Δημογραφικό: Μέσα σε 20 χρόνια «χάθηκε» μία πόλη μισού εκατομμυρίου
Δραματική μείωση του πληθυσμού στους περισσότερους Δήμους της χώρας - Οκτώ στην ΠΚΜ με την υψηλότερη δημογραφική διακινδύνευση
Για ολοένα μειούμενο μαθητικό, και κατ’ επέκταση φοιτητικό πληθυσμό, κάνουν λόγο εκπαιδευτικοί και καθηγητές, κρούοντας τον κώδωνα κινδύνου για το τι έπεται τα επόμενα χρόνια. Ενδεικτικά, έρευνα που παρουσίασε πρόσφατα το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, με επικεφαλής τον καθηγητή Αθανάσιο Καραφύλλη, κατέγραψε μείωση 43% στον μαθητικό πληθυσμό της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, ενώ στις ακριτικές περιοχές του Έβρου, η μείωση φτάνει ακόμα και το 70-80%.
«Το δημογραφικό ζήτημα αναδεικνύεται σε μείζονα πρόκληση για τη χώρα, επηρεάζοντας άμεσα τις τοπικές κοινωνίες και, ιδιαίτερα, τα απομακρυσμένα σχολεία σε αραιοκατοικημένες περιοχές. Τα σχολεία αυτά αποτελούν πυλώνα κοινωνικής συνοχής, διατηρώντας ζωντανό τον κοινωνικό ιστό και προσφέροντας ίσες εκπαιδευτικές ευκαιρίες σε κάθε μαθητή, ανεξαρτήτως της γεωγραφικής τους θέσης. Το υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού αναγνωρίζει τη σημασία τους και έχει θέσει ως σταθερή προτεραιότητα την ενίσχυση και τη στήριξή τους. Η ομαλή λειτουργία αυτών των σχολικών μονάδων είναι καθοριστική για τη βιωσιμότητα, την ανάπτυξη και τη συνέχιση της ζωής στις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας», δηλώνει στη «ΜτΚ» ο ΓΓ του υπουργείου Παιδείας, Γιάννης Παπαδομαρκάκης.
Σχολεία με μόλις έναν μαθητή
Τη φετινή χρόνια, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου, επαναλειτουργούν τα εξής ολοήμερα νηπιαγωγεία που εντάσσονται στην κατηγορία των δυσπρόσιτων: με 2 παιδιά στον Άγιο Ευστράτιο Λέσβου, στον δήμο Αμαρίου Ρεθύμνου με 6 παιδιά, στη Μονεμβασιά Λακωνίας με 4 παιδιά, στη Γορτυνία Αρκαδίας με 3 παιδιά. Από πέρσι επαναλειτουργούν τα δημοτικά: Αργυρίου Καρδίτσας με έναν μαθητή, Τελένδου, Καλυμνίων με 2 μαθητές και τα νηπιαγωγεία: Νάξου & Μικρών Κυκλάδων με 1 παιδί, Διαφανίου Κατπάθου με 4 παιδιά.
Με ΚΥΑ των υπουργείων Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Παιδείας και Υποδομών από φέτος καταργήθηκαν, δημοτικά: 4 στα Τρίκαλα, και από ένα σε Εύβοια, Βοιωτία, Φωκίδα, Άρτα, Ιωάννινα και, νηπιαγωγεία: 4 στα Τρίκαλα, 2 στο Κιλκίς και από ένα σε Φλώρινα, Άρτα, Φθιώτιδα.
Πλατφόρμα για τα κενά
Όπως ανακοίνωσε η υπουργός Παιδείας, τον Μάρτιο του ’26 θα δημιουργηθεί ηλεκτρονική πλατφόρμα καταγραφής και πρόβλεψης των κενών. Η πλατφόρμα θα λαμβάνει υπόψη οργανικότητες, λειτουργικές ανάγκες, δημογραφικά δεδομένα, καθώς και τα χαρακτηριστικά μικρών και μεγάλων σχολικών μονάδων. Μιλώντας για την κάλυψη των δυσπρόσιτων περιοχών με εκπαιδευτικούς υπενθύμισε ότι από το 2019, όταν η ίδια ήταν υφυπουργός Παιδεία, είχε θεσμοθετηθεί η διπλή μοριοδότηση για όσους υπηρετούν σε απομακρυσμένα σχολεία, ενώ ενισχύονται οι δράσεις για παροχή στέγασης στους εκπαιδευτικούς. «Σε συνεργασία με Δήμους, ιδιώτες και τα υπουργεία Εθνικής Άμυνας και Εσωτερικών, εξασφαλίζουμε λύσεις στέγασης με αξιοποίηση δημοτικών και στρατιωτικών κατοικιών, καθώς και μέσω φορολογικών κινήτρων για όσους νοικιάζουν κατοικίες σε αναπληρωτές», ανέφερε σε τηλεοπτική της συνέντευξη. Παράλληλα, προχωρά το νέο επίδομα μετακίνησης και στέγασης, μέσω του Κοινωνικού Κλιματικού Ταμείου, ύψους έως και 150 ευρώ μηνιαίως για αναπληρωτές που υπηρετούν μακριά από τον τόπο κατοικίας τους.
Λουκέτο σε περισσότερα από 1.700 σχολεία
«Από το 2010 μέχρι και σήμερα έκλεισαν περισσότερα από 1.700 σχολεία, πανελλαδικά. Είναι, λοιπόν, υποκριτικό να λέμε ότι έστω και ένας μαθητής να υπάρχει σε μία περιοχή, θα λειτουργεί σχολείο, όταν, με τις πολιτικές τους, όλες οι κυβερνήσεις, κατήργησαν πάρα πολλά ολιγοθέσια σχολεία», τονίζει ο Σπύρος Μαρίνης, πρόεδρος της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας (ΔΟΕ). Κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές είναι οι αιτίες που «κρύβονται» πίσω από το δημογραφικό σύμφωνα με τον ίδιο, καθώς «διαχρονικά, οι πολιτικές οικονομικής εξαθλίωσης ρίχνουν λάδι στη φωτιά. Τα εμπόδια είναι ανυπέρβλητα για ένα νέο ζευγάρι, λόγω των χαμηλών μισθών και των διαλυμένων ωραρίων εργασίας. Ειδικά σε ακριτικές και απομακρυσμένες περιοχές οι υποδομές είναι απαξιωμένες, με σχολεία, νοσοκομεία και υπηρεσίες να κλείνουν». Εστιάζοντας στη δυτική Μακεδονία λέει πως «η πολιτική της απολιγνιτοποίησης που υπηρετήθηκε απ’ όλες τις κυβερνήσεις οδήγησε σε μαρασμό ολόκληρες περιοχές. Η αντιμετώπιση του δημογραφικού προϋποθέτει τη δημιουργία συνθηκών που θα επιτρέπουν να ζει κανείς με αξιοπρέπεια στον τόπο του». Την τελευταία δεκαετία, στα Γρεβενά ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 16%, τοποθετώντας τα στην κορυφή της λίστας που αφορά τη μείωση του πληθυσμού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Γρεβενών, το ‘18 ο μαθητικός πληθυσμός ήταν 1.276 παιδιά, το ’24-’25 ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 282 μαθητές. Ο κ. Μαρίνης υπογραμμίζει ότι οι πολιτικές που εφαρμόζονται στην εκπαίδευση τα τελευταία χρόνια «λειτουργούν αποτρεπτικά. Τα σχολεία υποχρηματοδοτούνται και ταυτοχρόνως, αυξάνεται ο αριθμός μαθητών στις τάξεις». Συμπληρωματικά, αναφέρει πως η μείωση του μαθητικού πληθυσμού ενισχύεται από το γεγονός ότι «πολλά προσφυγόπουλα δεν εντάσσονται ολοκληρωμένα στο εκπαιδευτικό μας σύστημα».
«Εργαλειοποίηση του προβλήματος»
Ο κ. Μαρίνης κάνει, επίσης, λόγο για «εργαλειοποίηση του δημογραφικού», εξηγώντας πως «χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για να κλείσουν και να συγχωνευθούν ακόμα περισσότερα σχολεία. Βρισκόμαστε στον τρίτο μήνα λειτουργίας των σχολείων και μετράμε περισσότερα από 7.000 κενά. Κλείνουν ολοήμερα και, έχουμε βασικά κενά σε δασκάλους και ειδικότητες». Παραθέτει πως σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, στη Διεύθυνση Εκπαίδευσης Γ' Αθήνας (καλύπτει όλη τη δυτική Αθήνα) καταγράφονται 518 κενά εκπαιδευτικών, στη Λάρισα 90, στην Κέρκυρα 99, στη Λακωνία 50. «Σε πολλές περιοχές τα σχολεία άνοιξαν μεν, δεν είναι ακόμη στελεχωμένα δε. Άρα το ότι άνοιξε σχολείο στην Τέλενδο είναι καθαρά επικοινωνιακό. Έχει τουλάχιστον 15 χρόνια που ως Ομοσπονδία λέμε πως πρέπει πάση θυσία να κρατηθούν ανοιχτά ακόμα και ολιγοθέσια σχολεία σε απομακρυσμένες περιοχές, γιατί το σχολείο αποτελεί πόλο πολιτισμού, γνώσης, μόρφωσης και δίνει ζωή. Αντ’ αυτού, έχουμε σχολεία μεγαθήρια στα αστικά κέντρα και στα κεφαλοχώρια, με οικονομικούς και όχι παιδαγωγικούς όρους».
Λιγότεροι στα φοιτητικά έδρανα στο άμεσο μέλλον
Ο Φώτης Μάρης, πρύτανης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, τονίζει στη «ΜτΚ» ότι ο δυνάμει φοιτητικός πληθυσμός μειώνεται. «Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε, τα επόμενα τρία χρόνια θα αποφοιτήσουν από τα σχολεία σχεδόν 30% λιγότεροι μαθητές. Αυτό, αυτομάτως θα πιέσει τα ΑΕΙ, ιδίως τα περιφερειακά. Για να διατηρηθεί η δυναμική μας πρέπει να αλλάξουμε το μείγμα μας (έλληνες και ξένοι φοιτητές). Γι’ αυτό κάνουμε βήματα για διεθνοποίηση και εξωστρέφεια. Πρέπει, όμως, να αναλάβουν δράση και οι Δήμοι και οι Περιφέρειες. Στα πανεπιστήμια γίνονται ενέργειες για τη βελτίωση της φοιτητικής στέγης με νέες εστίες, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες, ενώ βοηθά το φοιτητικό επίδομα που αυξήθηκε σημαντικά. Όμως, η τάση άλλαξε, οι νέοι δεν έχουν προτεραιότητα να σπουδάσουν στην περιφέρεια, οι περισσότεροι επιλέγουν μόνο την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Πρέπει η κάθε Τοπική και Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση να θεσπίσει κίνητρα που βελτιώνουν την ποιότητα της φοιτητικής ζωής, θέσεις εργασίας στο πλαίσιο πρακτικής άσκησης με βασικό μισθό, φοιτητικά τιμολόγια και Δημοτικά Τέλη, δωρεάν υπηρεσίες κ.ά. Απαραίτητες είναι πλέον οι τοπικές πολιτικές για τα ενοίκια. Αν δεν κρατήσουν οι τοπικές κοινωνίες φοιτητές μετά τη λήψη του πτυχίου για επαγγελματική δραστηριότητα, δεν θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της εγκατάλειψης της υπαίθρου».
*Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 23/11/25
