Γράφει
Μιχάλης Αλεξανδρίδης
Δεν ανήκω σε αυτούς που θεωρούν τις τράπεζες «πηγή του κακού» και «μακριά χέρια» των εκμεταλλευτών του λαού που ως μοναδικό λόγο ύπαρξής τους έχουν να ελέγχουν και να κατευθύνουν την οικονομία μιας χώρας σε όφελος των ήδη προνομιούχων.
Όπως και δεν περιλαμβάνομαι στους άλλους που τοποθετούν την ευμάρεια των τραπεζών στην κορυφή των στόχων της κοινωνίας και που δικαιολογούν κάθε θυσία του συνόλου, προκειμένου να διατηρήσουν αυτές τα προνόμια και την κερδοφορία τους.
Στο πρόσφατο παρελθόν, είδαμε στην Ελλάδα και τις δύο αυτές ακραίες λογικές, να κυριαρχούν στον δημόσιο διάλογο και να αποτελούν σημείο βαθιού διχασμού της κοινωνίας. Τελικά, όπως συμβαίνει όπου δεν ακολουθείται το μέτρο και η μέση οδός, επικράτησε ο ισχυρός, που δεν είναι άλλος από τις τράπεζες. Την εποχή που τα πάντα κατέρρεαν, που όλοι σφίγγαμε το ζωνάρι και πολλοί από εμάς περνούσαν στην φτώχεια και την ανέχεια, οι λιγοστοί πόροι που εξασφαλίστηκαν από τις περιστολές, κατευθύνθηκαν στις τράπεζες για να παραμείνουν εύρωστες και ισχυρές. Και μια και δυο και τρείς ανακεφαλαιοποιήσεις, για να μείνουν οι τράπεζες όρθιες και υγιείς και να περάσουν στη συνέχεια στα χέρια ιδιωτών, αφού προηγουμένως το κράτος ανέλαβε τις ζημιές και τα «μαύρα δάνεια».
Η όλη αυτή διεργασία, βαφτίστηκε…εξυγίανση.
Η στήριξη των τραπεζών, είχε όμως και συνέχεια. Η τοποθέτηση POS ακόμη και στα περίπτερα, η απόφαση να τεθεί προϋπόθεση για να ισχύσει το όποιο αφορολόγητο σε έναν φουκαρά μισθοσυντήρητο να γίνονται οι δαπάνες του μέσω πιστωτικής κάρτας, οι υποχρεωτικές πληρωμές μισθών, ενοικίων, παραγγελιών, αγοραπωλησιών κλπ μέσω τραπεζών, ήταν κρίσιμες αποφάσεις που διόγκωσαν τον κύκλο εργασιών των τραπεζών. Παράλληλα αυτές στηρίχτηκαν οικονομικά με δημόσια κονδύλια (ευρωπαϊκά προγράμματα) προκειμένου να ψηφιοποιήσουν σε απόλυτο βαθμό τις εργασίες τους, πράγμα που τις επέτρεψε να κλείσουν τα μισά τους καταστήματα και συνακόλουθα να υποχρεώσουν τους πολίτες να προσαρμοστούν στο νέο τρόπο λειτουργίας τους.
Ως εδώ, καλά. Οι τράπεζες δεν χρέωναν υπερβολικά τους πελάτες τους και τους διευκόλυναν με την ψηφιοποίηση τους, επιτρέποντας τους να γλιτώσουν πολύτιμο χρόνο. Το σημαντικότερο όφελος πάντως, ήταν ότι περιόρισαν δραστικά την κυκλοφορία του μαύρου χρήματος, με αποτέλεσμα να μειωθεί η φοροδιαφυγή και η κλοπή ΦΠΑ.
Κάπως έτσι, όμορφα και καλά, οι τράπεζες κατάφεραν να εξασφαλίσουν όλες οι συναλλαγές να γίνονται μέσω των συστημάτων τους. Αυτό, σε συνδυασμό με την βασική τους λειτουργία που είναι η φύλαξη των αποταμιεύσεων των πολιτών, των κεφαλαίων και του πλούτου, είχε αποτέλεσμα να εδραιώσουν την απόλυτη κυριαρχία τους στην οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα στη χώρα.
*Θα ανέμενε κανείς, μετά από όλη αυτήν την πορεία, οι τράπεζες- ως οργανισμοί και επιχειρήσεις που ανήκουν σε μετόχους- να ένοιωθαν την υποχρέωση αφενός να ανταπέδιδαν στην εθνική οικονομία, τμήμα των τεράστιων εσόδων που προσπορίζονται και αφετέρου να επέστρεφαν στο κοινωνικό σύνολο κατά τι, την εμπιστοσύνη και την στήριξη που τις έδωσε με τις ανακεφαλαιοποιήσεις και τα λοιπά.
Όπως και θα ανέμενε, οι τράπεζες ιδιωτικοποιούμενες να λειτουργούσαν στο πλαίσιο των κανόνων του καπιταλιστικού συστήματος. Δηλαδή να ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για την προσέλκυση πελατών προσφέροντας επιτόκια στις καταθέσεις, μειώνοντας χρεώσεις και οτιδήποτε άλλο συμβαίνει σε οποιονδήποτε κλάδο της αγοράς.
*Αμ δε.
Συγχωρείστε με την απολυτότητα, αλλά όσο και καλή πρόθεση κι αν έχω, δεν βρίσκω οι τράπεζες να ανταποκρίθηκαν έστω κατά τι, στην υποχρέωση που θα έπρεπε να νιώσουν προς την κοινωνία.
Τους δανειολήπτες που αντιμετώπισαν πρόβλημα, τους αντιμετώπισαν με πρωτοφανή σκληρότητα και την λογική: ας προσέχατε να μην δανειστείτε για να πάρετε σπίτι. (Οι ίδιες ωστόσο, δεν θέλησαν να αντιμετωπιστούν με τον ίδιο τρόπο. Απεναντίας, θεώρησαν δικαίωμά τους να στηριχτούν οικονομικά από το δημόσιο κορβανά με ανακεφαλαιοποιήσεις για να μην καταρρεύσουν). Μάλιστα για να αποφύγουν την όποια ανάληψη ευθύνης, πέρασαν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε εταιρείες διαχείρισης (σέρβισες) που σφάζουν χωρίς γάντι και λύπηση, παίρνοντας σπίτια και κλείνοντας επιχειρήσεις χωρίς δεύτερη σκέψη.
*Εννοείται ότι το πέρασμα των μη εξυπηρετούμενων ή επισφαλών δανείων στους «σέρβισες» έγινε με τεράστιο όφελος για τους δεύτερους, ενώ οι ζημίες που εγράφησαν… ανακεφαλαιοποιήθηκαν και πληρώθηκαν από εμάς. Δηλαδή, πάλι μπίζνα έγινε. Οι τράπεζες δεν ζημιώθηκαν αφού χρηματοδοτήθηκε με δημόσιο χρήμα η τεράστια έκπτωση που έκαναν στα μεταφερόμενα χαρτοφυλάκια, οι «σέρβισες» εξασφάλισαν τεράστια κέρδη και οι χειμαζόμενοι οφειλέτες είδαν είτε να πορεύονται με αλυσίδα στο λαιμό, είτε να χάνουν την περιουσία τους.
*Κι άλλο κόλπο έκαναν οι τράπεζες. Αντί να ρίξουν το χρήμα που συγκεντρώνουν τα θησαυροφυλάκιά τους στην αγορά- σε μικρές και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις που μπορούν να γεννήσουν δουλειές και πλούτο, τα διοχετεύουν δανείζοντας… το δημόσιο.
Είτε απευθείας (κρατικά ομόλογα), είτε εμμέσως ανοίγοντας κρουνούς χρηματοδότησης προς τις μεγάλες εταιρείες που αναλαμβάνουν τα περίφημα ΣΔΙΤ και οι οποίες χρηματοδοτήσεις αποπληρώνονται από το κράτος στο πλαίσιο των συμβάσεων χρήσης των έργων που γίνονται με αυτήν την μέθοδο. Σίγουρο κέρδος και μηδέν ρίσκο δηλαδή. Με τα λεφτά να κατευθύνονται στους μεγάλους, δεν περισσεύουν πόροι για να διατεθούν στους μικρούς και τους μεσαίους, τους οποίους – για να μην τους πουν εξ αρχής όχι- τους υποβάλλουν στο μαρτύριο των τεράστιων εγγυήσεων και των απλησίαστων προϋποθέσεων, ουσιαστικά στραγγαλίζοντάς τους.
*Έχει κι άλλα όμως. Κυριότερο από αυτά, η τεράστια διαφορά επιτοκίων δανεισμού και καταθέσεων. Βάζεις στην τράπεζα ένα χιλιάρικο και παίρνεις μηδέν ή μισό τοις εκατό επιτόκιο, ενώ το δανείζεσαι ως επιχειρηματίας με δέκα %, ως αγοραστής σπιτιού με 7% ή ως καταναλωτής με 15%.
Κάπως έτσι, τα κέρδη των τραπεζών εκτινάχτηκαν σε δυσθεώρητα ύψη.
*Τι άλλο σκαρφίστηκαν; Να χρεώνουν κάθε συναλλαγή από αυτές που μέχρι τώρα ήταν δωρεάν προκειμένου να μας πείσουν να κάνουμε τις συναλλαγές μας μέσω των συστημάτων τους και ακόμη να μας επιβάλουν τέλος… διατήρησης λογαριασμού.
*Άφησα για τελευταίο, την λειτουργία τους ως καρτέλ. Ουδείς ανταγωνισμός. Όλες δίνουν το ίδιο, όλες χρεώνουν το ίδιο, όλες λειτουργούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο με απόλυτα εναρμονισμένο τρόπο. Ουσιαστικά είναι η ίδια επιχείρηση που απλά κόβεται στα τέσσερα (αναφέρομαι στις τέσσερις συστημικές τράπεζες) επειδή ανήκουν σε τέσσερις διαφορετικούς ομίλους μετόχων- ιδιοκτητών.
*Με τέτοιο τραπεζικό σύστημα, δεν μπορεί κανείς να περιμένει όφελος για την ελληνική οικονομία. Μόνο ζημιές.
Μήπως ήρθε η ώρα να αναλάβει να μπει μια τάξη σε όλο αυτό και να εξορθολογικοποιηθεί η λειτουργία του τραπεζικού συστήματος στη χώρα μας;
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 28.09.20225