Οι κορυφαίες ταινίες του 2012

- Newsroom

Το 2012 έφυγε. Οι πάντες κάνουν με περισυλλογή έναν απολογισμό, αντιμετωπίζοντας με κριτική διάθεση τα πεπραγμένα τους.
 

Γράφει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου

Μέσα σε μια περιρρέουσα, τρομώδη ατμόσφαιρα από την κρίση και τα συνακόλουθά της, το σινεμά μοιάζει λίγο ορφανό και αμήχανο, ενώ δεν παύει να αποτελεί μια υψηλής δυναμικής ψυχαγωγία. Παράλληλα, μεταφέρει μηνύματα, κοινωνιολογικές ερμηνείες, προτάσεις και απόψεις, όψεις τελικά του κόσμου μας. Έτσι, θεωρώ απαραίτητη μια αναδρομή στα σημαντικότερα κινηματογραφικά γεγονότα του 2012, τουλάχιστον αυτά που υποκειμενικά απομονώνονται ως τέτοια.
Αρχικά, εντύπωση προκάλεσε η σαρωτική επιτυχία του ασπρόμαυρου γαλλικού φιλμ «The artist» και στα Όσκαρ και στα Bafta και στις Χρυσές Σφαίρες. Έτσι, έχασε ο Σκορσέζε, που το «Hugo» του κέρδισε μεν Όσκαρ, αλλά ήσσονος σημασίας.
Κατά τα άλλα, ήταν μια χρονιά με ταινίες και γεγονότα, με απώλειες, κοσμικότητα, ματαιοδοξία αλλά και ουσία. Οι κριτικοί όλου του κόσμου έκαναν τις δικές τους λίστες με τα φιλμ που αγαπούν, αποδεικνύοντας μια πλήρη διάσταση με το κοινό.

Οι κριτικοί στον... κόσμο τους
Στις λίστες τους θα συναντήσει κανείς φιλμ όπως το «Holy motors» ή το «Ταμπού». Αμφιλεγόμενο το πρώτο, πολύ «βαρύ» το δεύτερο. Το «Holy motors» από τη Γαλλία εκτιμήθηκε για τον υψηλής ποιότητας φορμαλισμό του, αλλά από εκεί και μετά υπάρχουν οι ενστάσεις - και είναι πολλές. Όσο για το πορτογαλικό «Ταμπού», η ποιότητα είναι αναμφισβήτητη, οι προθέσεις κολοσσιαίες και σημαντικές, αλλά ο ερμητισμός του το καθιστά δυσπρόσιτο στο μη μυημένο κοινό.
Κατά τα άλλα, στις λίστες πολλών κριτικών, εκτός από Αμερικανούς, βρίσκεται το πρώτο βραβείο του Φεστιβάλ Καννών, η «Αγάπη» του Αυστριακού Χάνεκε. Βραβεύτηκε από τους κριτικούς ως η καλύτερη ευρωπαϊκή ταινία, κέρδισε τέσσερα κορυφαία ευρωπαϊκά κινηματογραφικά βραβεία, προτείνεται για Χρυσή Σφαίρα ξενόγλωσσου φιλμ και ήδη ο δρόμος για τα Όσκαρ είναι ανοιχτός. Είναι μια πολύ στενόχωρη δημιουργία, ιστορία θανάτου και φθοράς, που το ελληνικό κοινό την τίμησε.

Ρεκόρ το Skyfall
Η αριστοτεχνική σκηνοθεσία του Χάνεκε μετατρέπει μια περίπτωση οικογενειακής φροντίδας σε εφιαλτικό, ψυχοπαθολογικό χρονικό, σε ταινία τρόμου. Να σημειώσω πως -κατά τον γράφοντα- μόνο η σκηνοθεσία είναι αυτή που κάνει το φιλμ να ξεπερνά την κοινοτοπία.
Τώρα, αξίζει να σημειωθεί η παγκόσμια επίδοση του «Skyfall». Με έξοδο στη χώρα μας την 1η Νοεμβρίου, κατάφερε να γίνει η πρώτη σε εισιτήρια ταινία της χρονιάς. Είναι το πρώτο φιλμ με ήρωα τον 007 που κάνει παγκοσμίως τέτοια ρεκόρ εισπράξεων. Ωστόσο, μου κάνει εντύπωση το εξής: Ενώ είναι μακράν η πιο ποιοτική τζεϊμσμποντική ταινία, κανένας κριτικός δεν τη συμπεριέλαβε στη λίστα των καλύτερων δημιουργιών. Μου άρεσε πολύ και σίγουρα ψηφίζεται για μια θέση στα πιο έξυπνα, διεισδυτικά και ψυχαγωγικά επιτεύγματα της χρονιάς. Ο Ντάνιελ Κρεγκ εξαιρετικός στον ρόλο του, αναδεικνύοντας ένα μέγιστο, ώριμο ταλέντο.

Η ευρωπαϊκή ματιά
Στις αρχές του 2012, τον Ιανουάριο, προβλήθηκε μια άλλη ταινία με τον ίδιο στον βασικό ρόλο. «Το κορίτσι με το τατουάζ», ριμέικ της γνωστής σουηδικής ταινίας, δικαιούται μια θέση στις κορυφαίες δημιουργίες της χρονιάς. Ατμόσφαιρα, αισθητική, στιλ, φωτογραφία και ρόλοι ολοκληρώνουν αυτό το ψυχαγωγικό και ταυτόχρονα κοινωνιολογικό, αλλά με υψηλές ιδεολογικές επιδόσεις φιλμ.
Βαδίζοντας στα χνάρια της Ευρώπης, περνάμε μια βόλτα από τη Γαλλία, η οποία διαθέτει την πιο ανθηρή κινηματογραφία της γηραιάς ηπείρου, που αντιστέκεται σθεναρά στο Χόλιγουντ. Από πολλά ενδιαφέροντα φιλμ ξεχώρισα τον «Υπουργό», μια καταπληκτική δημιουργία σε όλα τα επίπεδα. Πέρα από το βραβείο στο Φεστιβάλ Καννών του 2011, η ταινία συνδυάζει πολιτική ανάλυση, ιδεολογικά και επικοινωνιακά παρασκήνια, με μια γραφή θραυσματική, ελλειπτική, αινιγματική.
Γαλλικής παραγωγής είναι και η ταινία του Άκι Καουρισμάκι «Το λιμάνι της Χάβρης», μια σοβαρή δουλειά με ανάλαφρο στιλ που θυμίζει κόμικ. Η μελαγχολία και ο διακριτικός πεσιμισμός υπερκαλύπτουν ένα τεχνητό χάπι εντ, με το σχόλιο για την κρίση να διαυγάζει ξεκάθαρα.
Τα «Χιόνια του Κιλιμάντζαρο» άρεσαν πολύ στους έλληνες σινεφίλ, αποδεικνύοντας ταυτόχρονα τη μεγάλη παράδοση των Γάλλων στο νεονουάρ. Πέρα απ’ αυτό, η συγκεκριμένη ταινία διαθέτει στην ιστορία της έναν σαφή ταξικό και ιδεολογικό χαρακτήρα.

Βρετανικά κομψοτεχνήματα
Η Μ. Βρετανία, πάντα παρούσα στις κορυφαίες στιγμές του σινεμά, παρουσίασε δημιουργίες επιπέδου. Το «Και ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι», με έμπνευση από την τηλεοπτική σειρά και την πένα του Τζον Λε Καρέ, μπήκε και στα Όσκαρ και άξιζε μιας κορυφαίας διάκρισης. Δεν είναι απλά μια κατασκοπευτική ταινία, αλλά ιδίως μια έξοχη ψυχολογική σπουδή, ένα σχόλιο για τη φθορά των σχέσεων, τη μοναξιά, την εξουσία, την απάτη, για το τίμημα της αλήθειας.
Έξοχο και το «Shame», μια σπουδαία βρετανική επίδοση με αντιδιαμετρική ιστορία. Με περίτεχνη αισθητική, όπου ξεχωρίζει μια ελλειπτική αφήγηση, η ταινία αφηγείται τη διερεύνηση των ορίων της σεξουαλικότητας ενός νέου άνδρα. Πώς γεννιέται η επιθυμία, τι την κεντρίζει, τι την ακινητοποιεί. Οπωσδήποτε δεν πρέπει να ξεχαστεί η σπουδαία δουλειά του γνωστού βρετανού δημιουργού Τέρενς Ντέιβις «Το βαθύ μπλε του έρωτα». Διασκευάζοντας ένα θεατρικό έργο του Τέρενς Ράτινγκαν, μας μεταφέρει στη Μ. Βρετανία του ’50. Δεν είναι μόνο η αριστουργηματική αναπαράσταση εποχής, αλλά ιδίως η διεισδυτική, κοινωνιολογική και ψυχολογική ανάλυση των παραμέτρων του έρωτα. Η Ρέιτσελ Βάιζ είναι ομολογουμένως εξαιρετική, σπουδαία σταρ με τα όλα της.

Οι πιο ωραίες της χρονιάς
Ακριβώς με το τέλος της χρονιάς (στις 20 Δεκεμβρίου) εμφανίστηκε μια εξαιρετική βρετανική ταινία με την υπογραφή του Κεν Λόουτς, που στα 76 του παραμένει αδάμαστος, πάντα φορτισμένος ιδεολογικά, με άποψη και με αγάπη για τους υποπρονομιούχους: Πρόκειται για το βραβευμένο «Μερίδιο των αγγέλων», που συνδυάζει χιούμορ, οδοιπορικό και κοινωνική ματιά.
Αν έπρεπε να θυμηθώ ακόμα κάποιες ταινίες, αυτές θα ήταν οι εξής. Το πολύ καλό, σπονδυλωτό, ατμοσφαιρικό, πικρό δράμα του Δημήτρη Αθανίτη «Τρεις μέρες ευτυχίας». Από ΗΠΑ ο «Σκοτεινός ιππότης: Η επιστροφή» του Κρίστοφερ Νόλαν έκανε μεγάλο ρεκόρ εισιτηρίων στη χώρα μας (350.000) και ιδίως είναι μια σπουδαία, πολύπλοκη, πολυσήμαντη δημιουργία. Πολύ καλός ο «Τζ. Έντγκαρ» του Ίστγουντ.
Ακόμα, να μην ξεχαστεί ο Πολάνσκι, που διασκευάζοντας ένα θεατρικό έργο μάς πρόσφερε την πολύ ειρωνική δημιουργία «Το παιχνίδι της σφαγής». Στο ίδιο μοτίβο να θυμίσω το γαλλικό φιλμ «Για όλα φταίει το όνομά σου». Εξαιρετική δουλειά το γερμανικό πολιτικό, ψυχολογικό θρίλερ «Μπάρμπαρα».
Οι τέσσερις πιο ωραίες κυρίες του 2012 είναι η Τζένιφερ Λόρενς («Παιχνίδια πείνας»), η Νίνα Χος («Μπάρμπαρα»), η Ρέιτσελ Βάιζ («Το βαθύ μπλε του έρωτα»), η Αν Χάθαγουεϊ («Σκοτεινός ιππότης: Η επιστροφή»).
Ευτυχισμένο το 2013.