Γράφει
Νίκος Ηλιάδης
Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών γύρω από το μείζον θέμα της ανάπλασης της ΔΕΘ προσφέρονται για ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα αλλά και μαθήματα.
Το πρώτο έχει να κάνει με τη διαδικασία ωρίμανσης ενός έργου το οποίο έχει μάλιστα αρκετές σύνθετες παραμέτρους. Δεν είναι ένα σύνηθες κατασκευαστικό πρότζεκτ. Πρόκειται για έργο το οποίο αφορά έναν φορέα και έναν χώρο που αποτελούν κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας της πόλης, επηρεάζει την οικονομία της, έχοντας συγχρόνως κοινωνική και περιβαλλοντική διάσταση. Ωστόσο, αυτή η πολυπλοκότητα δεν δικαιολογεί την τόσο μεγάλη καθυστέρηση των περίπου δεκατριών ετών, χωρίς δυστυχώς να έχουμε φτάσει ακόμη στο τέλος.
Ελαφρυντικά ασφαλώς υπάρχουν. Κατ' αρχάς το γεγονός ότι για ένα χρονικό διάστημα περίπου επτά ετών η χώρα βρισκόταν στη μέγγενη των μνημονίων. Επίσης, στη διάρκεια αυτών των δεκατριών ετών άλλαξαν τρεις, τέσσερις κυβερνήσεις. Όμως, όλα αυτά δεν είναι ικανά να δικαιολογήσουν την τόσο μεγάλη καθυστέρηση. Άλλωστε, όλες οι κυβερνήσεις είχαν συμφωνήσει με το προωθούμενο σχέδιο ανάπλασης. Η δε τελευταία, του Κυριάκου Μητσοτάκη, βρίσκεται ήδη έξι χρόνια στα πράγματα.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, για τις μεγάλες καθυστερήσεις δεν ευθύνεται μόνον η διοίκηση της ΔΕΘ-HELEXPO. Σημαντικό μερίδιο ευθύνης έχουν και οι διαχρονικές παθογένειες που χαρακτηρίζουν το ελληνικό δημόσιο, ο τρόπος που λειτουργεί το πολιτικό σύστημα όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων, η τοπική ηγεσία της Θεσσαλονίκης κ.ο.κ.
Στα δεκατρία αυτά χρόνια έγιναν κάποια σοβαρά λάθη. Κατ' αρχάς, δεν αναζητήθηκε μια λύση εκ του μηδενός. Δηλαδή, δεν έγινε ουσιαστική διερεύνηση για το που θα έπρεπε να γίνει ένα νέο εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο. Αν έπρεπε να μείνει στο κέντρο ή αν ήταν προτιμότερο να πάει εκτός, δυτική ή ανατολικά. Ή, ακόμη, και εάν θα μπορούσε να γίνει στο κέντρο ένα σύγχρονο, ήπιο κτιριακό αποτύπωμα εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο και μια επιπλέον εκθεσιακή εγκατάσταση για τις λεγόμενες βαριές εκθέσεις εκτός κέντρου.
Αντιθέτως, υπήρχε εξαρχής υπόδειξη για in situ ανάπλαση και η συγκριτική κοστολόγηση που έγινε με τη Σίνδο ήταν καθαρά προσχηματική προκειμένου να εδραιώσει την πεποίθηση ότι συμφέρει η Έκθεση να μείνει στο κέντρο. Απόδειξη, ότι το αρχικό κόστος της ανάπλασης εκτιμήθηκε περίπου στα 124 εκατ. ευρώ (έναντι υποτίθεται 283 που θα κόστιζε η Σίνδος), ενώ κατέληξε τελικά στα 300 με 370 εκατ.
Ο τριπλασιασμός του προϋπολογισμού δεν δικαιολογείται από την άνοδο των τιμών των υλικών, ούτε βεβαίως από τις βιοκλιματικές απαιτήσεις των νέων κατασκευών. Οφείλεται αποκλειστικά στην αρχική υποκοστολόγηση.
Το δεύτερο λάθος ήταν ότι η διαβούλευση έγινε κυρίως σε επίπεδο εκπροσώπων φορέων. Δεν έφτασε ποτέ στην κοινωνία. Όταν, μετά την παρουσίαση του τελικού σχεδίου ανάπλασης αντιλήφθηκε ο κόσμος τι ακριβώς πάει να γίνει, τότε ξεκίνησε η πραγματική συζήτηση. Και τότε φάνηκαν ξεκάθαρα οι αδυναμίες, οι προχειρότητες αλλά, εν τέλει, και οι προθέσεις και οι επιδιώξεις ορισμένων. Πολύ σύντομα οι πολίτες συνειδητοποίησαν ότι επιχειρείται, μαζί με το εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο και ένα περιττό και σκανδαλώδες real estate, με το αιτιολογικό ότι το ελληνικό δημόσιο δεν μπορεί να διαθέσει τα 300 εκατ. που απαιτούνται. Κανείς δεν έλεγε βεβαίως, ότι μόνο για το εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο, και για το πάρκο, αρκούσαν τα 180 εκατ. τα οποία, έτσι κι αλλιώς θα τα έβαζε, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, το ελληνικό δημόσιο.
Κι έπειτα άρχισαν οι κωλοτούμπες. Ο ένας μετά τον άλλον, κόμματα, φορείς, βουλευτές κ.ο.κ., άλλοι διακριτικά, άλλοι με παρρησία, αποκήρυξαν το real estate, μαζί και το ΣΔΙΤ, ως παντελώς αχρείαστα. Και έτσι είναι. Μπορεί το 2012-13, εν μέσω χρεωκοπίας το ΣΔΙΤ να φάνταζε τότε μονόδρομος, όμως, δεκατρία χρόνια μετά, το βασικό πρόβλημα δεν είναι πλέον το οικονομικό, είναι η κλιματική κρίση. Η μεγαλύτερη ανάγκη της Θεσσαλονίκης είναι να αποκτήσει έναν πνεύμονα πρασίνου στο κέντρο της, με το λιγότερο δυνατό κτηριακό αποτύπωμα.
Αυτό έγινε πλέον κοινή πεποίθηση η οποία εξανάγκασε και τους φορείς, αλλά και την κυβέρνηση, να ανακρούσουν πρύμναν. Βεβαίως, ας είμαστε ειλικρινείς. Η κυβερνητική στροφή οφείλεται συγχρόνως και στο γεγονός ότι υπήρξε απροθυμία εκ μέρους των κατασκευαστικών ομίλων να εμπλακούν σε αυτό το αμφιλεγόμενο πρότζεκτ.
Το δεύτερο χρήσιμο μάθημα, και είναι σημαντικό να το κρατήσει αυτό η Θεσσαλονίκη, είναι πως όταν η πόλη διεκδικεί με σοβαρότητα, τεκμηρίωση και, κυρίως, με τη μέγιστη δυνατή συναίνεση, επιτυγχάνει το στόχο της. Οι ηγήτορες της πόλης έχουν να διδαχθούν πολλά από την περιπέτεια της ΔΕΘ. Και είναι καλό να το κάνουν το συντομότερο δυνατόν, καθώς η υπόθεση είναι σε εξέλιξη και τα διάφορα συμφέροντα παραμονεύουν.