«Το εφετείο μας δικαίωσε και το Παπάφειο θα συνεχίσει να βοηθάει ορφανά παιδιά…»

- Newsroom

Του Νίκου Ασλανίδη

Μετά από δικαστική διαμάχη που κράτησε τρία χρόνια, το πολιτικό εφετείο Θεσσαλονίκης απέρριψε οριστικά και αμετάκλητα την αλλαγή χρήσης του Παπάφειου ορφανοτροφείου σε καλλιτεχνικό σχολείο. Η απόφαση αυτή δικαιώνει τη θέση των αποφοίτων του Παπάφειου, οι οποίοι εδώ και χρόνια επιμένουν να συνεχιστεί η λειτουργία του, όπως όρισε ο ιδρυτής του Ιωάννης Παπάφης…

Από το Παπάφειο έχουν αποφοιτήσει περισσότερα από 35.000 ορφανά παιδιά. Ένα από αυτά είναι και ο πρόεδρος του συλλόγου αποφοίτων του Παπάφειου Δυτικής Μακεδονίας, Αναστάσιος Ζώτος…

Πως βρεθήκατε στο Παπάφειο;

Το 1956, σε ηλικία εννιά ετών έμεινα ορφανός από πατέρα. Ήταν στρατιωτικός και υπηρετούσε στην Πρέβεζα. Ήμασταν τρία αδέλφια. Κάποιοι συγγενείς έπεισαν τη μητέρα μου και αποφάσισαν να με στείλουν στο ορφανοτροφείο των Γρεβενών όπου τελείωσα το δημοτικό. Η διεύθυνση του ορφανοτροφείου των Γρεβενών έκανε την εποχή εκείνη την επιλογή για το που θα στείλουν το κάθε παιδί μετά το δημοτικό. Έτσι το 1959 βρέθηκα στο Παπάφειο. Εκεί τελείωσα την τεχνική σχολή του Ευκλείδη και συγχρόνως έπαιζα και στην περίφημη τότε μπάντα του Παπάφειου. Σήμερα, συνταξιούχος πλέον της ΔΕΗ ασχολούμαι με τον σύλλογο των αποφοίτων για τη διατήρηση του ιδρύματος που εμείς ονομάζουμε παλάτι της ορφάνιας...

Πως λειτουργούσε τότε το Παπάφειο;

Την εποχή του 1950-1970, το ίδρυμα ήταν στο ζενίθ της λειτουργίας του με 490 παιδιά, τα οποία όλα σπούδαζαν στην τεχνική σχολή του Ευκλείδη ή μάθαιναν κάποια άλλη τέχνη. Σπουδάζοντας εκπαιδεύονταν και στα περίφημα εργαστήρια στην πράξη. Όσοι δεν πήγαιναν στον Ευκλείδη εκπαιδεύονταν ως αρτοποιοί, υποδηματοποιοί, ράπτες… Εκτός της εκμάθησης μιας δουλειάς, υπήρχαν και οι τέχνες όπως μουσική, κλασικός αθλητισμός, μπαλέτο, χορωδία κ.λπ. Σχεδόν όλες οι μουσικές μπάντες των ενόπλων δυνάμεων είχαν Παπαφιώτες στο δυναμικό τους. Το 1978 όμως με απόφαση του τότε υπουργού Παιδείας Γεωργίου Ράλλη, καταργήθηκαν οι τεχνικές επαγγελματικές σχολές στις οποίες μαθήτευαν. Έτσι σταμάτησαν να βγαίνουν από αυτές τις σχολές εκλεκτοί τεχνίτες: επιπλοποιοί, σιδηρουργοί, ηλεκτρολόγοι, ξυλογλύπτες, μουσικοί, κ.τ.λ. Το Παπάφειο, το οποίο ήταν τροφός στην αγορά εργασίας τεχνιτών και μουσικών έπεσε σε μαρασμό. Κατ' αυτόν τον τρόπον σημειώθηκε μείωση των μαθητών.

Κατά τη γνώμη σας πως θα έπρεπε να λειτουργεί σήμερα το Παπάφειο;

Σήμερα, ως σύλλογος Αποφοίτων Παπαφείου και εγγυητές στη συνεχή θετική συμβολή στο έργο του ιδρύματος έχουμε βαθύτατες ανησυχίες για το μέλλον του ιδρύματος και προσπαθούμε και ελπίζουμε με τη νέα διοίκηση του ορφανοτροφείου να αναδιοργανώσουμε τη δομή και τον κανονισμό λειτουργίας του, ώστε να γίνει μια σύγχρονη δομή με τα πρότυπα της σημερινής κοινωνίας, με σύγχρονα επαγγέλματα, μουσική, ηλεκτρονικές δομές αλλά και επαγγέλματα παραδοσιακά όπως της ξυλογλυπτικής κ.ά., ώστε να αποτελεί και πάλι παράγοντα προόδου και προσφοράς στην κοινωνία μας, στα ορφανά και αναξιοπαθούντα παιδιά. Δεν ξεχνάμε την επιθυμία του ιδρυτή και ευεργέτη μας Ιωάννη Παπάφη όπως ορίζεται στη διαθήκη του: «Επιθυμώ όπως η αγωγή γίνεται τοιαύτη ώστε να δύναται τα ορφανά επανερχόμενα εις την κοινωνίαν να κερδίζω ζη τον άρτον δι’ εντίμου εργασίας». Όραμα του Παπάφη, ήταν η περίθαλψης των ορφανών παιδιών να γίνεται με πρόγραμμα εσωτερικού κανονισμού.

Πιστεύουμε, ότι μέσα από το διάλογο και τη συνεργασία με την Πολιτεία να κατορθώσουμε να πετύχουμε την αναδιοργάνωση στον καλύτερο βαθμό για το Παπάφειο ορφανοτροφείο, αν πράγματι υπάρχει θέληση και πολιτική βούληση να βοηθήσει. Τότε θα συνεχίσει και πάλι να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον σύγχρονο κόσμο για άλλα εκατό χρόνια με αυξημένη τη δύναμη των μαθητών του.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο δεν θα συζητούμε πλέον για τεμαχισμό και σαλαμοποίηση του αύλειου χώρου και του κτιρίου όπως δυστυχώς κατέληξε και μοιράστηκε, χωρίς προγραμματισμό...

Οι περισσότεροι απόφοιτοι θεωρείτε τον Παπάφη σαν πατέρα σας και μάλιστα αποφασίσατε να πάτε για προσκύνημα στον τάφο του στη Μάλτα;

Όπως ξέρετε ο Παπάφης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, στην ενορία του Αγ. Αθανασίου και ο πατέρας του Νικόλαος ήταν γνωστός έμπορος. Το 1808, σε ηλικία 16 ετών πήγε στη Σμύρνη, στον πατέρα του. Η παραμονή του όμως διεκόπη με το θάνατο του πατέρα του, γεγονός που τραυμάτισε και αναστάτωσε τη ζωή του. Ο αδελφός της μητέρας του Ιωάννης Αναστάσης, ο οποίος ήταν έμπορος στην Αίγυπτο και πρόξενος της Σουηδίας, τον κάλεσε στην Αλεξάνδρεια και εκτιμώντας την ευστροφία και την εργατικότητά του τον τοποθέτησε στην επιχείρησή του. Όταν αργότερα ίδρυσε την επιχείρηση του στη Μάλτα του εμπιστεύτηκε την διεύθυνση. Ο Παπάφης στη Μάλτα δούλεψε σκληρά και έτσι έγινε ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους. Αγωνίστηκε για τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της θετής του πατρίδας της Μάλτας γι’ αυτό και οι Μαλτέζοι τον τιμούν μέχρι σήμερα.

Ο Παπάφης παρά τα πλούτη του έμεινε ένας απλός άνθρωπος στη ζωή, δεν ήθελε να γίνεται λόγος για το όνομά του. Έκανε αγαθοεργίες και έστελνε χρήματα σε άπορους συμπατριώτες χωρίς να μάθει κανείς από πού προέρχονταν τα χρήματα. Οπωσδήποτε αντιμετώπισε δυσκολίες στην περίοδο της ορφάνιας του και αυτό είναι έκδηλο στα κληροδοτήματά του υπέρ των νέων στην Ελλάδα και στη Μάλτα.

Στη Μάλτα συνέδεσε τη ζωή του, το 1842 με τη σύζυγό του Βικεντία. Δυστυχώς όμως δεν απέκτησε απογόνους. Κατά τα τελευταία 25 χρόνια της ζωής του η νοσταλγία για την πατρίδα ήταν έντονη. Η νοσταλγία αυτή εκφράστηκε με θετικό τρόπο, χρηματοδοτώντας ορφανοτροφεία νοσοκομεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Η μετριοπάθεια, η ανιδιοτέλεια, ο πατριωτισμός, η ταπεινοφροσύνη και ο σεβασμός προς την ορθόδοξη εκκλησία είναι βασικά γνωρίσματα που συνόδευαν όλες του τις δωρεές του. Παρόλα αυτά η Ελληνική κυβέρνηση δεν του είχε δώσει την Ελληνική υπηκοότητα… Πέθανε το 1886 σε ηλικία 96 ετών και στον τάφο του ζήτησε να τεθεί η πλάκα με τα εξής: Ενταύθα κείται Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΑΠΠΑΦΗΣ γεννηθείς στη Θεσσαλονίκη και αποθανών στην Μάλτα…

Πότε πήγατε για προσκύνημα στον τάφο του;

Τα 2007 αποφάσισαν οι σύλλογοι των αποφοίτων να πραγματοποιήσουν ένα προσκύνημα στον τάφο του ευεργέτη μας στη Μάλτα. Έτσι με πρωτοβουλία των προέδρων των συλλόγων ήρθαμε σε επαφή με την τότε πρέσβειρα στην Βαλέτα , την εξαίρετη κ. Δωροθέα Δούβου, για να δώσουμε έναν επίσημο χαρακτήρα στην όλη επίσκεψή μας. Πράγματι ανταποκρίθηκε στο αίτημά μας και έτσι όλες οι εκδηλώσεις έγιναν παρουσία του υπουργού εξωτερικών της Μάλτας, με κατάθεση στεφάνων στην προτομή του Παπάφη και εν συνεχεία επιμνημόσυνη δέηση στον τάφο του. Παρουσία του υπουργού επισκεφτήκαμε και το ορφανοτροφείο της Μάλτας ενώ γίναμε δεκτοί και από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας της Μάλτας. Όλα αυτά είχαν μεγάλη απήχηση στον λαό της Μάλτας και οι εφημερίδες μας είχαν για τρεις μέρες στην πρώτη σελίδα…

Ο Παπάφης ήθελε να υπάρχει ένα μεγάλο ορφανοτροφείο στη Θεσσαλονίκη αλλά μετά από έναν αιώνα βλέπουμε μια δικαστική διαμάχη για αλλαγή χρήσης. Πως φτάσαμε έως εδώ;

Το Φεβρουάριο του 2017 εστάλη μία επιστολή από τον σύλλογο γονέων του καλλιτεχνικού σχολείου που εδρεύει στον δήμο Αμπελοκήπων, στο δ.σ. του ιδρύματος για παραχώρηση τμήματος του Παπάφειου στο σχολείο. Ο τότε δήμαρχος της Θεσσαλονίκης Γ. Μπουτάρης, με επιστολή του συμφώνησε με την παραχώρηση. Σχεδόν ένα χρόνο μετά, το υπουργείο με έγγραφό του ανέφερε ότι στόχος του είναι η ίδρυση ενός ακόμη καλλιτεχνικού σχολείου στα όρια του δήμου Θεσσαλονίκης και εξέφρασε τη βούλησή του να συμβάλει στην επαναξιοποίηση του Παπάφειου. 

Στις 17 Δεκεμβρίου 2018 το δ.σ. του Παπάφειου κατά πλειοψηφία με απόφασή του -μειοψήφησε ο μητροπολίτης Άνθιμος και ένα ακόμη μέλος του δ.σ.- ενέκρινε την παραχώρηση των χώρων με στόχο τη φιλοξενία του σχολείου και την αποκλειστική χρήση της βορειοδυτικής πλευράς του οικοπέδου που βρίσκεται ανάμεσα στο φιλοξενείο. Στις 27 Φεβρουαρίου 2019 ο διευθυντής του πρωθυπουργικού γραφείου στη Θεσσαλονίκη Γιώργος Αγγελόπουλος έστειλε έγγραφο στο δ.σ. του ιδρύματος με το οποίο προωθούσε την πρόταση του υπουργείου Παιδείας για τη στέγαση καλλιτεχνικού σχολείου στο χώρο του Παπάφειου και μάλιστα ανέθεσε σε πολιτικό μηχανικό την τροποποίηση των χρήσεων γης. Κατόπιν όλων αυτών, στις 8 Μαρτίου 2019, το δ.σ. του Παπάφειου αποφάσισε κατά πλειοψηφία, με την αντίθετη γνώμη του μητροπολίτη και ενός ακόμη μέλους, σε σύνολο πέντε μελών, να προχωρήσει στην παραχώρηση των αναγκαίων χώρων για τη λειτουργία καλλιτεχνικού σχολείου. Για να προχωρήσει όμως αυτός ο σχεδιασμός θα έπρεπε προηγουμένως να υπάρξει τροποποίηση του καταστατικού λειτουργίας του ιδρύματος το οποίο, βάσει της διαθήκης του Ιωάννη Παπάφη, προορίζεται αποκλειστικά και μόνο για τη στέγαση ορφανών. Έτσι, η πλειοψηφούσα πλευρά του δ.σ. του ιδρύματος κατέθεσε αίτηση στο εφετείο Θεσσαλονίκης με την οποία ζητούσε να γίνει αυτή η τροποποίηση.

Η υπόθεση ορίστηκε να εκδικαστεί στις 13 Μαΐου 2019 στο εφετείο Θεσσαλονίκης.

Κατά τη συζήτηση υπεβλήθη αίτημα αναβολής μετά την παρέμβαση των αποφοίτων η οποία έγινε δεκτή και ορίστηκε νέα δικάσιμος. Στις 23/9/2019 η αίτηση για αλλαγή χρήσης του Παπάφειου απερρίφθη για τυπικούς λόγους, γιατί δεν πραγματοποιήθηκε η τοιχοκόλληση της κρινόμενης αίτησης στο κατάστημα του δήμου Θεσσαλονίκης αλλά και στη διαύγεια της αποκεντρωμένης διοίκησης. Έτσι η πλειοψηφούσα ομάδα του δ.σ. που διορίστηκε επί ΣΥΡΙΖΑ, προσέφυγε ξανά στο εφετείο Θεσσαλονίκης με νέα αίτηση πλήρως αιτιολογημένη και ορίστηκε νέα δικάσιμο για τις 24/2/2020. Τελικά πριν από λίγες μέρες το εφετείο έβγαλε την απόφαση και προστάτευσε το κληροδότημα του πατέρα μας Ι. Παπάφη, απορρίπτοντας οριστικά και αμετάκλητα την αλλαγή.

Φαντάζομαι ότι μετά από αυτό νιώθετε δικαιωμένοι…

Φυσικά γιατί μετά από αυτήν την απόφαση πιστεύουμε ότι το Παπάφειο θα συνεχίσει να λειτουργεί όπως όρισε ο ιδρυτής του… Μάλιστα βγάλαμε ανακοίνωση όπου τονίζουμε ότι την απόφαση αυτή ας τη λάβουν υπ όψιν τους όσοι επιβουλεύονται το Παπάφειο. «Οι απόφοιτοι ζητούν την πιστή τήρηση της διαθήκης του μεγάλου εθνικού ευεργέτη και θετού τους πατέρα ΙΩΑΝΝΟΥ Ν. ΠΑΠΑΦΗ και γι αυτό αγωνίζονται…».

Στην εποχή μας υπάρχουν ακόμη πολλά ορφανά παιδιά που βρίσκουν καταφύγιο στα παιδικά χωριά SOS ή στην «Κιβωτό του κόσμου». Γιατί να μην λειτουργεί και το Παπάφειο όπως παλιά και να εκπαιδεύει αυτά τα παιδιά. Εμείς που αποφοιτήσαμε από αυτό το ίδρυμα τονίζουμε ότι όλα αυτά που καταφέραμε στη ζωή μας, τα χρωστάμε στο Παπάφειο…

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 26 Ιουλίου 2020