- Newsroom
Η προστασία από τη ραδιενέργεια είναι ένα θέμα που απασχολεί την ανθρωπότητα εδώ και πάνω από έναν αιώνα. Η ανακάλυψη της ραδιενέργειας και οι εφαρμογές της στον τομέα της επιστήμης, της ιατρικής και της βιομηχανίας δημιούργησαν νέες προκλήσεις για την ανθρώπινη υγεία και ασφάλεια. Με αφορμή, μάλιστα, τη συμπλήρωση 80 ετών από τον βομβαρδισμό της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, το μείζον ερώτημα είναι αν οι κοινωνίες έχουν αποκτήσει συλλογική μνήμη ώστε να αντιμετωπίσουν και να διαχειριστούν τη ραδιενέργεια.
Η καθηγήτρια σπουδών Επιστήμης, Τεχνολογίας και Φύλου, Δρ. Μαρία Ρεντετζή στο Πανεπιστήμιο του Ερλάγκεν της Γερμανίας (Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg), μέσα από το νέο συγγραφικό της έργο: «Ζώντας με τη ραδιενέργεια: Μια οπτική ιστορία της ακτινοπροστασίας στον 20ο αιώνα», προσφέρει μια ολοκληρωμένη οπτική και ιστορική καταγραφή του πώς οι κοινωνίες, οι επιστήμονες και οι πολιτικοί αντιμετώπισαν αυτήν την αόρατη απειλή.
Με βάση την πολυετή διεθνή έρευνα που διεξήγαγε και μέσα από μια πλούσια σειρά οπτικών τεκμηρίων, η κ. Ρεντετζή ξεναγεί τον αναγνώστη στην εξέλιξη των στρατηγικών προστασίας από την ακτινοβολία. Παράλληλα, αναδεικνύει τις κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις που αυτές είχαν, τόσο στο επίπεδο της δημόσιας υγείας όσο και στον τρόπο που διαμορφώθηκαν οι σύγχρονες αντιλήψεις γύρω από την επιστήμη και την τεχνολογία.
Στην πραγματικότητα, το βιβλίο αποτελεί τον οδηγό της έκθεσης με τίτλο: «Ζώντας με τη ραδιενέργεια» που επιμελήθηκε η ίδια και η οποία μέχρι τα τέλη Αυγούστου φιλοξενείται στο Μουσείο Ιατρικής Ιστορίας της Siemens, στο Ερλάνγκεν της Γερμανίας.
Έχοντας ένα ιδιαίτερα πλούσιο βιογραφικό, η Δρ. Μαρία Ρεντετζή, είναι μία από τις λίγες γυναίκες ερευνήτριες που εργάζονται πάνω στην διασταύρωση των Σπουδών Επιστήμης και Τεχνολογίας, της Πυρηνικής Διπλωματίας και του Φύλου. Το βιβλίο της φωτίζει την πορεία της ανθρώπινης γνώσης και των εξελίξεων στην προστασία από τη ραδιενέργεια, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει μια συγκινητική ματιά στις ανθρώπινες ιστορίες πίσω από τις επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις. Η επικοινωνία μαζί της έγινε με αφορμή την επίσημη διαδικτυακή παρουσίασή του νέου της βιβλίου από την Καβάλα, τη γενέθλια πόλη, που αγαπά και επισκέπτεται συχνά.
Η δύναμη της φωτογραφίας
Εκείνο που εντυπωσιάζει τόσο τον επισκέπτη της έκθεσης στο Μουσείο Ιατρικής Ιστορίας της Siemens, στο Ερλάνγκεν, όσο και τον αναγνώστη του αγγλόφωνου βιβλίου - οδηγού, είναι το πλούσιο φωτογραφικό υλικό, με ανέκδοτες φωτογραφίες από όλο τον κόσμο που τεκμηριώνουν απόλυτα την επιστημονική της έρευνα. Την ίδια στιγμή, όμως, αποτυπώνουν μια απαράμιλλη σκληρότητα.
Η ίδια, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, υπογραμμίζει πως οι φωτογραφίες που επέλεξε δεν είναι σκληρές, τις χαρακτηρίζει «υπαινικτικές, περισσότερο στοχαστικές, παρά καταγγελτικές». «Οι φωτογραφίες δεν επιδιώκουν να σοκάρουν», τονίζει με έμφαση, «αλλά να δημιουργήσουν χώρο για ερωτήματα και αμφιβολίες. Αν δείτε το φωτογραφικό υλικό που έχω δει στα χρόνια της έρευνας θα συμφωνούσατε μαζί μου. Ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με τις φωτογραφίες από τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, αλλά και αργότερα το Τσερνομπίλ και τις πυρηνικές δοκιμές ανά τον κόσμο. Οι επιπτώσεις της πυρηνικής ακτινοβολίας δεν περιγράφονται εύκολα με λέξεις. Δεν επαρκούν τα επιστημονικά δεδομένα, ιδίως όταν παραμένουν αμφιλεγόμενα, κυρίως σε ό,τι αφορά τις πολύ χαμηλές δόσεις. Εκεί, όπου η βεβαιότητα υποχωρεί και η επιστήμη σιωπά ή διχάζεται, αναδύεται η ανάγκη για άλλους τρόπους κατανόησης, πιο βιωματικούς. Η δύναμη της εικόνας λοιπόν είναι και παραμένει μοναδική».
Στις 230 σελίδες του βιβλίου που επιμελήθηκε ο brand designer Κυριάκος Αντωνιάδης από την Panta creative, ο όρος «ακτινοπροστασία» είναι κυρίαρχος. Τα ερωτήματα που ανακύπτουν αβίαστα, διαβάζοντάς το κάποιος, είναι κατά πόσο ο άνθρωπος μπορεί πραγματικά να προστατευτεί από την πυρηνική ενέργεια στον 21ο αιώνα ή αν μπορεί να ζει με ασφάλεια κάνοντας χρήση της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς.
«Θα σας δώσω ένα παράδειγμα από έναν τομέα που δέχεται τη λιγότερη κριτική και παραδοσιακά εκπροσωπεί την αισιόδοξη πλευρά της επιστήμης: την πυρηνική ιατρική», σημειώνει η κ. Ρεντετζή, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, και συνεχίζει: «Το 2010, ο δημοσιογράφος των New York Times, Walt Bogdanich, δημοσίευσε μια ερευνητική σειρά άρθρων με τίτλο: «The Radiation Boom (Η έκρηξη της ακτινοβολίας). Το ρεπορτάζ του αποκάλυψε σοβαρά περιστατικά υπερέκθεσης ασθενών σε ιατρική ακτινοβολία, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια αξονικών τομογραφιών, σε πολλά νοσοκομεία των ΗΠΑ. Και αυτή είναι μια περίπτωση που αφορά μια αναπτυγμένη χώρα. Φανταστείτε τι μπορεί να συμβαίνει σε χώρες όπου οι ρυθμιστικές αρχές είναι λιγότερο ισχυρές, λιγότερο ανεξάρτητες ή ακόμη και ανύπαρκτες».
«Η κουλτούρα στην πυρηνική ιατρική άλλαξε σημαντικά τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω της ανάπτυξης πανίσχυρων τεχνολογιών απεικόνισης και διάγνωσης. Ωστόσο, αυτή η τεχνολογική πρόοδος δεν συνοδεύτηκε απαραίτητα από μια αντίστοιχη αλλαγή στις προσπάθειες για ακτινοπροστασία. Επομένως, δεν είμαι πολύ αισιόδοξη ότι ο άνθρωπος μπορεί να προστατευτεί απόλυτα από τη ραδιενέργεια. Επιπλέον, δεν είμαι σίγουρη αν στις μέρες μας μπορούμε να τραβήξουμε ένα καθαρό όριο ανάμεσα στη χρήση της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς και στη χρήση της για στρατιωτικούς στόχους», υπογραμμίζει η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Ερλάνγκεν.
Ραδιενεργά ροφήματα για ευεξία και ραδιούχα υπόθετα
Η κ. Ρεντετζή υπογραμμίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, πως η ραδιενέργεια από την πρώτη στιγμή της ανακάλυψής της άσκησε τεράστια γοητεία τόσο στους επιστήμονες όσο και στον ευρύτερο πληθυσμό, υπογραμμίζοντας με έμφαση πως «ιδιαίτερα το ράδιο βρέθηκε στο όριο ανάμεσα στον τσαρλατανισμό και την επιστήμη».
«Ραδιενεργά ποτά σε πάρτι, ροφήματα για ευεξία, ραδιούχα υπόθετα για σεξουαλική διέγερση, χάπια με ράδιο για την εμμηνόπαυση, ραδιενεργά καλλυντικά και χρήση ακτινίων Χ για τη γυναικεία αποτρίχωση, όλα αυτά κυκλοφορούσαν με την υπόσχεση της ζωτικότητας, της νεότητας και της ίασης», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και συνεχίζει: «Παράλληλα, η χρήση του ραδίου και των ακτίνων Χ στην ιατρική θεωρήθηκε εξαιρετικά ελπιδοφόρα. Ωστόσο, η ανάπτυξη της ακτινοπροστασίας καθυστέρησε σημαντικά. Οι μακροχρόνιες επιπτώσεις της έκθεσης στη ραδιενέργεια δεν ήταν άμεσα ορατές, ενώ η βιομηχανία βαφής δεικτών οργάνων και ρολογιών με ραδιούχα υλικά υπονόμευσε συστηματικά την έρευνα, προσπαθώντας να αποσιωπήσει τα πρώτα ανησυχητικά ευρήματα».
«Τα στρατιωτικά και γεωπολιτικά συμφέροντα που διακυβεύονται είναι τόσο μεγάλα, ώστε ακόμη και οι ρυθμιστικές αρχές σε διάφορες χώρες συχνά επιλέγουν να αγνοούν ή να υποβαθμίζουν τις επιπτώσεις της ραδιενέργειας», σημειώνει -μεταξύ άλλων- η κ. Ρεντετζή, η οποία υποστηρίζει πως «η πυρηνική βιομηχανία ενέργειας πιέζει για την υιοθέτηση όσο το δυνατόν πιο ελαστικών αρχών ακτινοπροστασίας, προκειμένου να μειώσει το λειτουργικό της κόστος».
«Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η αποικιοκρατούμενη Αφρική και οι άνθρωποί της μετατρέπονται σε "σκουπίδια" στην παγκόσμια αλυσίδα παραγωγής σχάσιμων υλικών. Από τα ορυχεία ουρανίου μέχρι τις περιοχές απόθεσης αποβλήτων, ευάλωτοι πληθυσμοί σε όλο τον κόσμο συχνά υφίστανται τις πιο τοξικές συνέπειες μιας βιομηχανίας που λειτουργεί συχνά χωρίς διαφάνεια. Επομένως, τα μέτρα ασφάλειας σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις δεν αποτέλεσαν ποτέ προτεραιότητα», καταλήγει η Μαρία Ρεντετζή.
