Τον Κώστα Γαβρά θα τιμήσει ο Δήμος Θεσσαλονίκης
Ο παγκοσμίου φήμης σκηνοθέτης αναμένεται στην πόλη το Φεβρουάριο
Η σχέση του Αγίου Όρους με τη Θεσσαλονίκη δεν είναι απλώς γεωγραφική. Είναι ιστορική, πνευματική, ανθρώπινη. Είναι μια σχέση που διαμορφώθηκε μέσα στους αιώνες και εξακολουθεί να καθορίζει τον χαρακτήρα και των δύο πλευρών.
Για τους μοναχούς και τους προσκυνητές, η Θεσσαλονίκη ήταν ανέκαθεν το φυσικό πέρασμα προς την Αθωνική Πολιτεία. Από το λιμάνι της ξεκινούσαν τα πλοιάρια για τη Δάφνη και τις μονές, ενώ στη Μητρόπολη και στα αρχονταρίκια της πόλης κατέληγαν όσοι χρειάζονταν φιλοξενία πριν συνεχίσουν το ταξίδι τους.
Η Θεσσαλονίκη υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα πνευματικά κέντρα του Βυζαντίου και αυτή η ακτινοβολία έφτανε πάντα έως τον Άθω. Εκεί βρήκαν απήχηση οι διδασκαλίες του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, ο οποίος ξεκίνησε ως ασκητής στο Άγιον Όρος και κατέληξε Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, ενώ η πόλη έγινε το σημείο επαφής του αθωνικού μοναχισμού με τον ευρύτερο ελλαδικό και βαλκανικό χώρο.
Για τα μοναστήρια, η Θεσσαλονίκη λειτουργούσε ως οικονομικός πνεύμονας. Σε αυτή βρίσκονταν τα μετόχια τους, γίνονταν οι προμήθειες, κλείνονταν οι συμφωνίες για τρόφιμα, οικοδομικά υλικά, σιτηρά, κρασί και εργαλεία. Πολλοί μοναχοί ανέβαιναν στην πόλη για να διεκπεραιώσουν υποθέσεις, ενώ οι Θεσσαλονικείς, από την πλευρά τους, είχαν συχνά στενούς δεσμούς με μονές στις οποίες εργάζονταν, πρόσφεραν ή μάλιστα είχαν συγγενείς μοναχούς.
Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές αγιογραφικές σχολές της Μακεδονίας έχουν αθωνική ρίζα. Η Θεσσαλονίκη, ως καλλιτεχνικό κέντρο, δάνειζε τεχνίτες και δεχόταν επιρροές, με τις δύο πλευρές να ανταλλάσσουν χειρόγραφα, εικόνες αλλά και τεχνοτροπίες. Η πνευματική παραγωγή του Άθω έβρισκε συχνά «αντίκρισμα» στην πόλη, η οποία την απορροφούσε και τη μετέφερε πιο πέρα.
Τέλος, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ξεκινούσαν από τις γειτονιές της Θεσσαλονίκης για να μονάσουν στον Άθω. Η πόλη υπήρξε παραδοσιακά μια από τις μεγαλύτερες “δεξαμενές” μοναχών. Αντίστοιχα, μοναχοί κατέβαιναν συχνά στην πόλη για θέματα υγείας, διοίκησης ή και για να σταθούν κοντά στους ανθρώπους σε δύσκολες περιόδους, από επιδημίες μέχρι πολέμους.
Τώρα αυτή η ξεχωριστή, στενή και ισχυρή σχέση των δύο τόπων αναδεικνύεται μέσα από το 12ο Επιστημονικό Συνέδριο της Αγιορειτικής Εστίας με τίτλο «Άγιον Όρος και Θεσσαλονίκη δια μέσου των αιώνων» που θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 4 έως την Κυριακή 7 Δεκεμβρίου στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού. Το συνέδριο διοργανώνεται με αφορμή τη συμπλήρωση 25 χρόνων από την ίδρυση της Εστίας.
«Η Θεσσαλονίκη για τους Αγιορείτες ήταν και εξακολουθεί να είναι η πρωτεύουσα του Αγίου Όρους έξω από αυτό, από τότε ακόμα που η πόλη ήταν συμβασιλεύουσα της αυτοκρατορίας. Αλλά και για τους Θεσσαλονικείς το Άγιον Όρος είναι ένας τόπος όπου βρίσκουν ανάπαυση και ησυχία. Αυτό το μαρτυρούν και τα πολλά μετόχια που υπήρχαν στη Θεσσαλονίκη όλους αυτούς τους αιώνες. Επίσης ακόμη και τώρα βλέπουμε ότι οι Θεσσαλονικείς βλέπουν πολύ πιο άνετα μοναχούς ρασοφόρους να περπατούν στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, το θεωρούν κομμάτι της πόλης, δεν είναι κάτι ξένο. Οι Αγιορείτες φυσικά τακτοποιούν όλες τις δουλειές τους για τις μονές στη Θεσσαλονίκη. Ας μην ξεχνάμε ότι μέχρι τη δεκαετία του ’40 υπήρχε επίτροπος του Αγίου Όρους στην πόλη, δηλαδή ένας μοναχός που είχε γραφείο εδώ, βρισκόταν εδώ όλο τον χρόνο και διευκόλυνε στις εργασίες που ζητούσαν οι Ιερά Κοινότητα και οι μοναχοί. Το συνέδριο αυτό καλύπτει όλες τις ενότητες. Πέρα από το ιστορικό, θεολογικό και πνευματικό κομμάτι θα ακούσουμε εισηγήσεις που θα σχετίζονται με τις οικονομικές συναλλαγές, το δίκαιο, την τέχνη, την αρχιτεκτονική κ.α.», επιβεβαιώνει στο emakedonia.gr ο διευθυντής της Εστίας Αναστάσιος Ντούρος.
Το συνέδριο θα αρχίσει με μια στρογγυλή τράπεζα με ειδικό θέμα την εμβληματική προσωπικότητα του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και τη σχέση του με τον Άγιον Όρος. Θα συντονίσει ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Φιλόθεος. «Έχουμε ξεκινήσει με τη μητρόπολη ένα πρόγραμμα για τον άγιο και τη σύνδεσή του με την Αθωνική Πολιτεία. Μια μεγάλη πολυτελής έκδοση θα κυκλοφορήσει την Άνοιξη του 2026 με πολύ σημαντικά κείμενα».
Της τράπεζας θα προηγηθεί μια τιμητική εκδήλωση για τους επιστημονικούς συνεργάτες που είχαμε όλα αυτά τα χρόνια.
Αξιοσημείωτο είναι ότι στο πλαίσιο του συνεδρίου πραγματοποιήθηκε η φωτοαναστατική ανατύπωση του δυσεύρετου έργου «Mount Athos and its Monasteries» (1924) του Βρετανού αρχαιολόγου, ιστορικού και ερευνητή της Βρετανικής Σχολής Αθηνών Frederick William Hasluck (1878 – 1920).
To βιβλίο αποτελεί την ένατη έκδοση της σειράς «Αθωνικά Ανάλεκτα» της Αγιορείτικης Εστίας με εισαγωγή από τον Αθανάσιο Σέμογλου, Καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ.
«Μια από τις ενότητες του εκδοτικού μας έργου είναι οι φωτοαναστατικές ανατυπώσεις. Αναζητούμε και βρίσκουμε παλιές, σπάνιες εκδόσεις που έχουν εξαντληθεί και τις επανεκδίδουμε σύμφωνα με την πρώτη τους έκδοση. Βρήκαμε την πρωτότυπη έκδοση σε μια βιβλιοθήκη του Κολεγίου Ανατόλια, τη δανειστήκαμε, τη σκανάραμε, τη σαρώσαμε όπως είναι και την παρουσιάζουμε με αυτόν τον τρόπο», επισημαίνει ο διευθυντής.
Το συνέδριο έχει διεθνή χαρακτήρα και συγκεντρώνει επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Εντύπωση προκαλεί ότι φέτος θα υπάρχει συμμετοχή και από τη μακρινή Ιαπωνία.
Ο καθηγητής Βυζαντινολογίας του πανεπιστημίου του Τόκιο Τομούκι Μασούντα θα μιλήσει στα ελληνικά για την Περίπτωση του Πρωτάτου και την εικονογραφία σε αυτό.
«Αντιλαμβανόμαστσε με αυτόν τον τρόπο πόσο μεγάλη είναι η διάδοση του Αγίου Όρους σε όλη την οικουμένη», τονίζει ο Αναστάσιος Ντούρος.
Συνειδητοποιούμε έτσι ότι για τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης, η εγγύτητα με το Άγιο Όρος είναι ένα σπάνιο προνόμιο που δύσκολα αποτυπώνεται με λόγια. Μέσα σε λίγες μόνο ώρες μπορούν να αγγίξουν έναν από τους σημαντικότερους πνευματικούς τόπους της Ορθοδοξίας, να αναζητήσουν ηρεμία, καθοδήγηση ή απλώς μια ανάσα από τον ρυθμό της πόλης. Είναι ένα σταθερό, διαχρονικό καταφύγιο που υπενθυμίζει ότι, δίπλα στον σύγχρονο αστικό βίο, υπάρχει ένας κόσμος αφιερωμένος στη σιωπή, στη προσευχή και στη βαθύτερη αναζήτηση - κι αυτό αποτελεί ένα προνόμιο που λίγες πόλεις στον κόσμο μπορούν να διεκδικήσουν.
Στο πλαίσιο του συνεδρίου οι εκδόσεις της Αγιορειτικής Εστίας θα πωλούνται σε τιμή 50%.
Οι εργασίες θα μεταδίδονται ζωντανά μέσω https://tinyurl.com/4pauve5z.
Για περισσότερες πληροφορίες, το πρόγραμμα και τις περιλήψεις των
εισηγήσεων, επισκεφθείτε: https://www.agioritikiestia.gr
