Έτος Γκρέγκορι Πεκ: Ο τζέντλεμαν με το καθαρό πρόσωπο!

- Newsroom

Όταν ένα ολόκληρο έτος αφιερώνεται σε κάποιον ηθοποιό, είναι ιδιαίτερα σημαντικό... Φέτος λοιπόν είναι η χρονιά του κορυφαίου αμερικανού σταρ Γκρέγκορι Πεκ, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του (1916-2003)

Του Αλέξη Ν. Δερμεντζόγλου

Όταν ένα ολόκληρο έτος αφιερώνεται σε κάποιον ηθοποιό, είναι ιδιαίτερα σημαντικό... Φέτος λοιπόν είναι η χρονιά του κορυφαίου αμερικανού σταρ Γκρέγκορι Πεκ, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του (1916-2003). Φιλελεύθερος, ειρηνικός, με ένα Όσκαρ και πέντε προτάσεις, καταξιώθηκε ως κορυφαίος στα τέλη της δεκαετίας του ’40. Χωρίς δεύτερη σκέψη εγκατέλειψε την Ιατρική που σπούδαζε και με τραυματικές παιδικές εμπειρίες (ήταν νήπιο όταν χώρισαν οι γονείς του) στράφηκε στο θέατρο. Το πρόσωπό του εξέφραζε μια καθαρότητα. Ψηλός, ευθυτενής, κομψός, ευλύγιστος, είχε αναλάβει συνήθως ρόλους έντιμων ανθρώπων. Αν ο Γκάρι Κούπερ δεν είχε ενδώσει στην επιτροπή Μακάρθι, μαζί με τον Πεκ θα ήταν τα πιο καθαρά πρόσωπα του αμερικανικού σινεμά. Έτσι τώρα, κατά την άποψή μου, αυτόν τον χαρακτηρισμό τον παραλαμβάνει ο τιμώμενος. Όσο για την κλάση του, ανυπέρβλητη!

Όσκαρ και χρυσή σφαίρα

Μου έκανε πάντα εντύπωση το χαμηλότονο στιλ της υπόδυσής του (που θυμίζει Μάρλον Μπράντο), φωνή χωρίς ιδιαίτερη ένταση, μάτια που κοιτάζουν γλυκά, μέτωπο καθαρό και γενικά μια ισορροπία. Κατάφερε να παίξει σινεμά και τηλεόραση για 54 ολόκληρα χρόνια (1944-1998). Συνολικά 58 ρόλοι, εκ των οποίων ο τελευταίος το 1998 στον τηλεοπτικό «Μόμπι Ντικ», που του χάρισε και τη Χρυσή Σφαίρα. Είχε ήδη κερδίσει το Όσκαρ για την ηθοποιία του στο «Σκιές και σιωπή» (1962) του Μάλιγκαν. Ήταν εκπληκτικός στον ρόλο του ως δικηγόρου στη διασκευή ενός βιβλίου της Χάρπερ Λι. Οι άλλες προτάσεις του για Όσκαρ ήλθαν πολύ νωρίς. Στα «Κλειδιά του παραδείσου» (1944) από τη διασκευή του μυθιστορήματος του Κρόνιν, στους «Θρύλους του δάσους» (1946), στη «Συμφωνία κυρίων» (1947) του Καζάν και στους «Ατσαλένιους αετούς» (1949).

Για την ψυχανάλυση

Πάντα βέβαια υπάρχουν κάποιοι ρόλοι που προτιμάμε, άσχετα αν τιμήθηκαν με βραβεία ή όχι. Για τον γράφοντα αξίζει να σημειωθεί το γεμάτο απορία ύφος του Γκρέγκορι Πεκ σε δύο παρεμφερείς ταινίες που έχουν σχέση με την ψυχανάλυση: Η «Νύχτα αγωνίας» (1945) του Χίτσκοκ τον φέρνει δίπλα στην Ίνγκριντ Μπέργκμαν. Είναι έξοχος στον ρόλο ενός νέου άνδρα που έχασε τη μνήμη του. Τελικά λύση στο πρόβλημα θα δώσει η ψυχανάλυση. Μάλιστα το ντεκόρ στη σκηνή του ονείρου το κατασκεύασε ο Σαλβαντόρ Νταλί, προσφέροντας εξαιρετικές υπερρεαλιστικές εντυπώσεις. Στα 1965 έχουμε τους «Συνωμότες» του Έντουαρντ Ντμίτρικ, και πάλι με μια περίπτωση αμνησίας, όπου επίσης η ψυχανάλυση θα παίξει το ρόλο της. Σίγουρα αυτό το φιλμ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η «Νύχτα αγωνίας» του ’60, αλλά υπάρχει μια μεγάλη διαφορά: οι «Συνωμότες» διαθέτουν μια εξαιρετική σεναριακή λύση. Δεν έχουμε ένα απλό θρίλερ, αλλά και μια φιλειρηνική δημιουργία (κατά της ατομικής ενέργειας), που μάλιστα καταγγέλλει για δολιότητα τις ΜΚΟ της εποχής. Έξοχη δημιουργία.

Τα δύσκολα εγχειρήματα

Μια και αναφερθήκαμε στον Χίτσκοκ, άλλη μια φορά ο Γκρέγκορι θα τεθεί υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του στο δικαστικό μελόδραμα «Υπόθεση Πάρανταϊν» (1947) δίπλα στην εκτυφλωτική Αλίντα Βάλι. Πρόκειται για ένα τυπικό μελόδραμα με μια έξυπνη, πικρή ανατροπή. Ο Πεκ παίζει έξοχα τον ρόλο ενός δικηγόρου που υπερασπίζεται μια γυναίκα η οποία κατηγορείται για φόνο. Την ερωτεύεται, αλλά θα ανακαλύψει πως ο ρομαντισμός (δες και «Δεσμώτης του ιλίγγου») είναι η φλούδα που καλύπτει την αληθινή φύση των πραγμάτων. Έτσι, ο δικηγόρος θα συντριβεί συναισθηματικά.

Πάντως τον Πεκ τον θαυμάζω σε πολύ πιο δύσκολα εγχειρήματα. Άλλο το να παίζει σε θρίλερ και άλλο να είναι ο βασικός σταρ σε ταινία που το σενάριό της προέρχεται από μυθιστόρημα του Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Όλοι γνωρίζουμε πόσο δύσκολο και προβληματικό είναι να μεταφέρεις Χέμινγουεϊ στη μεγάλη οθόνη. Δεν πέτυχε σχεδόν κανένα φιλμ (π.χ. «Για ποιον χτυπάει η καμπάνα»). Ο Γκρέγκορι λοιπόν στα «Χιόνια του Κιλιμάντζαρο» (1952), δίπλα στις Άβα Γκάρντνερ και Σούζαν Χέιγουορθ, είναι ένας τραυματισμένος κυνηγός μέσα σ’ ένα αντίσκηνο. Το πόδι του σαπίζει, η βοήθεια δεν έρχεται και ο άνδρας μέσα στον πυρετό του θυμάται το παρελθόν του που φθάνει μέχρι τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Έξοχος ο Πεκ ως φοβισμένος και προβληματισμένος ήρωας, αλλά το πνεύμα του Χέμινγουεϊ δεν αποδίδεται επαρκώς.

Αντιπολεμικές καταγγελίες

Φθάνουμε στα 1953 και στις «Διακοπές στη Ρώμη», όπου υπό τη σκηνοθετική διεύθυνση του Γουίλιαμ Γουάιλερ βρίσκεται δίπλα στην πανέμορφη και εύθραυστη Όντρεϊ Χέπμπορν, σε σενάριο του ευρισκόμενου στη μακαρθική μαύρη λίστα Ντάλτον Τράμπο. Είναι έξοχος σ’ αυτή την πικρή ρομαντική σάτιρα, εκπληκτικός με το άσπρο κοστούμι του.

Εντυπωσιακός και στο «Μόμπι Ντικ» (1956) του Χιούστον από το μυθιστόρημα του Μέλβιλ. Προσωπικά μου άρεσε πολύ σ’ ένα καταγγελτικό αντιπολεμικό φιλμ, το ασπρόμαυρο «Ουδέν νεότερο από το μέτωπο Χ» (1959), όπου η μυθοπλασία μας μεταφέρει στον πόλεμο της Κορέας και παρακολουθούμε τις συγκρούσεις και τις μεγάλες απώλειες μέσα από παράλογες διαδικασίες. Ωστόσο η ταινία που ξεχωρίζει, επίσης εξόχως καταγγελτική, είναι το «Όσο θα υπάρχει ο κόσμος» (1959). Στη σκηνοθεσία ο προοδευτικός Στάνλεϊ Κρέιμερ και ο Πεκ παίζει με πολλούς γνωστούς ηθοποιούς (Φρεντ Αστέρ, Άντονι Πέρκινς, Άβα Γκάρντνερ).

Η τόλμη και η ποιότητα

Είναι μια καταγγελία κατά των πυρηνικών όπλων - τολμηρό να γυρίζεις τέτοια φιλμ σε εποχή που ο μακαρθισμός ήταν ακόμη στο φόρτε του. Ο Πεκ χαμηλότονος, πειστικός σ’ έναν δραματικό ρόλο γεμάτο μινιμαλισμό.

Λόγω Ελλάδας θα τον θυμόμαστε στο γνωστό αντιστασιακό φιλμ «Τα κανόνια του Ναβαρόνε» (1961), δίπλα σε κορυφαίους ηθοποιούς, μεταξύ των οποίων και η Ειρήνη Παπά.

Η επόμενη χρονιά είναι σημαδιακή, καθώς πρωταγωνιστεί μαζί με τον Ρόμπερτ Μίτσαμ σ’ ένα ιδιαίτερο, ασπρόμαυρο θρίλερ χαμηλών τόνων, το «Δύο γίγαντες συγκρούονται». Το 1991 ο Σκορσέζε θα γυρίσει το ριμέικ ως «Ακρωτήρι του φόβου» (1992), αξιοποιώντας τον Πεκ και τον Μίτσαμ ως τιμητικές υπομνήσεις.
Αφού θυμίσω το «Άραμπεσκ» (1966), κοσμοπολίτικο θρίλερ με τη Σοφία Λόρεν, θα μείνω οπωσδήποτε στο έξοχο φιλμ του Φρανκεχάιμερ «Ο εξόριστος» (1970), όπου ο ρόλος του είναι τραγικός αλλά σε χαμηλούς τόνους, γεμάτος πάθος και απελπισία.

Για μένα η τελευταία πολύ μεγάλη υπόδυσή του γίνεται στα 60 του χρόνια, όταν παίζει στην «Προφητεία» (1976), ένα από τα πλέον τολμηρά και πεσιμιστικά φιλμ της δεκαετίας του ’70, γεμάτο από πολιτική τόλμη.

Ο Πεκ παραμένει αλησμόνητος. Τόσοι ρόλοι, τόσες διαφοροποιήσεις, αλλά πάντα η αίσθηση της ποιότητας. Καλή του ώρα!

Υ.Γ. Για καλύτερη ενημέρωσή σας δείτε ακόμη στο DVD: «Μονομαχία στον ήλιο», «Η μέρα της εκδίκησης», «Το χρυσάφι του Μακ Κένα», «Ο κίτρινος τσάρος», «Οι κατακτητές», «Ανθρωποκυνηγητό σε δύο ηπείρους».

---

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Θεσσαλονίκη" τη Δευτέρα 6 Ιουνίου 2016