Οι πρόγονοι της Τεχνητής Νοημοσύνης

Ο ιστορικός

Στις πρώτες προσπάθειες των αρχαίων για την κατασκευή τέτοιων προσομοιώσεων, ανήκει και η κατασκευή αρθρωτών αγαλμάτων, για τη χρήση τους σε διάφορες τελετές. Διέθεταν έναν στροφέα, ο οποίος έσπαζε την ακαμψία των αγαλμάτων. Αλλά, ακόμη πιο πριν, ο θεός Ήφαιστος, με τη βοήθεια των χρυσών θεραπαινίδων, κατασκεύαζε αυτόματους τρίποδες για την αίθουσα των συμποσίων των θεών. Το εντυπωσιακότερο δημιούργημα του ήταν ο Τάλως, ένας γίγαντας από ορείχαλκο. Τον κατασκεύασε για λογαριασμό του Μίνωα, με σκοπό να περιφρουρεί την Κρήτη την οποία διέτρεχε τρεις φορές την ημέρα. Όταν έβλεπε κάποιον «ύποπτο» να πλησιάζει, πυρακτωνόταν και τον έσφιγγε στην αγκάλη του, όσο να τον αποτεφρώσει. Ανδριάντες που βάδιζαν συναντούμε και στο Άντιο, όπως και στην Ιεράπολη.

Στον ναό του Απόλλωνα, στους Δελφούς, ο ανδριάντας του Μένωνα έβγαζε ήχους σαν της λύρας, όταν έπεφταν οι ακτίνες του ανατέλλοντος ηλίου πάνω του. Αλλά η πλέον εντυπωσιακή κατασκευή ήταν αυτή του Κτησίβιου στην Αλεξάνδρεια, στον οποίον ο Βιτρούβιος αποδίδει την ανακάλυψη της κινητήριας δύναμης του ανέμου, πρόγονο των σημερινών ανεμογεννητριών.

Αργότερα, βρίσκουμε τον Ήρωνα τον Αλεξανδρέα και τον Φίλωνα τον Βυζάντιο, εφευρέτες πολλών ανάλογων μηχανικών κατασκευών. Ο πρώτος, μάλιστα, εκτός από τις βαλλιστικές μελέτες του και την επινόηση ενός μηχανικού πίδακα, έχει κατασκευάσει πουλιά που πετούσαν και κελαηδούσαν.

Οι ομιλούσες κεφαλές εμφανίζονται από την Παλαιά Διαθήκη ακόμη, εξυπηρετώντας θρησκευτικές ανάγκες. Αποτελούσαν ένα είδος «ανδροειδών», τα οποία έπειθαν τους πιστούς ότι διαθέτουν δική τους φωνή, αλλά ο Δίων ο Κάσσιος υποστηρίζει ότι πρόκειται για κατασκευές των ιερέων, με σκοπό να υποβάλλουν τους πιστούς. Ανάλογες απάτες εμφανίζονται στην περίοδο του Μεσαίωνα, πρόσφορη για θρησκευτικού τύπου παραπλανήσεις. Πάντως, ο Αλβέρτος ο Μεγάλος πέρασε όντως τριάντα χρόνια από τη ζωή του, με σκοπό την κατασκευή ενός «ανδροειδούς». Το ρομπότ, χωρίς να υπάρχουν διασταυρωμένες πληροφορίες, σέρβιρε στον κήπο και απαντούσε σε ερωτήσεις, τις οποίες του έθεταν οι προσκεκλημένοι. Αυτό δεν άρεσε στον Θωμά τον Ακινάτη, ο οποίος το θεώρησε σατανικό και το παρέδωσε στις φλόγες. Την ίδια εποχή, ο Ρογήρος Βάκων περιγράφει στο βιβλίο του « Αποκάλυψη των θαυμάτων της τέχνης και της φύσης» μηχανικά κατευθυνόμενα πλοία και ένα μηχανικό καροτσάκι. Ο Βάκων πέθανε στη φυλακή στα 1292 και στο Μιλάνο, στην εκκλησία του Αγίου Ευστοργίου τοποθετήθηκε ένα πρώτο μηχανικό ρολόι.

Ο αυτόπτης μάρτυς

Είναι πράγματι τα ρολόγια ένα πρώτο είδος μηχανικής κατασκευής; Ο Κάρλοβι Τσίπολα αιτιολογεί σχετικά, στο βιβλίο του «Οι μηχανές του χρόνου:

«Το πιο παράδοξο γεγονός στην ιστορία των πρώτων χρόνων της ωρολογοποιίας, είναι ότι, ενώ δεν σημειώθηκε αισθητή πρόοδος στον τομέα της ακριβείας, κατασκευάστηκαν, επίσης, ρολόγια με τις πιο παράξενες και περίπλοκες κινήσεις. Το γεγονός δεν πρέπει να μας ξενίζει. Ήταν αρκετά πιο εύκολο να προστίθενται τροχοί στους τροχούς, παρά να βελτιώνεται το σύστημα ρύθμισης. Έτσι, πολλά από τα πρώτα ρολόγια ήταν κι αυτά μηχανές, για να καταπλήσσουν τον κόσμο, προϊόντα της παράδοξης τεχνικής που είχε ήδη ξεφουρνίσει τεράστιες ποσότητες από τέτοιου είδους μηχανήματα».

Από αυτήν την άποψη, ένα από τα σημαντικότερα δείγματα ήταν το ρολόι που είχε κατασκευασθεί γύρω στα 1350, στον καθεδρικό ναό του Στρασβούργου. Ο Τσίπολα παραδίδει την περιγραφή του: «Είχε μεγάλους τροχούς, περιλάμβανε ένα κινητό ημερολόγιο κι έναν αστρολάβο που έδειχνε τις κινήσεις του ήλιου, της σελήνης και των πλανητών. Το επάνω μέρος κοσμούσε ένα άγαλμα της Παναγίας. Το μεσημέρι άρχισαν να παρελαύνουν μπροστά της οι τρεις μάγοι, ενώ ένας μηχανισμός έπαιζε ένα μουσικό κομμάτι. Στην κορυφή βρισκόταν ένας πετεινός, που, όταν τέλειωνε η πομπή των μάγων, άνοιγε το ράμφος του, έβγαζε τη γλώσσα του, χτυπούσε δυνατά τις φτερούγες του, λαλούσε άγρια».

Όσο για τον Γκόλεμ, παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το ομότιτλο βιβλίο του Μέιριγκ:

«Εφαρμόζοντας χαμένες συνταγές της Καββάλα, ένας ραβίνος κατασκεύασε έναν τεχνητό άνθρωπο, που πήρε το όνομα Γκόλεμ. Χτυπούσε τις καμπάνες στη συναγωγή, έκανε όλες τις βαριές δουλειές. Δεν ήταν φυσικά άνθρωπος όπως οι άλλοι. Μόλις και μετά βίας τον διαπερνούσε μία μικρή πνοή ζωής.

Η ζωή αυτή διαρκούσε ως το βράδυ και οφειλόταν στην επίδραση ενός μαγικού φυλακτού, που ήταν τοποθετημένο πίσω από τα δόντια του πλάσματος αυτού. Το φυλακτό αυτό τραβούσε τις ελεύθερες αστρικές δυνάμεις του σύμπαντος. Μια φορά, πριν από τη βραδινή προσευχή, ο ραβίνος λησμόνησε να βγάλει το φυλακτό από το στόμα του Γκόλεμ. Τότε αυτόν τον έπιασε μανία και άρχισε να τρέχει στα σκοτεινά σοκάκια, στραγγαλίζοντας όποιον εύρισκε μπροστά του. Τελικά, ο ραβίνος κατάφερε να τον πιάσει και έσπασε το φυλακτό που του έδινε ζωή. Τότε το πλάσμα κατέρρευσε. Και έμεινε μόνον ένα ανθρωπάριο που υπάρχει ακόμη και σήμερα και το δείχνουν στη συναγωγή της Πράγας».