Η Βόρεια Ελλάδα, η κύρια εξαγωγική πύλη της χώρας με παραγωγική δύναμη πυρός 8 δισ. ευρώ (αξία εξαγωγών), τα τρόφιμα πρωταγωνιστές και άμεση πρόσβαση σε επτά δυναμικές αγορές σε μόλις 26 ώρες, οδηγεί την κούρσα της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας, με τις δομικές… αστοχίες ωστόσο να μη λείπουν.
Σε περιοχές όπως η Δυτική Μακεδονία και τα Γρεβενά οι ανισότητες χτυπούν κόκκινο με στοχευμένες δράσεις ενίσχυσης να επείγουν, σε ένα περιβάλλον πρωτοφανούς παγκόσμιας αβεβαιότητας και κατακερματισμού με τους δασμούς του Τραμπ, που κανείς δεν ξέρει αν και πότε θα ανοίξουν τις πόρτες του εμπορικού… φρενοκομείου, να σκιάζουν και τις ελληνικές εξαγωγές.
Ακόμα και αν η άμεση επίπτωση στην ελληνική οικονομία, εφόσον επιβληθούν, είναι μικρή, ο αντίκτυπος σε επιμέρους κλάδους (κατά βάση τρόφιμα που εξάγει η Βόρεια Ελλάδα) δεν είναι αμελητέος ενώ αν οι δασμοί αγγίξουν το 50% (όπως έχει απειλήσει ο Αμερικανός πρόεδρος), η καταιγίδα που θα χτυπήσει δε θα αφήσει κανέναν ανεπηρέαστο καθώς θα πληγούν καίρια μεγάλες αγορές, (Ιταλία, Γερμανία) που κατευθύνονται οι ελληνικές εξαγωγές.
Επενδύσεις, τεχνολογική πρόοδος, υποδομές
Σε κάθε περίπτωση, το επιχειρείν της Βόρειας Ελλάδας οφείλει να επενδύσει στον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό (η μόνη σίγουρη οδός ενίσχυσης της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας), να εστιάσει στη διαφοροποίηση των προϊόντων που παράγει, να ρίξει δίχτυα σε νέες αγορές μειώνοντας και το ρίσκο από την υπερβολική εξάρτηση από την Ευρώπη ενώ η πολιτεία από την πλευρά της οφείλει να «χτίσει» σύγχρονες υποδομές που θα προσομοιάζουν με ευρωπαϊκού κράτους (σιδηρόδρομος), διασφαλίζοντας παράλληλα προσιτό κόστος ενέργειας στη βιομηχανία.
Το εξαγωγικό θαύμα από το 2009 έως το 2024
Από το 2009 έως το 2024, οι εξαγωγές αγαθών στην Ελλάδα αυξήθηκαν από περίπου 18 δισ. ευρώ σε πάνω από 50 δισ. ευρώ, σχεδόν τριπλασιάζοντας την αξία τους, σύμφωνα με έρευνα που παρουσίασαν οι Παναγιώτης Χασάπης, εκτελεστικός αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΣΕΒΕ) και Χρήστος Βαργιεμέζης, στέλεχος της Grant Thornton.
Οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (με τον τουρισμό να σηκώνει το βάρος) προσέγγισαν τα 100 δισ. το 2024 με στόχο να αγγίξουν τα 120 δισ. ευρώ το 2028. Αξίζει να σημειωθεί πως κάθε μονάδα αύξησης στις εξαγωγές αντιστοιχεί σε 0,25 μονάδες αύξησης του ΑΕΠ.
Εμπορικό Έλλειμμα: Ο διαχρονικός «εχθρός»
Το εμπορικό έλλειμμα της χώρας έφτασε το 2024 τα 34 δισ. ευρώ, αυξημένο κατά περίπου 2 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2023 με τον τομέα των υπηρεσιών, μείωσε το συνολικό έλλειμμα στα 12 δισ. ευρώ, να μετριάζει τα κακά νέα.
Οι εισαγωγές της χώρας αφορούν κυρίως κεφαλαιουχικά αγαθά, όπως μηχανήματα και πάγιο εξοπλισμό που τονώνουν τον παραγωγικό ιστό. Αντίθετα, οι εισαγωγές καταναλωτικών αγαθών που δεν συνοδεύονται από παραγωγική ενίσχυση αυξάνουν την εξάρτηση και το εμπορικό έλλειμμα, με αρνητικό αντίκτυπο στο ισοζύγιο.
Τρόφιμα και ποτά ανοίγουν την όρεξη
Ο κλάδος των τροφίμων και ποτών ξεχωρίζει με μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 11,7% από το 2019 έως το 2024, καλύπτοντας σταθερά περίπου το 50% της συνολικής αξίας εξαγωγών. Μαζί με τους κλάδους των βιομηχανικών ειδών, των χημικών και του μηχανολογικού εξοπλισμού, αποτελούν τους κινητήριους μοχλούς της ελληνικής εξωστρέφειας με ισχυρό τεχνολογικό αποτύπωμα. Σημαντική άνοδος καταγράφεται και στις εξαγωγές μηχανημάτων, που αποτυπώνει την ανάγκη για εισαγωγή κεφαλαιουχικού εξοπλισμού προς ενίσχυση της παραγωγικής βάσης.
Το πρώτο τρίμηνο του 2025 παρατηρείται σημαντική αύξηση στις εξαγωγές τροφίμων και άλλων βασικών κατηγοριών, ενώ η μείωση 1,7% στο σύνολο αποδίδεται κυρίως στην πτώση των εξαγωγών πετρελαιοειδών.
Η ΕΕ, ο κύριος υποδοχέας των ελληνικών προϊόντων με Ιταλία, Γερμανία στην πρώτη γραμμή και τα τρένα που… δεν περνούν
Η ΕΕ παραμένει ο κύριος εμπορικός εταίρος της Ελλάδας, απορροφώντας το 55% των εξαγωγών, ενώ το υπόλοιπο 45% κατευθύνεται σε τρίτες χώρες, με έντονη παρουσία στα Βαλκάνια, την Τουρκία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι πέντε βασικές αγορές είναι η Ιταλία, η Γερμανία, η Κύπρος, η Βουλγαρία και οι ΗΠΑ, με τις τελευταίες δύο να εμφανίζουν ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης άνω του 12%.
Σχεδόν το 90% των εξαγωγών διακινείται οδικώς και μέσω θαλάσσης, με την αδήριτη ανάγκη για αξιόπιστο σιδηροδρομικό δίκτυο να βροντοφωνάζει. Σήμερα τα τρένα συμμετέχουν μόλις κατά 1,5%-5% στην εξαγωγική διακίνηση.
Η Κ. Μακεδονία και… οι άλλοι
Η Κεντρική Μακεδονία με εξαγωγές ύψους περίπου 8 δισ. ευρώ, είναι ο στυλοβάτης εξωστρέφειας της Βόρειας Ελλάδας, με τα τρόφιμα στην αναπτυξιακή αιχμή. Αντίθετα, η Δυτική Μακεδονία και τα Γρεβενά καταγράφουν εξαγωγές μόλις 365 εκατ. ευρώ και 13 εκατ. ευρώ αντίστοιχα, σκιαγραφώντας τις μεγάλες ανισότητες στην περιφερειακή ανάπτυξη. Στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, οι εξαγωγές εστιάζονται σε λίγες μεγάλες επιχειρήσεις, με τις μικρότερες παραγωγικές μονάδες φτωχούς συγγενείς.
Αισιοδοξία, κόντρα στο κλίμα αστάθειας
Η πρόσφατη έρευνα σε 250 επιχειρήσεις έδειξε ότι ο δείκτης εξαγωγικής απόδοσης έχει σχεδόν διπλασιαστεί σε μια δεκαετία, φτάνοντας στις 126 μονάδες από 60, με το επιχειρείν να αισιοδοξεί και να παραγγέλνει.
Είναι ενδεικτικό πως ορισμένοι κλάδοι, όπως τα χημικά και τα δομικά υλικά, παρουσιάζουν μηδενική απαισιοδοξία.
