Άρθρο του Δημήτρη Γουλή,
Επίκουρου καθηγητή ΑΠΘ
Στον 21ο αιώνα η εκπαίδευση καλείται να απαντήσει σε σύνθετες προκλήσεις. Δεν αρκεί πλέον η μετάδοση γνώσεων μετωπικά ή η στείρα αποστήθιση. Το σχολείο πρέπει να καλλιεργεί τον κριτικά σκεπτόμενο, ψηφιακά εγγράμματο πολίτη, με ενσυναίσθηση, κοινωνικές ευαισθησίες και ουσιαστική γνώση. Μια τέτοια εκπαίδευση δεν μπορεί να περιορίζεται σε ομοιόμορφα σχήματα και κεντρικό έλεγχο∙ απαιτείται ένα σχολείο αποκεντρωμένο, στο οποίο η Πολιτεία δείχνει εμπιστοσύνη ώστε κάθε σχολική μονάδα να μπορεί να καθορίζει στόχους και περιεχόμενο με βάση τις ανάγκες των μαθητών και της τοπικής κοινωνίας.
Η σημασία της κριτικής σκέψης και της ψηφιακής εγγραμματοσύνης
Η κριτική σκέψη είναι θεμέλιος λίθος για την εκπαίδευση που επιδιώκουμε. Στον κόσμο της υπερπληροφόρησης, οι μαθητές πρέπει να μαθαίνουν να αναλύουν, να αξιολογούν και να συνθέτουν δεδομένα με τεκμηρίωση και λογική. Παράλληλα, η ψηφιακή εγγραμματοσύνη είναι απαραίτητη δεξιότητα για κάθε νέο άνθρωπο. Ο μαθητής πρέπει να μάθει να διαχειρίζεται τα ψηφιακά εργαλεία με υπευθυνότητα, να αναγνωρίζει την αξία της έγκυρης πληροφορίας και να συμμετέχει με ασφάλεια στον δημόσιο διάλογο και στη δημοκρατική ζωή μέσα από τα ψηφιακά μέσα.
Ενσυναίσθηση και κοινωνική υπευθυνότητα
Το σχολείο δεν είναι χώρος μόνο για μετάδοση γνώσεων αλλά για καλλιέργεια αξιών. Η ενσυναίσθηση, η αλληλεγγύη, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα και η κοινωνική υπευθυνότητα πρέπει να αποτελούν οργανικό μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οι μαθητές πρέπει να συνειδητοποιούν πως η γνώση αποκτά αξία όταν συνδέεται με την κοινωνία και συμβάλλει σε έναν κόσμο πιο δίκαιο, πιο ανοιχτό και πιο βιώσιμο.
Σύγχρονες παιδαγωγικές πρακτικές
Η εκπαίδευση του σήμερα δεν μπορεί να στηρίζεται σε ξεπερασμένα σχήματα διδασκαλίας. Χρειάζονται σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις: ομαδικές εργασίες, σχέδια δράσης και project που ενισχύουν τη συνεργασία, την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα και την επικοινωνία. Η τεχνολογία πρέπει να εντάσσεται με ουσία, ως εργαλείο που εμπλουτίζει τη μάθηση και όχι ως αυτοσκοπός. Εξίσου σημαντική είναι η μέριμνα για την ψυχική υγεία και τη συναισθηματική καλλιέργεια των μαθητών, γιατί χωρίς ευεξία δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική μάθηση.
Σύνδεση με την τοπική κοινωνία
Ένα σχολείο του 21ου αιώνα πρέπει να συνδέεται οργανικά με την τοπική κοινωνία. Οφείλει να αντλεί υλικό από την ιστορία, τον πολιτισμό και τις ανάγκες της περιοχής και να συμμετέχει ενεργά στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή. Έτσι οι μαθητές αποκτούν αίσθηση του ανήκειν και κατανοούν τη σημασία της συλλογικής δράσης και της κοινωνικής συμμετοχής, όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο αλλά μέσα από την πράξη.
Λογοτεχνία, τέχνες και βιβλιοθήκες: αναγκαίοι πυλώνες
Η λογοτεχνία και οι τέχνες δεν είναι πολυτέλεια αλλά αναγκαία συστατικά μιας ολοκληρωμένης εκπαίδευσης. Μέσα από τη λογοτεχνία, τη μουσική, το θέατρο, τον κινηματογράφο και τις εικαστικές τέχνες οι μαθητές καλλιεργούν την αισθητική τους αντίληψη, διευρύνουν τον πνευματικό τους ορίζοντα και μαθαίνουν να εκφράζονται δημιουργικά και κριτικά. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι επιτακτική ανάγκη να δημιουργηθούν σύγχρονες σχολικές βιβλιοθήκες και να συνδεθεί οργανικά το σχολείο με αναβαθμισμένες τοπικές βιβλιοθήκες. Είναι ντροπή να συζητάμε ακόμη στη χώρα μας το αυτονόητο: ότι το σχολείο και η κοινωνία χρειάζονται πρόσβαση σε ζωντανές βιβλιοθήκες, που θα λειτουργούν ως κέντρα γνώσης, πολιτισμού και διαλόγου. Οι βιβλιοθήκες αυτές πρέπει να είναι χώροι ανοιχτοί και δημιουργικοί για όλους και όλες.
Το σχολείο που οραματιζόμαστε
Η εκπαίδευση που θέλουμε είναι ανθρωπιστική, δημιουργική και αποκεντρωμένη. Μια εκπαίδευση που εμπιστεύεται τη δύναμη των σχολικών μονάδων και έχει ως στόχο να διαμορφώσει ενεργούς, υπεύθυνους και ολοκληρωμένους πολίτες. Ένα σχολείο που δεν βλέπει τη γνώση αποκομμένη από τη ζωή, αλλά τη χρησιμοποιεί ως μέσο για να κατανοήσουμε, να κρίνουμε και να κάνουμε καλύτερο τον κόσμο μας. Να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα.
*Ο κ. Δημήτρης Γουλής έχει υπηρετήσει για δεκαετίες την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ως δάσκαλος και διευθυντής σχολείου. Σήμερα είναι επίκουρος καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης ΑΠΘ
