ο μελετητής.

Να σημειώσουμε ότι πέρασαν ήδη ήδη περισσότερα από 10 χρόνια από την κυκλοφορία της πρώτης έκδοσης της μελέτης του Βασίλη Κολώνα για τον αστικό χώρο στον Κ.Π. Καβάφη από τις εκδόσεις University Studio Press (2013) και περισσότερα από τριάντα χρόνια από την πρώτη παρουσίασή της στο Α΄ Διεθνές Συμπόσιο για τον Καβάφη τον Οκτώβριο του 1991 στην Αλεξάνδρεια. Μετά τον πρώτο κύκλο παρουσιάσεων σε διαλέξεις και πανεπιστημιακά σεμινάρια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ως αυτοτελής έκδοση παρουσιάστηκε το 2014 στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Colloquium, στον Τομέα Μεσαιωνικών και Νέων Ελληνικών Σπουδών, Τμήμα φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΑΠΘ (Καθ. E. Τσιριμώκου), στον Μορφωτικό Σύλλογο Αίγινας “Ο Καποδίστριας”, στο σεμινάριο Greece Faces East στο Columbia University (Prof. Ch. Philliou) και το 2017 στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη, στο πλαίσιο των Εκπαιδευτικών Δράσεων του Αρχείου Καβάφη 2016-17: Επτά Ποιήματα, Επτά μαθήματα / 4ο Μάθημα: Η Πόλις (Καθ. Δημ. Παπανικολάου).

Οι φωτογραφίες που επιλέχθηκαν για να πλαισιώσουν το αγγλικό κείμενο, ακολουθούν τη θεματολογία της πρώτης έκδοσης με φωτογραφικές λήψεις της Αλεξάνδρειας της περιόδου 1991-2009.

Η παρουσίαση θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 11-5 (Περίπτερο 13, αίθουσα Μίκης Θεοδωράκης) στις 2μμ

Θα μιλήσουν: Βασίλης Κολώνας, Λίζυ Τσιριμώκου, συγγραφέας – ομότιμη καθηγήτρια ΑΠΘ, ενώ αποσπάσματα θα διαβάσει ο ποιητής – γραφίστας Χρήστος Τζιώκος και θα συντονίσει ο μεταφραστής- συγγραφέας -σύμβουλος επικοινωνίας Βασίλης Κιμούλης.