Διάβασα ανάρτηση φίλου ο οποίος με αφοπλιστική, για μένα, ευκολία ανακοίνωσε ότι διέγραψε πολλούς φίλους από το Facebook με αφορμή τις κόντρες για τα Τέμπη.
Περίπλοκη η εποχή που ζούμε. Έχουν έρθει, πολλές φορές χωρίς να τις αντιληφθούμε καλά, ριζικές αλλαγές στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε τη φιλία.
Ο νέος τρόπος πρόσληψης της ζωής και των αντιφάσεών της, ευνοούν τον διχασμό, την τοξικότητα στις σχέσεις και τις υπεραπλουστεύσεις.
Έχουν αυξηθεί και τα θέματα -ουσιαστικά οι αφορμές- που φέρνουν διχασμό στα social media, με αποτέλεσμα ο φίλος γρήγορα να γίνεται εχθρός και να διαγράφεται.
Στη φυσική παρέα, στο καφέ, είχαμε βαλθεί τις προάλλες να βρούμε τα θέματα που έφεραν έντονο διχασμό, καβγάδες και διαγραφές φίλων τα τελευταία πέντε χρόνια και έβαλαν φωτιά σε σχέσεις που φαίνονταν ακλόνητες: Τα Τέμπη, η Γάζα, οι υποκλοπές, η Πανεπιστημιακή Αστυνομία, η ακρίβεια, το μεταναστευτικό, τα εμβόλια, οι Πρέσπες, ο Πούτιν. Και ο Μητσοτάκης μόνος του ως κατηγορία και πολλά άλλα.
Τα social media συχνά θυμίζουν «πεδίο μάχης» για πολλά θέματα, κυρίως ,όταν αυτά συνδυάζουν συναίσθημα, ταυτότητα και ιδεολογία.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
Οι «φίλοι» του διαδικτύου συχνά φαίνεται να μην ανταποκρίνονται στο βάθος και την αφοσίωση της παραδοσιακής φιλίας που κάποτε ξέραμε. Μπορεί να έχει κανείς εκατοντάδες ή και χιλιάδες «φίλους», αλλά λίγοι είναι οι πραγματικοί συνοδοιπόροι του.
Τα social media δίνουν την αίσθηση ότι «είμαστε κοντά» στους άλλους, αλλά συχνά αυτό είναι επιφανειακό.
Με το πληκτρολόγιο και την απόσταση δεν υπάρχει πραγματική επικοινωνία (π.χ. ο τόνος της φωνής, η γλώσσα του σώματος, το φιλικό χτύπημα στην πλάτη, το κοίταγμα στα μάτια, το χαμόγελο κ.ά.), οπότε οι παρεξηγήσεις είναι πολύ πιο συχνές.
Ένα άλλο σημείο των καιρών είναι πως η νέου τύπου φιλία συνοδεύεται από ένα είδος «ψηφιακού ασφυκτικού ελέγχου» -ποιος μας έκανε like, ποιος όχι, ποιος είδε το story και δεν απάντησε, ποιος σχολίασε ειρωνικά ή με σκληρές φράσεις αποδοκιμασίας την ανάρτησή μας κ.λπ.- και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ανασφάλεια και παρεξηγήσεις.
Ζούμε το μετέωρο βήμα αυτού που κάποτε πιο αθώα και καθαρά λέγαμε φιλία.
Με την ευκαιρία των παραπάνω παρατηρήσεων θα ήθελα να πάω και σε ένα άλλο θέμα που εμμέσως συνδέεται μ’ αυτές.
Είχα βρει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο στο «The Atlantic». Έχετε ακούσει για τον frenemy; Μάθετέ τον εδώ:
Στο άρθρο αυτό του Arthur C. Brooks με τίτλο «How to Spot a Frenemy - And Be a Real Friend», που δημοσιεύθηκε στο πασίγνωστο περιοδικό (18 Ιανουαρίου 2024) αναλύεται ο όρος «frenemy» (συνδυασμός των λέξεων friend και enemy) που περιγράφει ένα άτομο που εμφανίζεται ως φίλος, αλλά στην πραγματικότητα λειτουργεί με ανταγωνιστικότητα, ζήλια ή υπονόμευση.
Ο ίδιος σημειώνει:
«Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη φίλων. Ο Αριστοτέλης διέκρινε τις φιλίες που βασίζονταν στη χρησιμότητα, την ευχαρίστηση και την αρετή. Ο Michel de Montaigne, κορυφαίος ουμανιστής της Αναγέννησης έγραψε για την αληθινή φιλία, η οποία «μεγαλώνει, τρέφεται και βελτιώνεται από την πνευματική απόλαυση και η ψυχή γίνεται ακόμα πιο εκλεπτυσμένη με την εξέλιξή της». Υπάρχει διαφορά μεταξύ πραγματικών φίλων και των φίλων των συμφωνιών. Άλλοι είναι for real και άλλοι for deal»!
Τι είναι ο «frenemy», ο «φιλοεχθρός» δηλαδή;
«Αυτό το portmanteau (friend και enemy) συνδυασμού φίλου και εχθρού εμφανίστηκε για πρώτη φορά πριν από τα τέλη του 19ου αιώνα. Σηματοδοτεί μία ασυμβίβαστη σχέση στην οποία κάποιος φαίνεται να είναι φίλος σας ή να έχει μία επιφανειακά φιλική συμπεριφορά απέναντί σας, αλλά κινείται με τρόπους που οι πραγματικοί φίλοι δεν θα έκαναν και δεν θα έπρεπε ποτέ να κάνουν. Ίσως ο ‘frenemy’ να σας υπονομεύει, να χειραγωγεί τα συναισθήματά σας, να σας εκνευρίζει ή να λέει άσχημα πράγματα για εσάς πίσω από την πλάτη σας».
Ο ανταγωνιστικός φίλος
«Το 2022», συμπληρώνει ο ίδιος, «μία ομάδα μελετητών εντόπισε τρία κοινά χαρακτηριστικά της σχέσης με έναν ‘φιλοεχθρό’:
α) τον ανταγωνισμό (όπου η σχέση χαρακτηρίζεται από αντιπαλότητα, στην εργασία ή στην προσωπική ζωή), β) τη ζήλια (λόγω φθόνου για την κοινωνική αποδοχή του φίλου του και για τα υλικά αγαθά που έχει ή κάποιο άλλο πλεονέκτημα) και γ) για την υποκρισία (επειδή η έχθρα εμποδίζει την ειλικρίνεια).
Αυτή η δυναμική μπορεί να εμφανιστεί ανάμεσα σε εσάς και έναν συνάδελφο με τον οποίο φαίνεται να έχετε καλές σχέσεις, αλλά ο οποίος, ας πούμε, είναι πρόθυμος να πάρει αυτός τα εύσημα για την εργασία σας. Ή μπορεί να είναι κάποιος που θα ήθελε πολύ να σας αντικαταστήσει στη σχέση σας με τον /την ερωτικό/ή σας σύντροφο.
Μπορεί να έχετε καλές σχέσεις σε κάποιο επίπεδο, αλλά η αίσθησή σας σάς λέει να παραμείνετε σε εγρήγορση, επειδή η προδοσία είναι πολύ πιθανή».
Ο ίδιος ξεχωρίζει και άλλες υποκατηγορίες, όπως ο χειριστικός φίλος και ο διπρόσωπος.
Ο διχασμός στα social media φαίνεται να τραυματίζει ή να αποκαλύπτει ρωγμές σε μία φιλία, αλλά δεν σημαίνει ότι προκαλεί το τέλος της.
Ίσως, όμως, να είμαστε πολύ πιο κοντά στο τέλος της επιφανειακής, ψηφιακής «φιλίας» της εποχής μας.
Και τελικά μία φιλία που φθηνά και εύκολα χάθηκε λόγω ενός post, μήπως στηριζόταν απλώς σε σαθρά θεμέλια;
Ο ψηφιακός διχασμός περισσότερο τεστάρει τη φιλία, την αποκαλύπτει και το πιο πιθανό είναι να την αναγκάζει να ωριμάσει ή να τελειώσει.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 18.05.2025