Ξένοι σκαπανείς της ελληνικής αρχαιολογίας

- Newsroom

Το ερευνητικό έργο των ξένων αρχαιολογικών σχολών στην Ελλάδα παρουσιάζεται μέσα από σχετική έκθεση που πραγματοποιείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης μέχρι τις 10 Οκτωβρίου. Μέσα από την έκθεση αναδεικνύεται η πολυσχιδής και ακαταπόνητη επιστημονική δραστηριότητα που επιδεικνύουν στη χώρα μας τα ιδρύματα αυτά εδώ και 160 χρόνια.

Κείμενο Κυριακή Τσολάκη


Έκθεση με θέμα «Χρονικό ανασκαφών των ξένων αρχαιολογικών σχολών στην Ελλάδα - Τα φύλλα του βιβλίου της γης αποκαλύπτουν» πραγματοποιείται μέχρι τις 10 Οκτωβρίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. 

Η διοργάνωση της έκθεσης, που παρουσιάστηκε αρχικά στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα, εντάσσεται στον κύκλο των εκδηλώσεων που έχουν αφιερωθεί στο έργο των ξένων αρχαιολογικών σχολών και ινστιτούτων που δρουν στην Ελλάδα. Το γεγονός έχει στόχο την παρουσίαση στο επιστημονικό και ευρύ κοινό της ερευνητικής δράσης -ανασκαφικής, επιφανειακής ή ενάλιας- των ξένων αρχαιολογικών ιδρυμάτων που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας. Η επιλογή του υλικού που εκτίθεται έγινε από τα ίδια τα ξένα αρχαιολογικά ιδρύματα.

«Εξαιρετικά σημαντικοί για την αρχαιολογική έρευνα»
Η έκθεση συνοδεύεται παράλληλα από την έκδοση του τόμου «Ξένες αρχαιολογικές σχολές στην Ελλάδα - Από τον 19ο στον 21ο αιώνα». «Τα Ξένα Αρχαιολογικά Ιδρύματα, τα οποία δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα από τα μέσα του 19ου αιώνα, προσφέρουν πολλά στην ανάδειξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Στα πρώτα χρόνια παρουσίας τους στη χώρα μας, η προσφορά τους κατέστη ουσιώδης μέσα από τη συμμετοχή τους σε ανασκαφικές δραστηριότητες, όπως αυτές στην Ολυμπία, στη Δήλο, στην Κνωσό, στους Δελφούς, στην Κόρινθο, αλλά και σε άλλες, λιγότερο γνωστές, αρχαιολογικές θέσεις της ελληνικής επικράτειας. Η καίρια επιστημονική συμβολή των Ξένων Αρχαιολογικών Σχολών και Ινστιτούτων στα πεδία της αρχαιολογίας και της ιστορίας, καθώς και ο διαμεσολαβητικός ρόλος τον οποίο ανέπτυξαν ανάμεσα στο ελληνικό κράτος και τα πανεπιστήμια ή τους επιστήμονες των χωρών που εκπροσωπούν, ανέδειξαν τα ιδρύματα αυτά σε εξαιρετικά σημαντικούς φορείς προώθησης της αρχαιολογικής έρευνας. Η συνεισφορά τους στην αρχαιολογία, στην έρευνα, στην προστασία και στη διάσωση των μνημείων, που αποτελούν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς στη χώρα μας, αλλά και γενικότερα στον πολιτισμό, είναι αδιαμφισβήτητη και εκτεταμένη. Επιπλέον, η οργάνωση και λειτουργική δομή των Ξένων Αρχαιολογικών Σχολών και Ινστιτούτων παραμένει αξιοζήλευτη: οι τεχνολογικές δυνατότητες, η υποδομή, οι πλούσιες βιβλιοθήκες, τα εργαστήρια, το πολύτιμο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό, αποτελούν ενδεικτικά στοιχεία του πολυδιάστατου ρόλου τον οποίο διαδραματίζουν τα Ξένα Αρχαιολογικά Ιδρύματα στην Ελλάδα», τονίζει μεταξύ άλλων στον τόμο ο υπουργός Πολιτισμού Γιώργος Βουλγαράκης.

Πλούσια ανασκαφική δράση
Το χρονικό κάθε ερευνητικής δράσης παρουσιάζεται με σύγχρονες οπτικοακουστικές μεθόδους και πλούσιο εποπτικό υλικό, ξεκινώντας από τους λόγους που οδήγησαν στην επιλογή του συγκεκριμένου χώρου προς έρευνα, περνώντας στα διάφορα ανασκαφικά στάδια και καταλήγοντας στην τελική διαμόρφωση του χώρου μετά την ανασκαφική δράση και στην παράδοσή του στο κοινό. Μέσω του συγκεκριμένου θέματος αναδεικνύονται και προβάλλονται οι ερευνητικές μέθοδοι των ξένων αρχαιολογικών ιδρυμάτων, η στενή συνεργασία τους με την Αρχαιολογική Υπηρεσία, ενώ παράλληλα φωτίζεται η προσφορά των ιδρυμάτων αυτών στην ανάδειξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Στη χώρα μας δραστηριοποιούνται δεκαεπτά ξένες αρχαιολογικές σχολές και ινστιτούτα. Το παλαιότερο από αυτά, η Γαλλική Σχολή Αθηνών, ιδρύθηκε το 1846, και το νεότερο, το Γεωργιανό Ινστιτούτο Αθηνών, ιδρύθηκε το 1997.  Όλα, πλην του τελευταίου, έχουν να επιδείξουν πλούσια ανασκαφική δράση σε όλη την ελληνική επικράτεια, αλλά και πολυδιάστατη επιστημονική δραστηριότητα (διοργάνωση εκθέσεων, διαλέξεων, πλούσιο εκδοτικό έργο, ίδρυση μουσείων κ.ά.), γεγονός που καθιστά τα αρχαιολογικά αυτά ιδρύματα αξιόπιστους φορείς έρευνας και αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής αρχαιολογικής πραγματικότητας.

Ποιες είναι, που «σκάπτουν»
Στην έκθεση παρουσιάζονται τα εξής ιδρύματα και η αντίστοιχη δραστηριότητά τους: Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα (ανασκαφή στον Αζοριά, στη βορειοανατολική Κρήτη), Αυστραλιανό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών (ανασκαφή στη Ζαγορά της  Άνδρου), Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών (ανασκαφή στην αρχαία πόλη των Λουσών, στη βόρεια Αρκαδία), Βελγική Σχολή Αθηνών (πρόγραμμα επιφανειακής έρευνας στην Τιτάνη Κορινθίας), Γαλλική Σχολή Αθηνών (ανασκαφή στη Θάσο), Βρετανική Σχολή Αθηνών (ανασκαφή στο Λευκαντί της Εύβοιας), Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών (ανασκαφή στην αρχαία Ολυμπία), Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα (ανασκαφή στην αρχαία Καλυδώνα της Αιτωλίας), Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα (ανασκαφή στην Ερέτρια), Ιρλανδικό Ινστιτούτο Ελληνικών Σπουδών στην Αθήνα (επιφανειακή έρευνα στη Λειβαθώ της Κεφαλονιάς), Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών (ανασκαφή στην Ηφαιστία της Λήμνου), Καναδικό Ινστιτούτο στην Ελλάδα (ενάλια έρευνα στη θαλάσσια περιοχή της χερσονήσου του  Άθω έως τα παράλια της Μαγνησίας και της Εύβοιας), Νορβηγικό Ινστιτούτο Αθηνών (ανασκαφή στο ιερό της Αλέας Αθηνάς στην Τεγέα), Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών (ανασκαφή στη Νέα  Άλο, στη Μαγνησία), Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών (ανασκαφή στον ναό του Ποσειδώνα, στην Καλαύρεια του Πόρου), Φινλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών (διεπιστημονικό πρόγραμμα επιφανειακής έρευνας στη Θεσπρωτία).

Η συγκίνηση της αποκάλυψης
Αναλυτικότερα, στην έκθεση παρουσιάζονται τα στάδια εξέλιξης δεκαέξι αρχαιολογικών ερευνών, στην πλειονότητά τους ανασκαφικών, στην Ελλάδα. Εκτίθενται οι διαδοχικές φάσεις μιας αρχαιολογικής έρευνας, ξεκινώντας από τα κριτήρια επιλογής τού προς έρευνα τόπου, τη διαμόρφωση της ερευνητικής στρατηγικής, περνώντας στη συνέχεια στην ίδια την ανασκαφική διαδικασία, τη συλλογή και την καταγραφή των ευρημάτων και τέλος τη συντήρηση του υλικού και την τελική διαμόρφωση του χώρου, μετά την ανασκαφή. Με φωτογραφικό υλικό που λήφθηκε κατά τη διάρκεια της ανασκαφής παρουσιάζεται η σταδιακή αφαίρεση των στρωμάτων της γης, μέσα από τα οποία αποκαλύπτονται τα ποικίλα ευρήματα, που αποτελούν τις πολύτιμες μαρτυρίες για την ερμηνεία και ανασύσταση του παρελθόντος. Επιπλέον, το φωτογραφικό υλικό δίνει ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα κατά την ανασκαφική διαδικασία.
Αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και εξαιρετικά τεχνουργήματα από κάθε λογής υλικό, τα οποία ήλθαν στο φως από την αρχαιολογική σκαπάνη των ξένων αρχαιολογικών σχολών (αρκετά από αυτά αποτελούν σήμερα αντικείμενο θαυμασμού ολόκληρου του σύγχρονου κόσμου), παραδίδονται στα μάτια των επισκεπτών της έκθεσης με τη βοήθεια αρχειακών φωτογραφιών, που ελήφθησαν κατά τη στιγμή της ανεύρεσής τους μέσα στο χώμα. Με τον τρόπο αυτό δίνεται η ευκαιρία στους επισκέπτες να μοιραστούν τη συγκίνηση των αρχαιολόγων, κατά τη μεθεκτική στιγμή της αποκάλυψης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάδειξη της διεπιστημονικότητας που απαιτείται για τη διεξαγωγή μιας ολοκληρωμένης έρευνας. Παρουσιάζονται οι μέθοδοι και οι τεχνικές της αεροφωτογράφησης, της αποτύπωσης με τοπογραφικούς σταθμούς, της υποβρύχιας-ενάλιας ανασκαφής, των γεωλογικών ερευνών και των μαγνητικών διασκοπήσεων.

Καρέ καρέ τα στάδια των ανασκαφών
Η έκθεση είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και από πλευράς μουσειολογικής παρουσίασης. Το πλούσιο αρχειακό φωτογραφικό υλικό των ανασκαφικών φάσεων εμφανίζεται σε οθόνες, ενώ ακούγεται ταυτόχρονα η αφήγηση των ανασκαφικών χρονικών κατά περίπτερο. Τα περίπτερα, τα οποία έχουν μορφή βιβλίου ανασκαφής, συμπληρώνονται από επιτοίχια κείμενα με ενημερωτικό υλικό.  Όλες οι ερευνητικές δράσεις συγκεντρωμένες σε ταινία μιάμισης ώρας θα προβάλλονται σε ειδική αίθουσα προβολών. Η πρωτοποριακή εκθεσιακή παρουσίαση με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα καθιστά οικεία στο ευρύ κοινό, «καρέ καρέ», τα στάδια των ανασκαφών. Οι εικόνες προέρχονται από το αρχειακό υλικό των ξένων αρχαιολογικών σχολών και ορισμένες παρουσιάζουν ενδιαφέρον και από πλευράς ιστορίας της αρχαιολογικής φωτογραφίας, καθώς εμφανίζονται λήψεις από παλαιές ανασκαφές.
Η έκθεση οργανώνεται από τη διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων της γενικής διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού και την επιστημονική επιμέλειά της έχει η προϊσταμένη της ΔΙΠΚΑ  Έλενα Κόρκα. Τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό μαζί με την καλλιτεχνική επιμέλεια πραγματοποίησε ο αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Ξενάκης της γενικής διεύθυνσης Αναστηλώσεων Μνημείων και Τεχνικών  Έργων του ΥΠΠΟ.