Ευτυχία είναι...

Είναι η ευτυχία ουτοπία; Ή αποτελεί κάτι στο οποίο όλοι μπορούμε να φτάσουμε; Θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι ή «βολευόμαστε» πίσω από τη μάσκα των βασανισμένων θυμάτων της ζωής; Πώς μπορούμε να κατακτήσουμε την ευτυχία και ποιος είναι ο δρόμος που οδηγεί σε αυτή την κατεύθυνση;

Οι απαντήσεις βρίσκονται στο μακρινό παρελθόν της χώρας μας, αφού όλοι οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι έχουν μιλήσει κατά καιρούς για αυτά ακριβώς τα ζητήματα, αιώνες πριν τη γέννηση νεώτερων επιστημών όπως η ψυχιατρική, η ψυχανάλυση ή η ψυχοθεραπεία.

Τώρα όλα αυτά μας δίνεται η δυνατότητα να τα βρούμε συγκεντρωμένα σε έναν τόμο και μάλιστα με απλή γλώσσα που μπορεί να κατανοήσει ο καθένας.

Το βιβλίο της Έλσας Νικολαϊδου «Η φιλοσοφία της ευτυχίας – Ζήσε καλύτερα με τους αρχαίους φιλοσόφους» μάς γεμίζει ανάταση και γαλήνη σε μια εποχή συλλογικής κατάθλιψης που τα προβλήματα της καθημερινότητας και ευρύτερα οι παγκόσμιες πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις δεν μας αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας.

Η συγγραφέας ασχολείται πολύ τα τελευταία χρόνια με τις αρχαίες θεωρίες ευδαιμονίας. Πραγματοποίησε σεμινάρια, διαλέξεις, ακόμη και μαθητικό συνέδριο με αυτό το θέμα και είδε ότι υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά καθόλου βιβλιογραφία. Με εξαίρεση τον Στωικισμό (μια πολύ δημοφιλή φιλοσοφική θεωρία σήμερα για την οποία μπορεί κανείς να βρει πολλά εγχειρίδια που εστιάζουν κυρίως στην πρακτική του πλευρά) και τον Επικουρισμό (που επίσης ακολουθείται από πολλούς που θέλουν να ζήσουν ευτυχισμένα), προς μεγάλη της έκπληξη παρατήρησε ότι δεν υπήρχαν συγκεντρωμένες όλες οι αρχαίες θεωρίες και βρήκε το εγχείρημα αρκετά ενδιαφέρον. «Μέσα από τις θεωρίες ευδαιμονίας της αρχαιότητας, παρατηρούμε την εξέλιξη των ιδεών, την υιοθέτηση συγκεκριμένων στάσεων αλλά και την αντιπαράθεση μεταξύ των σχολών φιλοσοφίας. Οι θεωρίες αυτές δεν είναι καθόλου παρωχημένες σήμερα και θα μπορούσαν να αποτελέσουν αφετηρία για την αναζήτηση της ευτυχίας», λέει στο emakedonia.gr.

Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο διαπιστώνει ότι όλοι οι φιλόσοφοι συμφωνούν πως η ευδαιμονία δεν είναι απλή χαρά ή απόλαυση αλλά ότι διαρκεί σε όλο τον βίο. Επιπλέον, θεωρούν ότι όλοι μπορούν να την κατακτήσουν, αλλά αυτό απαιτεί άσκηση, επομένως χρειάζεται συνειδητή και συνεχής προσπάθεια από το άτομο. Άρα, θα συμφωνούσαν ότι δεν γίνεται κάποιος ευτυχισμένος διαβάζοντας απλώς ένα βιβλίο, αλλά ακολουθώντας κανόνες ζωής. «Αν αναζητούσαμε κοινά σημεία των θεωριών για την ευτυχία εν γένει, θα διέκρινα ως εκ των ων ουκ άνευ την ύπαρξη και ορθή διαχείριση του ελεύθερου χρόνου (για το γνώθι σαυτόν και το φιλοσοφείν), την αυτάρκεια (παρά την αποδοχή των εξωτερικών αγαθών), τη φιλία με τους άλλους, την απουσία φόβου για τον θάνατο και την αγάπη για τη σοφία και τη γνώση», επισημαίνει η συγγραφέας.

Είναι τελικά η ευτυχία μια απόφαση; «Η κατάκτηση της ευτυχίας σίγουρα προϋποθέτει το να κάνουμε μία επιλογή, που δεν είναι άλλη από το να φροντίσουμε τον εαυτό μας, να του αφιερώσουμε χρόνο, να τον καλλιεργήσουμε και να τον βελτιώσουμε. Ευτυχία σημαίνει αλλαγή στον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα, επαναπροσδιορισμό των αναγκών και επιθυμιών μας και ενεργή συμμετοχή στη διαχείριση της ζωής μας με αφετηρία τον ορθό λόγο», απαντά η Έλσα Νικολαϊδου.

Όπως κάθε απόφαση, όμως, δεν πρέπει να μείνει στη σκέψη, αλλά να γίνει πράξη. «Οι θεωρίες της ευδαιμονίας της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας αποδέσμευσαν το ευ ζην από την κατάσταση της τύχης και το εναπόθεσαν στη δικαιοδοσία του ανθρώπου προτείνοντας τρόπους για την κατάκτησή του. Οι άνθρωποι τότε αφιέρωναν χρόνο στη φιλοσοφία, φοιτούσαν σε σχολές, στοχάζονταν και ακολουθούσαν διδάγματα και φιλοσοφικούς βίους. Θεωρώ ότι το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνει εκείνος που θέλει να κατακτήσει την ευτυχία είναι να φιλοσοφήσει τη ζωή. Και με αυτό εννοώ να στοχαστεί πάνω στα μεγάλα ερωτήματα, να δει τον κόσμο ‘από ψηλά’, να αγκαλιάσει το παρελθόν και να μη φοβάται το μέλλον. Ποιος μπορεί να είναι ο οδηγός του σ’ αυτήν την πορεία; Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία μπορεί να δείξει τον δρόμο».

Άλλωστε, ένας αναγνώστης μπορεί να κερδίσει πολλά μελετώντας ευρύτερα την αρχαία ελληνική γραμματεία. «Τα αρχαία κείμενα δεν χάνουν την αξία τους στη μετάφραση, αν και αναμφισβήτητα προσφέρουν μεγάλη απόλαυση στον μελετητή της γλώσσας. Πολλά από αυτά αποτελούν πέρα από φιλοσοφικά και λογοτεχνικά αριστουργήματα, γι’ αυτό ως σήμερα δεν έχουν χάσει τη δημοφιλία τους τόσο στην Ελλάδα και πολύ περισσότερο στο εξωτερικό. Συνεπώς, θεωρώ την αισθητική απόλαυση που θα αποκομίσει ο αναγνώστης το μεγαλύτερο όφελος. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Μέσα από τα κείμενα, και θα αναφερθώ ειδικά στα φιλοσοφικά, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τη σκέψη του κάθε φιλοσόφου, ερευνά τα ίδια ερωτήματα, συνδιαλέγεται με την αρχαία σοφία. Θεωρώ ότι πρέπει να ερχόμαστε σε συνομιλία με τα έργα των αρχαίων, γεγονός που είναι εμφανές και στα δύο μου βιβλία, όπου συχνά παρεμβάλλονται παραθέματα προκειμένου ο αναγνώστης να γνωρίσει τη φιλοσοφία από τα αυτούσια κείμενα, ώστε αν το επιθυμεί να αναζητήσει και το έργο. Τέλος, τα φιλοσοφικά κείμενα, όσο περίεργο κι αν ακουστεί, αποφορτίζουν το άτομο, προσφέρουν μια απόδραση από την καθημερινότητα, και μια αίσθηση γαλήνης και ηρεμίας», υπογραμμίζει η συγγραφέας.

Η «Φιλοσοφία της ευτυχίας» προέκυψε ως φυσική συνέχεια του προηγούμενου βιβλίου της με τίτλο «Φιλοσοφία για Όλους: Γιατί να διαβάζουμε τους αρχαίους φιλοσόφους;». Δεν έχει ξεκινήσει κάτι άλλο προς το παρόν, όσον αφορά τα βιβλία. Συνεχίζει να αρθρογραφεί στην εφημερίδα της Κύπρου «ο Φιλελεύθερος», όπου διατηρεί την εβδομαδιαία στήλη φιλοσοφίας «Φιλοσοφία και Ζωή» εδώ και επτά χρόνια. Έχει προγραμματισμένα από τον Σεπτέμβριο σεμινάρια και διαλέξεις στη νεοσύστατη Σχολή Φιλοσοφίας Λάρνακας και αναμένει την παρουσίαση του βιβλίου στην Κύπρο, όπου ζει, καθώς ξεκίνησε τις παρουσιάσεις από τη Θεσσαλονίκη, από όπου κατάγεται. «Η φιλοσοφία θα συνεχίζει να αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς μου με πολλούς τρόπους, και αυτό από μόνο του είναι πολύ ευχάριστο», καταλήγει η Έλσα Νικολαϊδου.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο»