ON, ο ανοιχτός. Ον, αυτό που υπάρχει. Ο τίτλος της παράστασης που ανεβαίνει για ακόμα μια ημέρα στην Θεσσαλονίκη και το θέατρο Αμαλία, συμπυκνώνει τον κεντρικό φιλοσοφικό της πυρήνα: τι σημαίνει να είσαι ανοιχτός στην ύπαρξη, να στέκεσαι μέσα στο κενό και να το κατοικείς. Η performance επιχειρεί να προσεγγίσει την έννοια του κενού, όχι ως κάτι ανύπαρκτο αλλά ως έναν ενεργό χώρο γεμάτο δυνατότητες.
Το κενό προσεγγίζεται φιλοσοφικά, ανθρώπινα και καλλιτεχνικά ως ένας χώρος αναμονής και συνάντησης - ως κάτι που περιμένει να «γεμίσει»..
Η σύλληψη, η ιδέα και η ερμηνεία ανήκουν στην Νικολέτα Ξεναρίου, η σκηνοθεσία στην Ηλιάνα Καλαδάμη και μαζί έκαναν την δραματουργία.
«Είναι μια performance που ασχολείται και με την δυτική αλλά και την ανατολική σκέψη. Έχουμε σκηνικές απόπειρες προσέγγισης της έννοιας του κενού, ξεκινώντας από την επιστήμη, τη φυσική, την αρχιτεκτονική, την φιλοσοφία για να φτάσουμε σιγά σιγά στον άνθρωπο και σε μεμονωμένες περιπτώσεις ανθρώπων, όπως μπορεί να είναι ο Πίτερ Μπρούκ, ο Μπέκετ, ο Χάιντεγκερ. Και καταλήγουμε με έναν τρόπο σε εμάς, σε μία θολή παιδική ανάμνηση» εξηγεί η Ηλιάνα Καλαδάμη στο emakedonia.gr.
Συνδυάζετε δηλαδή προσεγγίσεις για το κενό;
«Ακριβώς» συνεχίζει η Ηλιάνα. «Ξεκινήσαμε με μία έρευνα και μία μελέτη σχετικά με πράγματα που έχουν πει άνθρωποι προσπαθωντας να προσεγγίσουν την έννοια του κενού. Εμείς θεωρούμε ότι το κενό υπάρχει, δηλαδή είναι ένας υπαρκτός χώρος μέσα στον οποίο συμβαίνουν πράγματα. Δεν θεωρούμε δηλαδή το κενό ότι είναι το άδειο ή το ανύπαρκτο. Είναι ένας χώρος, μια χωρική περιοχή, η οποία κατοικείται ανά στιγμές από τον άνθρωπο. Έχουμε την Νικολέτα μας επί σκηνής, μια performer, που είναι και χορεύτρια αλλά έχει και μια φοβερή σχέση με το λόγο, η οποία με πίσω από ένα μικρόφωνο και με όλα της τα μέσα, το τραγούδι, το λόγο, το σώμα, προσεγγίζει όλες αυτές τις περιοχές. Μελετάμε δηλαδή τι έχουν πει άλλοι για το κενό και καταλήγουμε σιγά σιγά στο πώς εμείς βιώνουμε το κενό ή πώς εμείς θα μιλούσαμε γι' αυτό».
Συνεπώς το κενό είναι κάτι που όλοι βιώνουμε και κατοικούμε;
«Το κενό είναι αυτό που περιμένει να γεμίσει. Είτε είναι χωρικό, είτε χρονικό, είτε συναισθηματικό. Η παύση δηλαδή. Το κάθε κενό που καθένας το βιώνει όπως το βιώνει, είναι αυτός ο χώρος, αυτή η περιοχή που περιμένει να γεμίσει» σημειώνει η Νικολέτα Ξεναρίου.
«Είναι διάφορες απόπειρες για να γεμίσουμε αυτό το κενό που περιμένει, να το γεμίσουμε με κάτι. Είτε αυτό ξεκινάει από φράσεις που έχουν πει άλλοι άνθρωποι, είτε λέξεις, κινήσεις, τραγούδια, με τα οποία εμείς κατοικούμε και γεμίζουμε αυτό το κενό. Ο κενός χώρος μέσα στην παράσταση είναι κάτι το οποίο μπορεί να βιωθεί. Αν δεχτείς το κενό ως έναν υπαρκτό χώρο και σταθείς γενναία απέναντί του, μπορεί να γίνει ο καναπές της ύπαρξης. Δεν αντιμετωπίζουμε το κενό με φόβο αλλά με χιούμορ και κάνουμε διάφορες προσπάθειες να μιλήσουμε γι' αυτό, με αφηγήσεις, είτε με το λόγο είτε με το σώμα. Είχαμε λοιπόν στην αρχή ένα ερώτημα από το οποίο ξεκίνησαν όλα, το πώς να σταθώ μπροστά σου για να μοιραστούμε τη στιγμή» προσθέτει η Ηλιάνα.
Η Νικολέτα σημειώνει πως η ιδέα ξεκίνησε από μια δική της ανάγκη να μοιραστεί σκέψεις, στοχασμούς και μνήμες. «Παρουσίασα ένα work in progress στην Αίγινα όπου κατοικώ, σε ένα φεστιβάλ εκεί, το Art Center, Και αφού έγινε αυτή η πρώτη παρουσίαση ως δουλειά σε εξέλιξη ζήτησα από την Ηλιάνα να συνεργαστούμε και να το εξελίξουμε δραματουργικά. Έτσι ξεκίνησε, η performance που παρουσιάστηκε στην Αθήνα και τώρα είμαστε εδώ στη Θεσσαλονίκη».
«Θέλαμε να προσεγγίσουμε το πώς να υπάρχω απέναντί σου» συνεχίζει η Ηλιάνα. «Αυτό μέσα έχει και στιγμές κενού που κοιτάμε πώς να τις γεμίσουμε, ο καθένας διαφορετικά. Πώς συναντάμε την ύπαρξη γενικά, ο καθένας με τον εαυτό του, και μετά, τη συνύπαρξη με τον άλλον. Πώς να βρεθώ απέναντί σου δηλαδή και να μοιραστούμε την όποια στιγμή. Είχαμε και οι δύο μια πολύ μεγάλη ανάγκη να εγκλωβίσουμε σε αυτή την παράσταση παροντικές στιγμές».
Πώς όμως συνδέεται το να μοιραστούμε αυτή τη στιγμή με το κενό;
«Το θέμα της στιγμής αναφέρεται ως κείμενο από ένα κείμενο του Πίτερ Μπρουκ που μιλάει για την ουσία του θεάτρου, η οποία δεν έχει να κάνει ούτε με τα κτίρια, ούτε με τα κείμενα, ούτε με τους ηθοποιούς, τις φόρμες, και τίποτα από όλα αυτά. Έχει να κάνει με την παρούσα στιγμή. Οπότε, η προσέγγιση μας και η δική μου ως ερμηνεύτρια ειδικά, είναι ότι για να υπάρξω εντελώς παρούσα απέναντι στους θεατές είναι να δημιουργήσω έναν κενό χώρο για να δημιουργηθεί αυτό το κανάλι που θα μας ενώσει στο παρόν, ένα κενό για να μπορέσει να υπάρξει αυτή η κοινή στιγμή, το παρόν, η παρούσα στιγμή» εξηγεί η Νικολέτα.
Η Νικολέτα Ξεναρίου μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη και το 1998 έφυγε για σπουδές. Επέστρεψε για να συνεργαστεί με το ΚΘΒΕ και πλέον μένει στην Αίγινα. Όπως τονίζει, για την ίδια είναι ιδιαίτερη αυτή η επιστροφή καθώς είχε να έρθει έξι χρόνια και νιώθει συγκινημένη να βρίσκεται πάλι εδώ, με το συγκεκριμένο έργο.
Η Ηλιάνα Καλαδάμη, βέρα Αθηναία, έχει επίσης προσωπικούς δεσμούς με την Θεσσαλονίκη καθώς εδώ σπούδασε σκηνοθεσία και υποκριτική στο Τμήμα Θεάτρου, στην Καλών Τεχνών του ΑΠΘ. Είχε να επιστρέψει από τότε. Στην Αθήνα εργάζεται στο επαγγελματικό θέατρο ως σκηνοθέτης και ως δραματουργός, «υπό προϋποθέσεις και μόνο κάνοντας πράγματα που της αρέσουν σαν performer», όπως λέει χαρακτηριστικά. Η πρώτη της δουλειά ήταν στη Θεσσαλονίκη, όσο ακόμα σπούδαζε, στην «Αυτοκρατορία» του Μιχαήλ Μορμαρινού το 2014, μια συνεργασία που συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια.
Οι δυο τους συναντήθηκαν στην Ελευσίνα όταν ήταν πολιτιστική πρωτεύουσα (2023) και συνεργάστηκαν την περίοδο 2020-2023 σε ένα έργο αφηγηματικής αρχαιολογίας, που είχε να κάνει με το πώς αυξάνουμε την επισκεψιμότητα στους αρχαιολογικούς χώρους κάνοντας μία σύζευξη με αρχαιολογία και παραστατικές τέχνες.
Επιστρέφοντας στην Θεσσαλονίκη μετά από τόσα χρόνια, ένιωσαν πολλή οικειότητα και νοσταλγία ενώ τους φαίνεται περίεργο που πλέον λειτουργεί το Μετρό. Τονίζουν πως οι άνθρωποι ακόμα τους φαίνονται πιο ζεστοί στον Βορρά, υπάρχει ακόμα η εγγύτητα, το φαγητό παραμένει φανταστικό ενώ, παρά τα όσα προβλήματα, έχεις πάντα την δυνατότητα να δεις θάλασσα και να «ανοίξει» το μάτι σου.
Η performance ON παρουσιάστηκε την περασμένη σεζόν στην Αθήνα και ήρθε στην Θεσσαλονίκη για δύο παραστάσεις. Η τελευταία παράσταση θα παρουσιαστεί αύριο, Τρίτη 11 Νοεμβρίου στις 21:00 στο Θέατρο Αμαλία. Εισιτήρια στο more.com.
