Γράφει
Δημήτρης Κατσαντώνης
Η κεντρική ιδέα του παρακάτω άρθρου είναι ότι στη χώρα μας οι ραχοκοκαλιές -κοινωνική, η μεσαία τάξη και πολιτική, ο κεντρώος χώρος- πάσχουν. Και πως το γεγονός ότι πάσχουν δεν είναι μία ανεπιθύμητη σύμπτωση αλλά μία σχέση αιτίου αιτιατού.
Και συνεπώς, αν θέλουμε να συνεχίσουμε λίγο τον συλλογισμό, η πολιτική ανάλυση πρέπει να εδραστεί σε κοινωνική ανάλυση. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ξεφύγουμε από το τι συμβαίνει στην πολιτική οροφή και να δούμε την κατάσταση και τις διεργασίες στο κοινωνικό υπέδαφος. «Συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης», που έλεγε και κάποιος, τον οποίο παράκουσαν πρώτοι οι λεγόμενοι οπαδοί του…
Υπάρχουν τρία γεγονότα. Όχι υποθέσεις εργασίας. Γεγονότα.
- 1. Η μεσαία τάξη δεν έχει συνέλθει από τη χρεωκοπία και από τα μνημόνια.
Το 2008 το 49% των Ελλήνων οριζόταν ως μεσαία τάξη, τουλάχιστον εισοδηματικά (ως μεσαία τάξη ορίζεται το τμήμα του πληθυσμού του οποίου το διαθέσιμο εισόδημα είναι πάνω από το 60% και κάτω από το 200% του διάμεσου διαθέσιμου εισοδήματος). Μέχρι πριν έναν χρόνο, δεν ξεπερνούσε το 44%.
Αντίθετα, τα λεγόμενα κατώτερα στρώματα διευρύνθηκαν στην αντίστοιχη περίοδο από το 32% στο 40,5%. Η τάση είναι σαφής.
Τα μνημόνια υποβάθμισαν την οικονομική κατάσταση της μεσαίας τάξης κατά 25%. Και τα στοιχεία δείχνουν (καθηγητής Π. Πετράκης) ότι μέχρι πριν δύο χρόνια ανακτήθηκε μόλις το 10%.
Επίσης, πολύ πρόσφατες μετρήσεις της κοινής γνώμης (στα ψιλά τους γράμματα…) δείχνουν πως οι ανήκοντες στη μεσαία τάξη δηλώνουν ότι, προσπαθώντας να κρατήσουν έναν τρόπο ζωής χωρίς περαιτέρω υποβάθμιση, δεν μπορούν να αποταμιεύουν. Μεσαία τάξη χωρίς δυνατότητα αποταμίευσης. Ακόμα μία ελληνική πρωτοτυπία…
Επιπλέον: Τον Σεπτέμβριο του 2025 η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε για το έτος 2024, ότι σχεδόν το 20% του πληθυσμού (και μάλιστα μετρημένο μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις) βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας, ποσοστό αυξημένο κατά μία μονάδα περίπου σε σχέση με το 2023.
Όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι κρίση δεν έχουμε αλλά ούτε και την πρότερη κανονικότητα. Σ’ αυτήν την αβέβαιη, μεταβατική κατάσταση βρίσκεται η μεσαία τάξη στη χώρα. Και μετά περιμένουμε να μην επηρεαστεί η πολιτική της συμπεριφορά…
- 2. Η τεχνολογία αποδιαρθρώνει τον κοινωνικό ιστό.
Στη χώρα μας, και παρά το γνωστό βραδύ ρυθμό ενσωμάτωσης των τεχνολογικών εξελίξεων, ο τραυματισμένος λόγω κρίσης κοινωνικός ιστός ούτε «μπαλώνεται» ούτε επουλώνεται από την έλευση των τρομακτικών (μερικές φορές, κατά κυριολεξία) τεχνολογικών καινοτομιών.
Αντίθετα, η έλλειψη προετοιμασίας της κοινωνίας μας έναντι αυτών είτε σε επίπεδο πνευματικό (παράδειγμα τα κοινωνικά δίκτυα) είτε σε επίπεδο επιχειρησιακό/ παραγωγικό (παράδειγμα η Τεχνητή Νοημοσύνη), ενισχύει το πισωπάτημα, την αίσθηση κινδύνου και την αβεβαιότητα σε μεγάλη κατηγορία του πληθυσμού μας.
Η οικονομική μας ωρίμανση δεν είναι τέτοια, ώστε τα παραδοσιακά επαγγέλματα της μεσαίας τάξης να αντικατασταθούν από επαγγέλματα εξειδίκευσης στην τεχνολογία. Σε μία οικονομία η οποία βασίζεται ακόμη στο τετράπτυχο του ’80 (ήλιος, θάλασσα, τσιμέντο, σίδερο) η τεχνολογία φαντάζει ως κίνδυνος και όχι ως ευκαιρία.
- 3. Το κέντρο δεν βρίσκει την πολιτική του έκφραση.
Η συνήθης πολιτική έκφραση της μεσαίας τάξης, το καλούμενο κέντρο, ακολουθώντας τη γενικότερη «παραζάλη» της μεσαίας τάξης διαχέεται προς διάφορες πολιτικές συμπεριφορές, από τις οποίες δεν λείπουν -ανά διαστήματα- και τα «αντισυστημικά ρίγη». Είναι χαρακτηριστικό ότι η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, ως κύριες κοίτες του κεντρώου χώρου, διαγκωνίζονται για το 60% του χώρου. Το υπόλοιπο 40% ακολουθεί άλλες ατραπούς.
Όμως, μία χώρα δίχως κοινωνική και πολιτική ραχοκοκαλιά, δύσκολα στέκεται στα πόδια της…