Στη Θεσσαλονίκη επιστρέφει για το 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου ο Ούγγρος σκηνοθέτης, Γκιόργκι Πάλφι, μία από τις πιο τολμηρές και πρωτότυπες φωνές του ευρωπαϊκού σινεμά.
Αυτές τις ημέρες ο σκηνοθέτης βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη αφού η νέα του ταινία «Κότα» θα προβληθεί απόψε στην τελετή λήξης του ΦΚΘ. Πρόκειται για μία ταινία που γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα με πρωταγωνιστές Έλληνες ηθοποιούς.
Με αυτή την αφορμή, ο σκηνοθέτης μιλά στη «ΜτΚ» για την εμπειρία του στην Ελλάδα, την αλληγορία της κότας, τη λογοκρισία στην Ουγγαρία και τη δύναμη της τέχνης να προκαλεί αλλαγή.
Γιατί επιλέξατε να γυρίσετε μία ταινία στην Ελλάδα;
Επειδή δεν μπορώ να κάνω ταινίες στη δική μου χώρα, έγραψα ένα σενάριο που θα μπορούσε να γυριστεί οπουδήποτε στον κόσμο. Στη συνέχεια γνώρισα τον παραγωγό, Θανάση Καραθάνο, με έδρα το Βερολίνο, ο οποίος αγάπησε το σενάριο και μου πρότεινε να γυρίσουμε την ταινία στην Ελλάδα. Έτσι, μετακόμισα με την οικογένειά μου στην Αθήνα και προσαρμόσαμε την ιστορία στα ελληνικά δεδομένα.
Πώς προέκυψε η ιδέα να έχετε μία κότα ως πρωταγωνίστρια; Ποια ήταν τα πλεονεκτήματα και ποιες οι προκλήσεις;
Έψαχνα για ένα θέμα και έναν χαρακτήρα που να γνωρίζω αρκετά καλά, αλλά του οποίου την ιστορία θα μπορούσα να μεταφέρω και να αφηγηθώ οπουδήποτε στον κόσμο. Η κότα αποδείχτηκε η τέλεια επιλογή. Γνωρίζω αυτά τα ζώα από παιδί -σίγουρα καλύτερα από ό,τι γνωρίζω την καθημερινότητα ή τη νοοτροπία ενός Αμερικανού εφήβου, ενός κατοίκου των φαβέλων στη Βραζιλία ή ενός Έλληνα ιερέα.
Έπειτα ανακάλυψα ότι οι κότες εκπαιδεύονται εύκολα, συνεργάζονται και είναι πράγματι πολύ ευγενικά ζώα. Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να πείσουμε τους χρηματοδότες γι’ αυτό.
Τι θέλατε να πείτε μέσα από την αντιπαραβολή κότας-ανθρώπου;
Θέλαμε να δούμε τον κόσμο από μία διαφορετική οπτική γωνία -να θυμίσουμε στους θεατές ότι ο άνθρωπος ίσως να μην είναι απαραίτητα το κέντρο του σύμπαντος, ότι υπάρχουν και άλλες προοπτικές.
Ταυτόχρονα, η κότα λειτουργεί και ως σύμβολο: Το να κλωσάει αυγά δεν αντιπροσωπεύει μόνο τη μητρότητα, αλλά και τον αγώνα του δημιουργού να φέρει κάτι νέο στον κόσμο. Καθώς κάθε στοιχείο ενός έργου μπορεί να μετατραπεί σε αλληγορία, έτσι και αυτή η ταινία δίνει στον θεατή τη δυνατότητα να βρει τη δική του ερμηνεία.
Πώς αισθάνεστε που η ταινία σας επελέγη ως ταινία λήξης του φεστιβάλ;
Είμαι πολύ περήφανος που μπορούμε να την παρουσιάσουμε με αξιοπρέπεια στη χώρα όπου γυρίστηκε. Πολλές ταινίες μου έχουν προβληθεί στο φεστιβάλ στο παρελθόν, αλλά η πιο αξέχαστη εμπειρία ήταν όταν ήμουν μέλος της κριτικής επιτροπής του 50ού φεστιβάλ (2009), με πρόεδρο τον Θόδωρο Αγγελόπουλο.
Κάθε σας ταινία διαφέρει εντελώς σε ύφος και μορφή. Πώς θα περιγράφατε τη δική σας κινηματογραφική ταυτότητα;
Αν έπρεπε να το περιγράψω με μία λέξη, θα ήταν: Περιέργεια. Με κάθε νέα ταινία θέλω να δοκιμάζω διαφορετικό στιλ και τρόπο δουλειάς. Να επιλέγω ένα θέμα διαφορετικό από το προηγούμενο. Ωστόσο, όλες μοιάζουν μεταξύ τους: Πάντα εξερευνώ τον ίδιο κόσμο, τις ίδιες ερωτήσεις, όσο και αν η επιφάνεια αλλάζει.
Κατά κάποιο τρόπο, όλες οι ταινίες μου αφορούν την αναζήτηση της ουσίας της ύπαρξης, τη σύγκρουση ανάμεσα στο αναγκαίο και το εφικτό, το όριο μεταξύ μοίρας και ελεύθερης βούλησης. Θέλω να κάνω ορατό αυτό που είναι κρυμμένο μέσα μας και μέσα σ’ αυτά τα όρια, να βρίσκω την καλύτερη δυνατή αισθητική και συναισθηματική μορφή.
Ταυτόχρονα, θέλω τόσο εγώ όσο και το κοινό να απολαμβάνουμε τη διαδικασία: Εγώ κατά τη δημιουργία, και εκείνοι κατά την προβολή, τη συζήτηση ή την ανάμνηση της ταινίας.
Θεωρείτε τον σουρεαλισμό και το γκροτέσκο ως εργαλεία κριτικής ή απλώς ως αισθητικές επιλογές;
Σε καμία περίπτωση δεν είναι απλώς αισθητικές επιλογές: Η μορφή χωρίς περιεχόμενο είναι άδεια. Αυτό δεν μου αρέσει. Για μένα, η ενότητα περιεχομένου, μορφής και ύφους είναι απαραίτητη. Ένα project είναι έτοιμο για γύρισμα μόνο όταν αυτή η ενότητα έχει επιτευχθεί.
Το γκροτέσκο έρχεται σε μένα ενστικτωδώς. Προσπαθώ πάντα να εντάξω χιούμορ στις ταινίες μου, αλλά κάπως μετατρέπεται σε πικρό. Θέλω να κάνω το κοινό να γελάσει, αλλά το αστείο «σκοντάφτει» -και τότε γίνεται ταυτόχρονα τραγικό και γκροτέσκο. Έτσι βιώνω και την καθημερινότητά μου.
Ναι, υπάρχει κριτική μέσα σε αυτό, γιατί έχω άποψη, αλλά θέλω να την εκφράσω με ψυχαγωγικό τρόπο. Οπότε ναι, διασκεδάζω -αλλά με ειλικρίνεια, όχι με υπολογισμένη καλλιτεχνική πρόθεση.
Παρά τη λογοκρισία στην Ουγγαρία, υπάρχουν ακόμη πολλοί αξιόλογοι Ούγγροι δημιουργοί. Πώς το εξηγείτε;
Η λογοκρισία αναμφίβολα περιορίζει τη δημιουργική ελευθερία. Φανταστείτε πόσες περισσότερες σπουδαίες ταινίες θα μπορούσαν να κάνουν οι Ούγγροι δημιουργοί, αν τους επέτρεπαν απλώς να δημιουργήσουν ελεύθερα. Αυτή τη στιγμή, μόνο λίγοι αποφασισμένοι κινηματογραφιστές μπορούν να ολοκληρώσουν έργα τους, και αυτοί με τεράστιους συμβιβασμούς, αφού δεν λαμβάνουν καμία οικονομική υποστήριξη.
Στην Ουγγαρία, η λογοκρισία δεν είναι πρωτίστως ιδεολογική αλλά πολιτική -βασισμένη στην κομματική πίστη. Το Κράτος, που ελέγχει όλη τη χρηματοδότηση του πολιτισμού, στηρίζει μόνο φίλους και συνεργάτες. Η αφοσίωση έρχεται πρώτη, το ταλέντο και η ικανότητα δεν μετρούν. Όλοι οι άλλοι αποκλείονται από τη δημόσια χρηματοδότηση, και επειδή η Ουγγαρία είναι μια μικρή χώρα, είναι σχεδόν αδύνατο να γίνει ταινία χωρίς κρατική στήριξη. Έτσι, οι λίγες ανεξάρτητες ταινίες που υλοποιούνται είναι αποτέλεσμα παθιασμένων ομάδων που δουλεύουν εθελοντικά.
Πιστεύετε ότι η τέχνη εξακολουθεί να έχει τη δύναμη να προκαλέσει πολιτικές ή κοινωνικές αλλαγές;
Ναι. Είμαι πεπεισμένος ότι η τέχνη μπορεί να φέρει πραγματικές αλλαγές. Η αληθινή τέχνη είναι από τη φύση της γόνιμη, διαμορφώνει τη σκέψη και εμπνέει τους ανθρώπους, ακόμη κι αν αυτό δεν είναι ο άμεσος σκοπός της. Η τέχνη δίνει μορφή σε όσα δεν μπορούν να ειπωθούν με λόγια.
Φυσικά, η επίδρασή της σπάνια είναι άμεση. Μερικές φορές χρειάζονται χρόνια για να φανεί. Αλλά όταν ένα έργο αντικατοπτρίζει ουσιαστικά τον κόσμο στον οποίο ζούμε, μπορεί να έχει τεράστια δύναμη. Κάθε άνθρωπος που το βιώνει και το αφήνει να γίνει μέρος του αλλάζει λίγο, βλέπει τον κόσμο διαφορετικά και λαμβάνει αποφάσεις με νέα οπτική. Και οι κοινωνίες αποτελούνται από αυτούς τους ανθρώπους.
Ετοιμάζετε αυτή την περίοδο κάποιο νέο κινηματογραφικό project;
Θέλω να εξελίξω την «Κότα» σε τριλογία. Έχουμε ήδη γράψει το επόμενο μέρος, με τίτλο Monkey. Παράλληλα, νιώθω πως οφείλω στον εαυτό μου να πραγματοποιήσω ένα παλιό μου όνειρο - ένα project πάνω στον Φάουστ. Αυτή τη στιγμή αναζητώ έναν θαρραλέο, ανοιχτόμυαλο παραγωγό που αγαπά τον δημιουργικό κινηματογράφο.
Επιπλέον, δουλεύω σε μία χαμηλού κόστους πειραματική ταινία που εξερευνά και δοκιμάζει τα όρια της εικονοποιητικής δύναμης της Τεχνητής Νοημοσύνης.
INFO
Η ταινία «Κότα» θα προβληθεί απόψε Κυριακή 9/11 στις 19:30 στο Ολύμπιον.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 9 Νοεμβρίου 2025
