Σημαντικές αλλαγές με στόχο τη βιώσιμη κινητικότητα, την οδική ασφάλεια και την καλύτερη οργάνωση των αστικών μεταφορών, εισάγει ο νέος Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ), δίνοντας, ωστόσο, μεγάλη βαρύτητα στον ρόλο των Δήμων και της Δημοτικής Αστυνομίας για την εκτέλεση έργων εντός πόλεων.
Προ ημερών, με αφορμή την ψήφιση του νέου ΚΟΚ, ο αναπληρωτής υπουργός Μεταφορών, Κωνσταντίνος Κυρανάκης, έστειλε επιστολές προς όλους τους δημάρχους και περιφερειάρχες της χώρας, καλώντας τους να συμβάλλουν ενεργά στην εφαρμογή του νέου Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, επισημαίνοντάς τους ότι η ψήφιση του νέου ΚΟΚ σηματοδοτεί μία συνολική πολιτική επιλογή για την ενίσχυση της οδικής ασφάλειας, με έμφαση στην πρόληψη και όχι στην τιμωρία.
«Ο νέος ΚΟΚ δεν αποτελεί απλώς μία νομική αναθεώρηση. Είναι η συλλογική απόφασή μας να μην αποδεχτούμε άλλο μία πραγματικότητα που κοστίζει ζωές», τονίζει ο κ. Κυρανάκης, σημειώνοντας παράλληλα ότι πρόκειται για μία «συμμαχία ευθύνης» ανάμεσα στο Κράτος, την Αυτοδιοίκηση και τους πολίτες.
Το υπουργείο καθιστά σαφές πως η Τοπική Αυτοδιοίκηση καλείται να αξιοποιήσει τις υπάρχουσες αλλά και νέες δυνατότητες που της παρέχει το νομοθετικό πλαίσιο -από την εφαρμογή ορίων ταχύτητας και την τοποθέτηση σημάτων, έως την εγκατάσταση καμερών που θα συνδέονται με το ενιαίο πληροφοριακό σύστημα επιβολής προστίμων.
Ειδικότερα, για τις κάμερες, όσοι Δήμοι και Περιφέρειες επιλέξουν να συμμετάσχουν, θα έχουν και οικονομικό όφελος, διατηρώντας μέρος των εσόδων από τις παραβάσεις που καταγράφονται.
Οι υποχρεώσεις των Δήμων και οι δράσεις που θα αναπτύξουν
Παρότι ο νέος ΚΟΚ δεν αναφέρεται ρητά στην υποχρέωση των ΟΤΑ για συντήρηση διαβάσεων, η ευθύνη είναι δεδομένη και θεσμικά κατοχυρωμένη, καθώς σύμφωνα με το άρθρο 75 του Ν. 3463/2006 (Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων), στην αρμοδιότητα των Δήμων περιλαμβάνεται η κατασκευή, συντήρηση και σηματοδότηση της δημοτικής οδοποιίας.
Επίσης, με τον Ν. 3852/2010 («Καλλικράτης»), οι αρμοδιότητες αυτές επιβεβαιώνονται και επεκτείνονται στο σύνολο των τοπικών έργων κυκλοφοριακής ασφάλειας.
Επιπλέον, η ΚΥΑ /613/2011, η οποία δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 905/Β/20.05.2011 προβλέπει ρητά ότι οι διαγραμμίσεις των δρόμων εντός αστικών περιοχών συντηρούνται από τον εκάστοτε ΟΤΑ. Αυτό σημαίνει ότι η συντήρηση των διαβάσεων είναι νομική και ηθική υποχρέωση.
Μεταξύ των δράσεων που καλούνται να αναλάβουν οι Δήμοι, περιλαμβάνονται:
- Η εφαρμογή των νέων ορίων ταχύτητας.
- Η εγκατάσταση και σωστή συντήρηση σημάτων και διαβάσεων πεζών, ώστε να είναι ορατές και αποτελεσματικές.
- Η αφαίρεση επικίνδυνων διαφημιστικών πινακίδων που αποσπούν την προσοχή των οδηγών.
- Ο καθορισμός πεζοδρόμων και περιοχών ήπιας κυκλοφορίας,
- Η καθιέρωση χώρων στάθμευσης για Ελαφρά Προσωπικά Ηλεκτρικά Οχήματα (όπως ηλεκτρικά πατίνια).
Όλες αυτές οι ενέργειες, όπως τονίζει το υπουργείο Μεταφορών, απαιτούν τη συμβολή των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Να σημειωθεί ότι στο τέλος του τρέχοντος έτους, το υπουργείο Μεταφορών θα δημοσιεύσει κατάταξη των φορέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης με βάση την πρόοδο και τις επιδόσεις τους στην υλοποίηση του νέου ΚΟΚ, επιβραβεύοντας τους Δήμους που θα διακριθούν. Πρόκειται για ένα θετικό κίνητρο, με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας σε επίπεδο τοπικής εφαρμογής.
Πάντως, η έκκληση του αναπληρωτή υπουργού Μεταφορών, κ. Κυρανάκη, συνοδεύτηκε και από αναλυτικό ενημερωτικό υλικό με τις βασικές αλλαγές του ΚΟΚ και τις νέες ποινές, καθώς και οδηγίες για τα πεδία όπου οι ΟΤΑ μπορούν άμεσα να αναλάβουν δράση.
Νέες αρμοδιότητες
Στο πλαίσιο του νέου Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας οι Δήμοι αποκτούν αυξημένες αρμοδιότητες ως προς τον:
* Καθορισμό κυκλοφοριακών ρυθμίσεων και χώρων στάθμευσης (ηλεκτρικά πατίνια, ποδήλατα κ.λπ.) εντός κατοικημένων περιοχών, με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου ή της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής.
* Την κατάθεση κυκλοφοριακών μελετών για ρυθμίσεις σε δρόμους αρμοδιότητάς τους. Αν δεν διαθέτουν τεχνική υπηρεσία, αρμόδια είναι η αντίστοιχη περιφερειακή υπηρεσία.
* Τη χορήγηση αδειών για προσωρινές καταλήψεις οδού (π.χ. για εκδηλώσεις ή έργα), σε ειδικές περιπτώσεις.
Αν και ο νέος ΚΟΚ δεν εισάγει ειδικές ρυθμίσεις αποκλειστικά για τη Δημοτική Αστυνομία, προβλέπεται ενίσχυση του ρόλου της στην εποπτεία της εφαρμογής των κυκλοφοριακών ρυθμίσεων που αποφασίζονται σε τοπικό επίπεδο. Η εφαρμογή του ΚΟΚ προϋποθέτει τη συνεργασία των Δήμων με τα αστυνομικά όργανα.
Επίσης, ο νέος ΚΟΚ ορίζει ότι:
• Όσοι καταλαμβάνουν δρόμους ή πεζοδρόμια για οικοδομικές εργασίες υποχρεούνται να κατασκευάζουν προσωρινές ασφαλείς διόδους για πεζούς, ειδικά όταν καταλαμβάνεται όλο το πεζοδρόμιο.
• Οι εργολάβοι ή φορείς εκτέλεσης έργων οφείλουν να τοποθετούν κατάλληλη σήμανση σύμφωνα με τις προβλέψεις του άρθρου 13.
• Για έργα του υπουργείου Υποδομών (π.χ. ΣΔΙΤ ή Ταμείο Ανάκαμψης), η ευθύνη της σήμανσης, διαγράμμισης, καθαριότητας και ηλεκτροφωτισμού μπορεί να ανατεθεί σε φορείς του υπουργείου, ακόμα και σε δίκτυα που διαχειρίζονται οι Δήμοι.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην κυκλοφοριακή αγωγή και για τον λόγο αυτό ο νέος ΚΟΚ προτρέπει τους ΟΤΑ για την επικαιροποίηση παλαιών και ασαφών ρυθμίσεων, με έμφαση στη βιώσιμη κινητικότητα, και την προώθηση της ασφαλούς συνύπαρξης πεζών και οχημάτων, ειδικά σε περιοχές υψηλής αστικής πυκνότητας.
Επίσης, για το ποιος αποφασίζει τα όρια ταχύτητας το υπουργείο αναφέρει ότι εντός κατοικημένων περιοχών, την ευθύνη για την καθοριστική σήμανση και τις ρυθμίσεις κυκλοφορίας έχει ο οικείος Δήμος.
Η απόφαση λαμβάνεται από το δημοτικό συμβούλιο ή την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, κατόπιν κυκλοφοριακής μελέτης, όπου απαιτείται.
Εκτός κατοικημένων περιοχών ή για δρόμους που δεν ανήκουν στην αρμοδιότητα του Δήμου, αποφασίζει το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ή άλλος συναρμόδιος φορέας.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 13.07.2025
