Γιάννης Λιονάκης στη «ΜτΚ»: Μήπως χρειαζόμαστε υπουργείο Οδικής Ασφάλειας;

Διαβάζω στα στατιστικά στοιχεία της Eurostat: Περισσότερα από 6.000 άτομα έχασαν τη ζωή τους στην Ελλάδα, την τελευταία δεκαετία, σε τροχαία δυστυχήματα. Η Ελλάδα, αν και σημειώνει βελτίωση σε σχέση με προηγούμενα έτη, εξακολουθεί να έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θανάτων από τροχαία σε αναλογία πληθυσμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα θανατηφόρα δυστυχήματα είναι κατά 33% περισσότερα από το μέσο όρο της ΕΕ. Τι φταίει;

Ο πρόεδρος του Εθελοντικού Συλλόγου Πρόληψης Τροχαίων Ατυχημάτων, Γιάννης Λιονάκης, πιστεύει ότι είναι θέμα παιδείας γι’ αυτό έχει κάνει περισσότερες από 1.000 ενημερωτικές εκδηλώσεις σε σχολεία και διάφορους συλλόγους.

Μιλώντας στη «ΜτΚ» προτείνει εκτός από μαθήματα στα σχολεία και αυστηρότερη τήρηση των νόμων, να βελτιωθούν οι οδικές υποδομές, κυρίως στο επαρχιακό δίκτυο και να δοθούν κίνητρα για να απαλλαγούμε από το βάρος των γηρασμένων οχημάτων με δεδομένο ότι η Ελλάδα διαθέτει τον τρίτο γηραιότερο στόλο της Ευρώπης.

Πώς ασχοληθήκατε με την οδική ασφάλεια;

Η ενασχόλησή μου με το ζήτημα των τροχαίων προέκυψε λίγα χρόνια μετά τον διορισμό μου στην Κρήτη ως περιφερειακός διευθυντής ΕΛΠΑ. Την εποχή εκείνη ήταν ο μοναδικός φορέας αυτοκινητισμού στη χώρα. Βλέποντας τον στόλο των οχημάτων στα μέσα της δεκαετίας του 1980 να αυξάνεται και να μην υπάρχει σχετική ενημέρωση για το ζήτημα της οδικής ασφάλειας, ζώνη, κράνος κ.λπ., πέρα από δύο εκπομπές των αείμνηστων Ίκαρου Κανελλόπουλου και Άρη Σταθάκη. Έτσι έχοντας την αίσθηση της βοήθειας και της προσφοράς ξεκίνησα μέσω των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης της εποχής, εφημερίδες και κρατικό ραδιόφωνο ΕΡΑ Ηρακλείου, να ενημερώνω τον κόσμο. Αφού πρώτα ξεκίνησα τη δική μου σωστή ενημέρωση με κάθε τρόπο και μέσο της εποχής.

Στη συνέχεια πώς αποφασίσατε να δημιουργήσετε τον Εθελοντικό Σύλλογο Πρόληψης Τροχαίων Ατυχημάτων;

Τη δεκαετία του ’90 με την απόσυρση των οχημάτων και την αντικατάστασή τους με οχήματα που καίνε αμόλυβδη, ο στόλος πληθαίνει με γεωμετρική πρόοδο, μαζί με αυτόν και η πυκνότητα κυκλοφορίας και με αυτήν, δυστυχώς, και τα τροχαία συμβάντα. Είναι αρχές του 2000 σουρουπώνει, και στον δρόμο για το νοσοκομείο όπου μία μητέρα μεταφέρει τα δυο της παιδιά, τριών και δύο χρόνων, έχει μία σύγκρουση με άλλο όχημα. Κατεβαίνοντας να δει τι συμβαίνει και καθισμένη στην άκρη του δρόμου, έρχεται ένα άλλο αυτοκίνητο την παρασύρει και χάνει με αυτόν τον τραγικό τρόπο της ζωή της, αφήνοντας στην ορφάνια τον σύζυγό της με δύο μωρά παιδιά. Είναι μία αγαπητή οικογένεια και ο τροχαίος αυτός θάνατος, και με τον τρόπο που έγινε, θορυβεί, ανησυχεί και θλίβει όλη την πόλη. Τότε κάποιοι φίλοι είπαμε να κάνουμε κάτι, ό,τι μπορούσαμε για να σταματήσει αυτό το κακό. Δεν μπορούσα συνειδησιακά να μένω αμέτοχος σε αυτό το βαρύ ανθρώπινο πόνο στις μαυροφορεμένες μανάδες, στα μαύρα πουκάμισα και τα μακριά γένια των συνανθρώπων μας.

Τι δράσεις κάνετε από τότε με τον Εθελοντικό Σύλλογο Πρόληψης Τροχαίων Ατυχημάτων;

Οι δράσεις του Ε.ΣΥ.ΠΡΟ.ΤΑ. απευθύνονται είτε στον γενικό πληθυσμό με διανομή υλικού για την οδική ασφάλεια είτε κυρίως με επισκέψεις οι οποίες σήμερα υπερβαίνουν τις 1.100 σε σχολεία όλων των βαθμίδων, στρατόπεδα, χώρους δουλειάς και πολιτιστικούς συλλόγους. Να σημειώσω πως σε συνεργασία με τα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα και κυρίως με την τροχαία Ηρακλείου επισκεπτόμαστε πάρα πολλούς χώρους, συλλόγους, σχολεία, πάρκα κυκλοφοριακής αγωγής για την κατά το δυνατόν ευρύτερη διάχυση της έννοιας «οδηγώ με ασφάλεια».

Τα παιδιά που παρακολουθούν τις ομιλίες σας πώς αντιδρούν; Πιστεύετε ότι τελικά ακολουθούν κάποιες από τις οδηγίες σας;

Ό,τι πιο όμορφο και γοητευτικό μπορεί να ζήσει κάποιος στην επικοινωνία του με τα παιδιά είναι η ενημέρωση για το ζήτημα των τροχαίων. Προφανώς τα παιδιά μας έχουν απόλυτη ανάγκη στην απόκτηση γνώσεων, εννοιών, λειτουργιών, δεξιοτήτων. Και όλα αυτά μαζί με τη μάθηση έχουν τον λόγο τους και την αξία τους στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Αυτό όμως που σκεφτόμουν πάντα ήταν πως για να πετύχεις πράγματα που ονειρεύεσαι στη ζωή σου, πρέπει να προλάβεις να μεγαλώσεις. Και σκεφτόμουν για ποιον λόγο στη χώρα μας και γενικά στον πολιτισμένο κόσμο ένα παιδί μπορεί να μην προλάβει να μεγαλώσει;

Τα συστήματα υγείας έχουν βοηθήσει στην απόλυτη μείωση των θανάτων από διάφορες νόσους. Άλλα ατυχήματα ή θάνατοι από φυσικές καταστροφές στα παιδιά κάτω των 18 ετών είναι ελάχιστα. Ο λόγος που ένα παιδί στις ηλικίες κάτω των 29 ετών χάνει τη ζωή του, τη χάνει εξαιτίας των τροχαίων συγκρούσεων. Αυτό ακριβώς προσπαθώ ανάλογα βέβαια και με την ηλικία που θέλει μία διαφορετική προσέγγιση η κάθε μία, είναι αυτό που θέλω να μεταφέρω στα παιδιά.

Στην αρχή νιώθουν πως είναι μία χαμένη ώρα. Όταν προχωράμε τη συζήτησή μας, όταν ξεκινάμε να ανταλλάσσουμε απόψεις, όταν μπορεί να δουν εικόνα και παραδείγματα, τότε η αίθουσα βαραίνει. Αρχίζει η περισυλλογή και η ενσυναίσθηση. Αρχίζει το νοιάξιμο και η εξωτερίκευση συναισθημάτων, έρχεται η απόλυτη ησυχία, έρχονται τα βουρκωμένα μάτια, στο τέλος έρχονται οι ερωτήσεις και η συζήτηση. Και συνήθως κλείνουμε με υποσχέσεις τιμής, για ζώνη-κράνος, διαβάσεις. Ότι δεν θα αφήσω τον μπαμπά ή τη μαμά να οδηγήσουν χωρίς ζώνη και πως στη γιορτή όταν ο μπαμπάς θα πίνει θα του εξηγήσω πως πρέπει να είναι νηφάλιος για να μας γυρίσει ακέραιους σπίτι μας. Αυτά και πολλά άλλα πιστεύοντας πως «πες, πες», όλο και κάτι θα μείνει.

Είναι γνωστό πως τα παιδιά μας διαμορφώνουν τις προσωπικότητές τους μέχρι τα επτά χρόνια τους από αυτή την ηλικία και μετά απευθυνόμαστε σε μία ψυχοσύνθεση, σε ένα θυμικό που μπορεί να έχει γαλουχηθεί κάτω από διαφορετικές συνθήκες.

Ο άλλος παράγοντας είναι οι παραστάσεις. Είναι οι εικόνες που θα πάρουν τα παιδιά από το σπίτι. Γι’ αυτό συνηθίζω να επιμένω ότι η οδική ασφάλεια ξεκινάει από το μαιευτήριο. Οι πρώτες εικόνες των παιδιών μας και οι πρώτες παραστάσεις θα τα ακολουθούν σε όλη τους τη ζωή.

Είναι σπουδαίο όμως να συναντάς στον δρόμο έγκυο νεαρή μητέρα και να σου λέει ότι θυμάμαι στο λύκειο όταν είχατε έρθει πριν από χρόνια που μας λέγατε πως πρέπει να φορούν τη ζώνη ασφαλείας οι επίτοκες γυναίκες. Γιατί εκείνα τα χρόνια η πεποίθηση ήταν ότι η ζώνη ασφαλείας σκοτώνει το έμβρυο. Τέτοιες συναντήσεις σε γεμίζουν χαρά και λες χαλάλι στην κούραση και τα χιλιόμετρα.

Για να μη θυμηθώ ένα τηλέφωνο που δέχτηκα στα μέσα του 2000, στην Κομοτηνή όπου έχω επισκεφθεί τα παιδιά μου στο Πανεπιστήμιο, τον διοικητή της τροχαίας της περιοχής να μου τηλεφωνεί να ακούω τον ανιψιό του, μπόμπιρα του νηπιαγωγείου, να λέει «μπαμπά μόνο καθιματάκι»…

Τελικά τι φταίει και έχουμε τόσα πολλά τροχαία δυστυχήματα στους ελληνικούς δρόμους;

Είναι πολύ μεγάλη η συζήτηση για το τι φταίει για τα πολλά τροχαία στη χώρα μας. Ένα από τα ζητήματα, και μη σας φανεί παράξενο, είναι ότι το αυτοκίνητο ήρθε καθυστερημένα στη χώρα μας, μόλις τα τελευταία 40 με 50 χρόνια και ύστερα, και το πιο σημαντικό, σαν λαός είμαστε ατίθασοι, παντογνώστες, με έλλειψη κουλτούρας συνύπαρξης, λαός που του αρέσει να ρέπει πολλές φορές προς την παρατυπία για να μην πω παρανομία. Όλοι οι Έλληνες πιστεύουν ότι είναι οι καλύτεροι οδηγοί, όλοι οι Έλληνες πιστεύουν ότι δικαιούνται να είναι πρώτοι παντού παραβιάζοντας την προτεραιότητα του άλλου.

Όπως στην ουρά της τράπεζας, στην ταβέρνα που περιμένουμε να σερβιριστούμε θέλουμε να παραβιάσουμε τη σειρά, αυτό κάνουμε και στον δρόμο.

Το κύριο χαρακτηριστικό του Έλληνα οδηγού είναι η επιθετικότητα που εκφράζεται με παραβίαση της προτεραιότητας. Στο κόκκινο, στη διάβαση πεζών, στη διπλή διαχωριστική προτάσσουμε το εγώ αδιαφορώντας για το εμείς. Αυτά όλα βρίσκουν την τάξη τους όταν γαλουχήσεις και εκπαιδεύσεις τον λαό σου διαφορετικά ξεκινώντας από το μαιευτήριο. Και να έρθουν οι παραστάσεις του σωστά ρυθμισμένου γονιού προς το παιδί και αμέσως μετά το νηπιαγωγείο και το Δημοτικό. Οι κανόνες, η εσωτερική μας τάξη και οι προσωπικότητες μας, διαμορφώνονται μέχρι τα 7 μας χρόνια. Εκεί δεν στρέψαμε ποτέ το βάρος μας, ούτε ως οικογένειες, ούτε ως πολιτεία.

Τι θα μπορούσε να αλλάξει, ώστε να μη θρηνούμε τόσα πολλά θύματα στην Ελλάδα;

Να σκεφτούμε όλοι ότι ο πιο άδικος θάνατος είναι ο τροχαίος. Εδώ δεν προλαβαίνεις να αρρωστήσεις, έρχεται να καταβαραθρώσει οικογένειες και κοινωνίες πολλές φορές στην καλύτερη στιγμή κάποιου. Και δεν είναι μόνο αυτό, είναι και τα απίστευτα κόστη που έχουν και που υπερβαίνουν τα 4 δισεκατομμύρια ευρώ κατ’ έτος.

Παιδεία λοιπόν, μόρφωση, μάθημα στο ωρολόγιο πρόγραμμα, εκπαιδευτικές διαδικασίες, μόνιμες και διαρκείς καμπάνιες ενημέρωσης. Σοβαρότερες και αρτιότερες εξεταστικές διαδικασίες, επανεξέταση των οδηγών σε τυχαία δείγματα, διαδικασίες που υπάρχουν αλλά δεν εφαρμόζονται και πάνω απ’ όλα εμπέδωση στην πεποίθηση του Έλληνα πως η οδήγηση είναι μία σοβαρή δουλειά και της πρέπει η ανάλογη σοβαρότητα στην εκτέλεσή της. Δυστυχώς σε μας η οδήγηση έχει συνδεθεί με την πιο απαθή, ξέγνοιαστη, απρόσεκτη και χαλαρή διαδικασία. Αυτά όλα μόνο με παιδεία αλλάζουν…

Πιστεύετε ότι ο «αυστηρότερος» Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ) που προβλέπει βαρύτερα πρόστιμα, διοικητικές κυρώσεις και ποινικές διώξεις για παραβάσεις όπως η χρήση κινητού, η κατανάλωση αλκοόλ και η υπέρβαση ορίων ταχύτητας, θα βοηθήσει να περιοριστούν τα τροχαία δυστυχήματα στην Ελλάδα;

Οι τροποποιήσεις του ΚΟΚ όπως ήρθαν με τις τελευταίες διατάξεις του Ιουνίου αποβλέπουν στην αυστηριοποίηση των ποινών και είναι εξοντωτικές σε περιπτώσεις υποτροπής. Θα έλεγα προσωπικά ότι είναι κρίμα να χρειάζεται να πειράξεις την τσέπη του άλλου προκειμένου να συμμορφωθεί και όχι το μυαλό και τη συνείδησή του. Και είναι κρίμα να φοβάσαι περισσότερο για την τσέπη σου παρά για τη ζωή σου. Την ονόμασα «τσεποκεντρική» αυτή τη διαδικασία. Κάποιους θα τους νουθετήσει αυτός ο φόβος. Το ερώτημα είναι για πόσο; Μέριμνα μίας πολιτείας δεν πρέπει να είναι πως θα σε τιμωρήσω αν το κάνεις κάτι, αλλά πως θα σε μάθω να μην το κάνεις.

Τι άλλο μπορεί και πρέπει να κάνει η ελληνική πολιτεία για να περιοριστούν τα θανατηφόρα τροχαία δυστυχήματα;

Με δεδομένο ότι είμαστε από τις πρώτες χώρες που μπήκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και διαχρονικά βρισκόμαστε στις τρεις χειρότερες χώρες από άποψη τροχαίων συμβάντων τα λέει όλα. Έχουν γίνει βήματα τα τελευταία χρόνια. Δυστυχώς, όμως, απέχουμε πολύ όχι μόνο από τις πρώτες καλύτερες χώρες όπως, Σουηδία, Δανία, Νορβηγία, Μ. Βρετανία κ.λπ., που έχουν περίπου 25 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων, αλλά απέχουμε και από το μέσο ευρωπαϊκό όρο που έχει 44 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων, ενώ εμείς βρισκόμαστε στους 70… Πρέπει να τονίσω ότι τα περίπου 3.000 χλμ αυτοκινητοδρόμων της χώρας μας, βοήθησαν απίστευτα στη μείωση των τροχαίων θανάτων τα τελευταία 20 χρόνια.

Το τροχαίο, όμως, είναι ένα ζήτημα μεταναστευτικό. Έτσι ήρθε στο επαρχιακό οδικό δίκτυο και στον αστικό ιστό των πόλεων. Εκεί πρέπει τώρα να δουλέψουμε πολύ.

Μάθημα λοιπόν στα σχολεία, βελτίωση οδικών υποδομών κυρίως στο επαρχιακό οδικό δίκτυο, κίνητρα για να απαλλαγούμε από το βάρος των γηρασμένων -17 χρονών κατά μέσο όρο ηλικίας- οχημάτων. Φανταστείτε έχουμε τον τρίτο γηραιότερο στόλο της Ευρώπης.

Αυστηρότερη επιτήρηση της κυκλοφορίας και αυστηρότερη τήρηση των νόμων. Με διάφορα προσχήματα δεν θέλανε την ηλεκτρονική επιτήρηση της κυκλοφορίας με κάμερες, σάμπως είμαστε οι μόνοι περιούσιοι πολίτες που θα παραβιαζόντουσαν τα προσωπικά μας δεδομένα.

Υποχρεωτική νομοθέτηση του ορίου ταχύτητας των 30 χλμ. στις πόλεις και όχι να αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια των κατά τόπους Δήμων. Αυστηριοποίηση του πλαισίου των εξετάσεων, επανεξέταση των οδηγών μετά τα 75 και περισσότερη και μεγαλύτερη προσοχή από τους γιατρούς στις ιατρικές εξετάσεις των υπερήλικων οδηγών. Και πάνω απ’ όλα εκπαίδευση όλων των εκπαιδευτικών μας στα πανεπιστήμια που θα συναντήσουν αργότερα παιδιά στις αίθουσες διδασκαλίας σε ζητήματα οδικής ασφάλειας. Ο φυσικός δάσκαλος είναι αυτός που θα μεταφέρει τα μηνύματα στα παιδιά μας έτσι που να πλάσουμε αργότερα γενιές πιο σωστών γονέων ελπίζοντας να ‘ρθει η πολυπόθητη αλλαγή. Μία αλλαγή που θα φέρνει ρύθμιση, ποιότητα, οικονομία και λιγότερους άδικους θανάτους.

Κλείνοντας τι θα λέγατε να ιδρυθεί στην Ελλάδα ένα σοβαρό υπουργείο Οδικής ασφάλειας; Τροφή για σκέψη…

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 16.11.2025