- Newsroom
Η σημερινή παγκόσμια ημέρα των ηλικιωμένων δεν είναι ένας απλός ρουτινιάρικος εορτασμός. Μας θυμίζει όχι μόνο τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας, αλλά ιδίως την ιδιαίτερη ψυχολογική κατάσταση που διέρχονται τα άτομά της και φυσικά τις ειδικές ανάγκες επικοινωνίας, αγάπης, τρυφερότητας και φροντίδας.
Γράφει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου
Η τρίτη ηλικία είναι εκείνη της πολλαπλής φθοράς, της ανασφάλειας και της αντίστροφης μέτρησης. Είναι η εποχή του φθινοπώρου και του χειμώνα της ζωής, όταν φθάνει η πτώση των σωματικών δυνάμεων και ως εκ τούτου υπάρχει έντονη ανάγκη για ψυχολογική στήριξη. Τα όσα ακούμε, διαβάζουμε και βλέπουμε για νέους που παρκάρουν τους γονείς ή συγγενείς σε ειδικά ιδρύματα δίνουν και τη λογική μιας αποξένωσης, το να θεωρούνται δηλαδή οι ηλικιωμένοι περιττοί. Είναι μια παλιά, συνταρακτική ιστορία, που η σημερινή παγκόσμια ημέρα, πέραν των άλλων, την υπενθυμίζει. Ευτυχής συγκυρία πως εντός πολύ λίγων ημερών θα δούμε και δύο ανάλογες ταινίες.
Ψυχολογικές ανάγκες
Το «Ποτέ δεν είναι αργά» (Hope springs) θα δώσει μάλλον την πιθανότητα στη Μέριλ Στριπ να διεκδικήσει ένα ακόμα Όσκαρ. Δίπλα της παίζει ένας άλλος σπουδαίος αμερικανός ηθοποιός, ο Τόμι Λι Τζόουνς. Στη σχέση ενός ζευγαριού πριν από τα γηρατειά, παντρεμένου επί 30 χρόνια, κάτι δεν πάει καλά. Θεωρούν πως δεν είναι αργά για να την επανεξετάσουν.
Το σινεμά λοιπόν σταθερά μας έδειξε και μας επισημαίνει προβλήματα ηλικιωμένων σε όλα τα επίπεδα: Στις σχέσεις, στο τι συμβαίνει μετά τη σύνταξη, τι σημαίνει εγκατάλειψη ή αδυναμία επικοινωνίας.
Πολλές φορές λοιπόν το πρόβλημα δεν είναι οι τυπικές ανάγκες, αλλά η βαθύτατη επιθυμία για ουσιαστική επαφή και επικοινωνία. Όλοι θυμόμαστε τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι να παίζει συγκινητικά και εκπληκτικά τον πατέρα στο «Είναι όλοι τους καλά» του Τορνατόρε. Επιχειρεί, ως γνωστόν, να συναντήσει τα παιδιά του, που είναι σκορπισμένα, ως μια ύστατη ανάγκη επαναβεβαίωσης της ενότητας της οικογένειας, του «υπάρχειν».
Ιστορίες οικογενειών
Η ταινία άρεσε πολύ στις ΗΠΑ και προ τριετίας είχαμε το ριμέικ της με τον ίδιο τίτλο και τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο συγκροτημένο, σωστό, ισάξιο του Μαστρογιάνι.
Από τις αρχές του το σινεμά ασχολήθηκε με τους ηλικιωμένους, προσφέροντας υπέροχες ταινίες-σημεία αναφοράς. Να θυμίσω το έξοχο φιλμ του ’70 «Ποτέ μου δεν τραγούδησα για τον πατέρα μου» με Μέλβιν Ντάγκλας και Τζιν Χάκμαν. Το ’80 μας φθάνει μια πολύ τρυφερή ταινία στα όρια του μελό, το «Στη χρυσή λίμνη». Το ζεύγος των ηλικιωμένων υποδύονται υποδειγματικά οι παλαίμαχοι αμερικανοί ηθοποιοί Χένρι Φόντα και Κάθριν Χέμπορν. Να σημειώσω πως εδώ έχουμε και το σχόλιο για το δυσαναπλήρωτο της απώλειας, καθώς ο άντρας πεθαίνει από καρδιακή προσβολή.
Ιστορίες της σύνταξης
Ο Ελληνοαμερικανός Αλεξάντερ Πέιν αξιοποίησε εξαιρετικά τον Τζακ Νίκολσον στο «Σχετικά με τον Σμιντ», ιστορία ενός μοναχικού τύπου που βγαίνει στη σύνταξη και βρίσκεται σε απόγνωση, σε ένα φιλμ εκπληκτικής καταγραφής σε όλα τα επίπεδα. Και πάλι τον μοναδικό Τζακ Νίκολσον αξιοποιεί ο Σον Πεν στο συγκλονιστικό, ψυχολογικό νεονουάρ «Η υπόσχεση», ιστορία ενός συνταξιούχου αστυνομικού που η εμμονή του και η ανάγκη του να νιώσει χρήσιμος τον στέλνουν στην παράνοια και την απομόνωση.
Το 2006 η Σάρα Πόλεϊ μας πρόσφερε μια πολύ ευαίσθητη και διεισδυτική σπουδή με το «Υστερόγραφο μιας σχέσης». Εδώ εξετάζεται άλλο ένα σοβαρό πρόβλημα πολλών ηλικιωμένων, η νόσος Αλτσχάιμερ, που τους κάνει να ξεχνούν τα πάντα. Η Τζούλι Κρίστι παίζει βιωματικά και συνταραχτικά μια γηραιά κυρία που ο άντρας της αναγκάζεται -λόγω της πάθησής της- να τη βάλει σε ειδική κλινική.
Έχουν δικαιώματα σε όλα
Αυτό όμως θα σημάνει και το τέλος της πολυετούς αγάπης τους, μια και εκείνη θα προσφέρει την τρυφερότητά της σε έναν άλλο άντρα, ασθενή επίσης από Αλτσχάιμερ.
Φυσικά και το ελληνικό σινεμά σε πολλές ταινίες αντιμετώπισε το θέμα των ηλικιωμένων. Θυμίζω απλά τον «Γάμο στο περιθώριο». Και φυσικά πάρα πολλές ελληνικές και ξένες ταινίες διαθέτουν μια γιαγιάκα ως φορέα της παράδοσης, της συνοχής, του συνεκτικού οικογενειακού ιστού.
Κάποιες φορές καταγράφονται και ιδιαίτερες καταστάσεις που εκφράζουν εξειδικευμένες ανάγκες. Είναι αυτό που λέμε ότι η τρίτη ηλικία δεν το βάζει ποτέ κάτω. Στο «Για όλα φταίει το όνομά σου», μια κατάμαυρη γαλλική σάτιρα, η Φρανσουάζ είναι άνω των 65, μητέρα δύο μεγάλων παιδιών στα 40 τους. Ερωτεύεται όμως και κάνει σχέση με ένα στενό φίλο τους, που θα μπορούσε να ήταν και γιος της.
Στα όπλα και στη βία
Στο εξαιρετικό φιλμ δράσης «RED» η Έλεν Μίρεν, που πλησιάζει τα 70, παίζει υποδειγματικά τον ρόλο μιας πράκτορα που χειρίζεται άψογα ένα τεράστιο οπλοπολυβόλο. Και βέβαια έχουμε και εξαιρέσεις. Το μίσος που εξελίσσεται μεταξύ ζευγαριών τρίτης ηλικίας που συμβιώνουν για πολλά χρόνια μαζί. Πίσω στο 1971, ο Γάλλος Πιερ Γκρανιέ Ντεφέρ δένει τους υπέροχους Ζαν Γκαμπέν και Σιμόν Σινιορέ μαζί στο σκοτεινό ψυχολογικό φιλμ «Ο γάτος». Η γυναίκα στρέφει την οργή της κατά του συζύγου της στον αγαπημένο του γάτο. Σοκαριστικό.
Προτιμώ όμως να κλείσω με κάτι συναρπαστικό και συγκινητικό. Στο κινούμενο σκίτσο του Τζίμι Μουρακαμί «Όταν φυσάει ο άνεμος», δύο ηλικιωμένοι που ζουν χρόνια μαζί δέχονται τον θάνατο από πυρηνική καταστροφή μέσα στο σπίτι τους αγαπημένοι και ψύχραιμοι. Ένας επίλογος που τα λέει όλα και σε όλα τα επίπεδα.
Κι ακόμα, το πιο ενδιαφέρον, ένα είδος συνολικής αποτίμησης από την προσεχή Πέμπτη: Τότε θα προβληθεί το «Amour» (σημαίνει βέβαια αγάπη) του Μίκαελ Χάνεκε, που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στο φετινό Φεστιβάλ των Καννών: Ένα ηλικιωμένο ζευγάρι ογδοντάρηδων (φανταστικός ο Ζαν Λουί Τρεντινιάν στον βασικό ρόλο) απολαμβάνει το λυκόφως της ζωής του. Μια μέρα η σύζυγος δέχεται επίθεση, και τότε η αγάπη τους, η σχέση τους, θα δοκιμαστούν σκληρά. Ένα συγκλονιστικό φιλμ, τα άπαντα για την ακτινογραφία της ψυχολογίας της τρίτης ηλικίας.
