Στις ελληνικές θάλασσες και ακτές ξεδιπλώνεται μια καθημερινή σιωπηλή απειλή: πλαστικά, μέταλλα, δίχτυα και αντικείμενα που ποτέ δεν θα έπρεπε να βρίσκονται εκεί. Η αθέατη ρύπανση των θαλασσών υποβαθμίζει σταδιακά το φυσικό περιβάλλον και απειλεί τη θαλάσσια ζωή, χωρίς να γίνεται πάντα άμεσα αντιληπτή. Αντιθέτως, η πεποίθηση πως η πλαστική σακούλα αποσυντίθεται πλήρως είναι λανθασμένη. Οι επιπτώσεις της ρύπανσης είναι εμφανείς, από τα συσσωρευμένα απορρίμματα στις ακτές έως τη φθορά των οικοσυστημάτων που στηρίζουν εκατοντάδες είδη.
Από το 2018, μια συμμαχία ανθρώπων της θάλασσας και της οικολογίας έχει συλλέξει περισσότερους από 95 τόνους απορριμμάτων από βυθούς και ακτές, αποδεικνύοντας πως η προστασία του περιβάλλοντος είναι υπόθεση όλων μας. Το πρόγραμμα «Προσφέρω», που υλοποιεί η περιβαλλοντική οργάνωση iSea με έδρα στη Θεσσαλονίκη, συντονίζει παράκτιους και υποβρύχιους καθαρισμούς σε όλη την Ελλάδα. Στόχος είναι όχι μόνο η απομάκρυνση των απορριμμάτων αλλά και η ανάδειξη των αιτιών της ρύπανσης και η ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών.
«Μέχρι σήμερα έχουμε ολοκληρώσει 309 δράσεις παράκτιων και υποβρύχιων καθαρισμών, και μέσα στον Ιούλιο θα πραγματοποιηθεί ακόμη μία στη Σαμοθράκη», αναφέρει ο Νίκος Δούμπας, υπεύθυνος προγραμμάτων της iSea. Στη Βόρεια Ελλάδα έχουν πραγματοποιηθεί 23 παράκτιοι και 45 υποβρύχιοι καθαρισμοί, με συνολική απομάκρυνση πάνω από 21 τόνους απορριμμάτων.
Απορρίμματα που «μιλούν» για την ανθρώπινη παρουσία
Η έκταση του προβλήματος είναι μεγάλη και οι ελληνικές θάλασσες δεν μπορούν να «ανασάνουν». Στις δράσεις έχουν συλλεχθεί πάνω από 95 τόνοι απορριμμάτων, πολλά από τα οποία βρέθηκαν σε σημεία όπου η ανθρώπινη παρουσία άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα. «Βρίσκουμε αντικείμενα που δεν τα φαντάζεται κανείς - από πλαστικά καπάκια μέχρι οικιακές συσκευές - που παραμένουν εκεί χρόνια», εξηγεί ο Νίκος Δούμπας.
Παράκτιοι καθαρισμοί
| Αντικείμενο | Θέση στη λίστα | Ποσοστό / Συνολικός αριθμός |
|---|---|---|
| Πλαστικά κομμάτια (2,5-50 mm) | 1η | 5.399 τεμάχια |
| Αποτσίγαρα | 2η | |
| Κομμάτια φελιζόλ | 3η | |
| Πλαστικές σακούλες | 9η | 3% από τα συνολικά |
| Πλαστικά μπουκάλια | Συχνά | |
| Λάστιχα | Συχνά | |
| Μεταλλικά κουτάκια αναψυκτικών | Συχνά | |
| Αλιευτικά εργαλεία | Συχνά |
Στους υποβρύχιους καθαρισμούς, «πρωταγωνίστριες» είναι οι πλαστικές σακούλες με περισσότερα από 4.500 τεμάχια, ενώ ακολουθούν
Οι καθαρισμοί αποκαλύπτουν όχι μόνο σύγχρονα απορρίμματα αλλά και αντικείμενα που μοιάζουν να έχουν ξεχαστεί από παλιότερες δεκαετίες. «Στην Αιδηψό αφαιρέθηκαν πάνω από 400 κουτάκια αλουμινίου, πολλά από τη δεκαετία του ’70 ή ’80. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα ήταν μια μασκότ από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, που βρέθηκε το 2021».
Για τη συλλογή των απορριμμάτων χρησιμοποιούνται σακούλες από την ελαιοσυλλογή και ειδικά ενισχυμένα γάντια εργασίας για αποφυγή τραυματισμών. Σε μία παραλία, βρέθηκε ένα παλιό μεγάλο δίχτυ που δόθηκε σε μοδίστρα, η οποία το μετέτρεψε σε σάκους συλλογής απορριμμάτων «μια πράξη που ενισχύει την κυκλική οικονομία, δίνοντας νέα ζωή σε υλικά που διαφορετικά θα ρύπαιναν το περιβάλλον».
Μαθητές και περιβαλλοντική συνείδηση μέσα από βιωματική συμμετοχή
Οι παράκτιοι και υποβρύχιοι καθαρισμοί γίνονται ευκαιρία για βιωματική εκπαίδευση μαθητών, που συμμετέχουν ενεργά στη συλλογή, καταμέτρηση και κατηγοριοποίηση των απορριμμάτων. «Μέσα από αυτή τη διαδικασία, τα παιδιά αντιλαμβάνονται με τα ίδια τους τα μάτια τον αντίκτυπο της ρύπανσης στη θαλάσσια ζωή, όπως τα ψάρια και τα χταπόδια που παγιδεύονται σε πλαστικά».
«Πάντα είναι τα χέρια που μετρούν», τονίζει ο Νίκος Δούμπας. Όσο περισσότεροι συμμετέχουν, τόσο αποτελεσματικότερη γίνεται η δράση. Η εμπλοκή του κόσμου δεν περιορίζεται μόνο στη συλλογή απορριμμάτων αλλά λειτουργεί και ως μοχλός ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε τοπικό επίπεδο.
Τα τελευταία χρόνια, οι δράσεις έχουν επεκταθεί σε σημαντικές περιοχές όπως η Σπιναλόγκα, η Καλδέρα, τα Ψαρά, η Κάσος, η Μακρόνησος και οικολογικά ευαίσθητες ζώνες, όπως το Δέλτα του Έβρου και ο Αχέροντας. Παράλληλα, πραγματοποιούνται ενημερωτικές εκδηλώσεις για την ευαισθητοποίηση του κοινού πριν από κάθε καθαρισμό, ενισχύοντας τη συμμετοχή και την ενημέρωση.
Ο μύθος της πλαστικής σακούλας και η ανάγκη για αλλαγή
«Η πλαστική σακούλα δεν αποσυντίθεται ποτέ πλήρως». Αντίθετα, διασπάται σε μικροπλαστικά που παραμένουν στο περιβάλλον για δεκαετίες. Η μείωση της χρήσης τους και η εφαρμογή πρακτικών μηδενικών αποβλήτων είναι απαραίτητες. «Η πρόσφατη νομοθεσία για τις σακούλες στα σούπερ μάρκετ αποτελεί ένα πρώτο βήμα, αλλά η ουσιαστική αλλαγή θα έρθει μέσα από την ενημέρωση και τη συμμετοχή όλων μας σε δράσεις προστασίας του περιβάλλοντος. Για αυτό ακριβώς πρέπει να εφαρμόσουμε πρακτικές zero waste και zero plastic, και να αλλάξουμε την καθημερινότητά μας.», επισημαίνει ο Ν. Δούμπας.
