«Το σκοτάδι του ενός, πολλοί μαζί το κάνουν φως»

- Newsroom

Του Νίκου Ασλανίδη

Η ιστορία της Μάρθας Γούναρη είναι ένα συγκλονιστικό παράδειγμα ανθρώπινης θέλησης. Στα 28 της χρόνια ενώ έκανε το μεταπτυχιακό της στην Αγγλία αντιμετώπισε κάποια προβλήματα με την όρασή της. Επέστρεψε στην Ελλάδα και τελικά έχασε το φως της, την ημέρα των γενεθλίων της. 

«Σαν να έγινε ξαφνικά διακοπή ρεύματος» όπως λέει χαρακτηριστικά η ίδια. Δεν σκέφτηκε όμως να το βάλει κάτω. Πήγε στη Σχολή Τυφλών Θεσσαλονίκης και έχτισε ένα καινούριο μέλλον, αποφασίζοντας να εκπαιδευτεί και να γίνει ανεξάρτητη. Άλλαξε επαγγελματικό προσανατολισμό και έγινε εκπαιδευτικός. Σήμερα εργάζεται ως εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Διαβάζει και γράφει με τον κώδικα Μπράιγ, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές, συνεργάζεται με ξένα πανεπιστήμια, συμμετέχει σε ερευνητικές ομάδες, αθλείται και έχει χόμπι την κατασκευή καρτών.

Πού γεννηθήκατε, τι σπουδάσατε;

Γεννήθηκα στην Αθήνα και είμαι το δευτερότοκο παιδί πενταμελούς οικογένειας. Σε ηλικία 6 ετών μετακομίσαμε στον τόπο καταγωγής τον γονέων μου, την Κέρκυρα, όπου και ολοκλήρωσα την υποχρεωτική εκπαίδευση. Σε ηλικία 19 χρονών και 8 μηνών πήγα στη Μεγάλη Βρετανία για σπουδές. Ως βλέπουσα φοίτησα σε προπτυχιακό επίπεδο στο πανεπιστήμιο του Γκρήνουιτς με αντικείμενο σπουδών τα Θεωρητικά Οικονομικά ενώ λίγο αργότερα συνέχισα σε μεταπτυχιακό επίπεδο στο πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ την Οικονομική των Επιχειρήσεων, Χρηματοοικονομική και Τραπεζική. 

Εν συνεχεία, έχοντας χάσει πια την όραση μου, το 2010 έλαβα βεβαίωση επαγγελματικής κατάρτισης για την ειδικότητα ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ για άτομα με προβλήματα όρασης «Χειριστές τηλεφωνικού κέντρου». Το πρόβλημα όρασης αποτέλεσε το έναυσμα για τη συνέχιση των σπουδών θέλοντας να αποκτήσω γνώσεις σχετικά με την «αναπηρία» εν γένει. Το 2016, σε προπτυχιακό επίπεδο φοίτησα στο πανεπιστήμιο Μακεδονία, στο τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής με ειδίκευση στην «Εκπαίδευση ατόμων με Ειδικές Ανάγκες». 

Σε μεταπτυχιακό επίπεδο, έλαβα το 2021, τον μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών «Ανθρώπινη Απόδοση και Υγεία» της σχολής Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Ασχοληθήκατε και με τον αθλητισμό;

Η ενασχόλησή μου με τον αθλητισμό έγινε κατά τη σχολική ηλικία όπου ασχολήθηκα με το στίβο γνωρίζοντας αρχικά όλα τα αθλήματα. Το άθλημα μου ήταν άλμα εις μήκος. Από την Α’ Γυμνασίου έως και την Α’ Λυκείου υπήρξα αθλήτρια στο βόλεϊ στην ομάδα του Κερκυραϊκού. Μετά την απώλεια της όρασης, θέλησα να ασχοληθώ εκ νέου με τον αθλητισμό και να πειραματιστώ δοκιμάζοντας τις δυνατότητες μου ως τυφλή αθλήτρια. Έτσι λοιπόν, με τη μετάβασή μου στη Θεσσαλονίκη, απόκτησα αθλητικό δελτίο στον Αθλητικό Σύλλογο Τυφλών «Ήφαιστος». 

Συμμετείχα σε πανελλήνια πρωταθλήματα στίβου για άτομα με ειδικές ανάγκες από το 2008 έως το 2013, στα αγωνίσματα δρόμων 100μ, 200μ και στο άλμα εις μήκος. Στην παρούσα φάση, κάνω πιλάτες και στατικό ποδήλατο.

Πώς χάσατε την όραση σας;

Από την εφηβεία είχα πονοκεφάλους, οι οποίοι αντιμετωπίζονταν με ένα απλό παυσίπονο. Ωστόσο, κατά τη φοίτηση μου στο μεταπτυχιακό στην Αγγλία είχα αρκετά προβλήματα όπως διπλωπία, σωματική κόπωση, κεφαλαγίες, όμως η διάρκεια αυτών των συμπτωμάτων ήταν μικρή και τότε το είχα αποδώσει στην κούραση καθώς παράλληλα με τις σπουδές μου εργαζόμουν. Μάλιστα, ο γιατρός τον οποίο είχα επισκεφθεί διέγνωσε ψύξη και πρόβλημα στον αυχένα, κάτι που φυσικά δεν ίσχυε όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων. 

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, το 2005, η ένταση και η συχνότητα των συμπτωμάτων αυξήθηκε με αποτέλεσμα να κάνω ιατρικές εξετάσεις, με τα αποτελέσματα αυτών να είναι δυσοίωνα. Η διάγνωση αφορούσε σε όγκο εγκεφάλου 2ου βαθμού στο δεξί μετωπιαίο λοβό. Πρέπει να σημειωθεί ότι η απώλεια της όρασης είχε φθίνουσα πορεία πολύ πριν την εισαγωγή μου σε νοσοκομείο των Αθηνών, τον Φεβρουάριο του 2006, καθώς η αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση είχε ως αποτέλεσμα την ατροφία του οπτικού χιάσματος. Πριν την εισαγωγή μου στο χειρουργείο, θυμάμαι πως πλέον δεν μπορούσα να έχω ανοιχτά τα μάτια, είχα φωτοφοβία. Μετά την επέμβαση έβλεπα όλο και λιγότερο και η ολική απώλεια της όρασης συνέβη την ημέρα των γενεθλίων μου.

Πώς ήταν η πρώτη περίοδος μετά την ολική τύφλωση;

Στην αρχή ήταν όλα τόσο δύσκολα, δεν μπορούσα να καταλάβω και πολλά τότε καθώς ο πόνος ήταν οξύς, η απώλεια τεράστια και δεν ήμουν σε θέση να συνειδητοποιήσω τον αντίκτυπο της αλλαγής στη ζωή μου. Επιπλέον, οι θεραπείες ήταν επίπονες, η βάδιση μη φυσιολογική, η όραση πια είχε κάνει φτερά, κι έπρεπε να ξεμπερδέψω με τον καρκίνο και να ανακτήσω την υγεία μου. Η οικογένειά μου με στήριξε πολύ, έκανε τη ζωή μου ομορφότερη…

Η μητέρα μου, «ο άγγελος μου», ήταν το στήριγμα όλων μας και εξακολουθεί να είναι το πρώτο βιολί , απίστευτη ψυχική ανθεκτικότητα. Μάλλον της μοιάζω…(γελάει). Ναι, δεν σας κρύβω πως έκλαψα πολύ, έχασα τη γη κάτω από τα πόδια μου, οι θεραπείες ήταν εξοντωτικές. Για έξι μήνες, κάθε πρωί όταν ξυπνούσα έβαζα το χέρι μπροστά από τα μάτια μου. Είχα την ελπίδα ότι ίσως θα μπορούσα να δω κάτι. Έλεγα στη μητέρα μου ότι όλα θα πάνε καλά και θα τα θυμόμαστε σαν ένα όνειρο, όπως κι έγινε.

Οι φίλοι σας πώς αντέδρασαν;

Οι φίλοι μου ήταν και είναι δίπλα μου έως σήμερα. Ξέρετε κ. Ασλανίδη, «το σκοτάδι του ενός, πολλοί μαζί το κάνουν φως!». Όσον αφορά στην αντιμετώπιση του κόσμου, γίνεσαι αποδέκτης στάσεων και συμπεριφορών ανάλογα με αυτό που εκπέμπεις. Βοήθησε πολύ και η προσωπικότητα και το πείσμα μου σ’ αυτό, συνέχισα κι έκανα τα ίδια πράγματα αλλά με διαφορετικό τρόπο. Φυσικά στην αρχή ο κοινωνικός περίγυρος δεν ήξερε πώς να αντιδράσει, όπως κι εγώ άλλωστε. 

Θυμάμαι στις πρώτες αλληλεπιδράσεις υπήρχε εκατέρωθεν αμηχανία. Ανέκαθεν ήμουν επικοινωνιακή και πολύ κοινωνική, δεν κλείστηκα ποτέ στον εαυτό μου ακόμα και τα πρώτα δύσκολα χρόνια της τύφλωσης. Πιστεύω ότι «οι άνθρωποι γίνονται, όταν ανοίγονται», κι από την αρχή είχα μια ανοιχτότητα και ήθελα να μοιραστώ με τους συγχωριανούς μου αυτό το μονοπάτι. Δοξάζω το Θεό, για όλα.

Παρά τις δυσκολίες καταφέρατε να μάθετε το σύστημα γραφής και ανάγνωσης για τυφλούς, τον κώδικα Μπράιγ;

Στην αρχή, τα πρώτα χρόνια είχα άρνηση στο να μάθω τη γραφή Braille. Όμως με την πάροδο του χρόνου, ναι μπορώ να πω πια ότι είμαι γνώστης, αφού πρώτα «έσκασα» στην κυριολεξία τον δάσκαλο μου στη Σχολή Τυφλών. Πλέον, διαβάζω λογοτεχνικά κείμενα στη γραφή Braille και αυτός ο εναλλακτικός τρόπος ανάγνωσης είναι απλά «μαγικός». Χρειάστηκε μεγάλη υπομονή και πολύς χρόνος προκειμένου να αναπτυχθεί η αίσθηση της αφής. Σήμερα, στην εργασία μου εμπλέκω τα δύο αλφάβητα και εκτελούμε εκπαιδευτικές δραστηριότητες με γράμματα και κουκίδες με τους μικρούς μου μαθητές.

Επαγγελματικά τι κάνετε;

Εργάζομαι στην Κέρκυρα ως εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής, στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, σε τμήμα ένταξης. Οι μαθητές μου έχουν κυρίως μαθησιακές δυσκολίες και δημιουργώ εξατομικευμένα προγράμματα παρέμβασης βάσει των μαθησιακών τους αναγκών. Η αλληλεπίδρασή μας είναι εξαιρετική. Γνωρίζουν ότι η δασκάλα τους έχει σοβαρό πρόβλημα όρασης, βοηθάμε ο ένας τον άλλον. Κάποιοι μαθητές που υποστηρίζονται στο τμήμα ένταξης δυσκολεύονται αρκετά στην ανάγνωση, πολύ συχνά απογοητεύονται και δυσανασχετούν. 

Τότε διαβάζω κι εγώ συλλαβιστά το κείμενο στη γραφή Braille, προσπαθώ με τη στάση μου να τους δώσω να καταλάβουν πως όλοι δυσκολευόμαστε και κάνουμε λάθη, ανεξαρτήτως ηλικίας και μορφωτικού επιπέδου. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι ρόλοι εναλλάσσονται, διορθώνουν τα εσκεμμένα λάθη που γίνονται από πλευράς μου, κι έτσι επιτυγχάνεται ο απώτερος σκοπός! Βοηθώντας ο ένας τον άλλον, όταν έχουμε θέληση και στοχοπροσήλωση, οι στόχοι μας -μεγάλοι ή μικροί- στο σχολείο, στα μαθήματα, στο παιχνίδι με τους φίλους μας, μπορούν να επιτευχθούν. Χρόνια πριν πίστευα πως ως πρόσωπο με τύφλωση δεν θα ήμουν σε θέση να διδάξω σε μαθητές τυπικής όρασης. Κι όμως γίνεται! 

Κάνουμε όμορφα πράγματα μαζί και κύριο μέλημά μου είναι να δημιουργήσω ένα συνκερασμό όρασης και τύφλωσης στο πλαίσιο του μαθήματος. Γράφω στο λευκό πίνακα με τον μαρκαδόρο κείμενα ή αποσπάσματα παραμυθιών τα οποία οι μαθητές χρειάζεται να αντιγράψουν, κάνουμε αριθμητική και δημιουργικές δραστηριότητες με χρήση παιχνιδιών στρατηγικής, παίζουμε μπάσκετ και μαθαίνουμε τους αλγόριθμους της πρόσθεσης και αφαίρεσης. Ζωγραφίζουμε με τον τρόπο μας, οι μαθητές μου με τους μαρκαδόρους τους κι εγώ με τους δικούς μου. Μέσω του παιχνιδιού, η μαθησιακή διαδικασία επιτυγχάνεται υποσυνείδητα. 

Η μάθηση γίνεται διασκέδαση, παιχνίδι, ξεγνοιασιά, χαρά. Οι εκάστοτε στόχοι που έχουν τεθεί από μέρους μου, μ’ αυτή τη μέθοδο επιτυγχάνονται. Οι περισσότεροι μαθητές μου γνωρίζουν τα γράμματα των ονομάτων τους στη γραφή Braille, πειραματίζονται με τη γραφομηχανή μέσω της οποίας συντάσσουμε ένα κείμενο υπό τη μορφή κουκίδων. Τόσο οι μαθητές οι οποίοι υποστηρίζονται στο τμήμα ένταξης, όσο και οι υπόλοιποι μαθητές του σχολείου, έγιναν γνώστες των σωστών τρόπων προσέγγισης και επικοινωνίας με τη δασκάλα τους η οποία είναι τυφλή. Κάναμε πολλές δραστηριότητες κινητικότητας και προσανατολισμού, καθώς και τεχνικών συνοδείας. Ήταν πρόθυμοι να κλείσουν τα μάτια τους, ή έβαλαν μάσκα για να καταλάβουν πως κινούμαστε στο χώρο όταν δε βλέπουμε ή πως συνοδεύουμε ένα πρόσωπο με σοβαρό πρόβλημα όρασης. 

Ξέρετε αυτά δεν στα μαθαίνει κανένα Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών, είναι πολύτιμες εμπειρίες τις οποίες θέλω να μεταφέρω σε όλους, μικρούς και μεγάλους. Εκτός αυτού, στην επαρχία είναι δύσκολο να συναντήσεις ένα πρόσωπο το οποίο κινείται αυτόνομα χρησιμοποιώντας το λευκό μπαστούνι. Άδραξα την ευκαιρία, έκανα τη «δυσκολία μου» δρόμο έλευσης νέων εμπειριών και γνώσεων για τους μαθητές μου.

Εκτός από την πρωινή μου εργασία στο σχολείο, τα τελευταία 9 χρόνια συνεργάζομαι με τη Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών και πιο συγκεκριμένα με το Τμήμα Κοινωνικών Λειτουργών στο Πανεπιστήμιο Sheffield της Μεγάλης Βρετανίας. Είμαι μέλος ερευνητικής ομάδας και κατά καιρούς είχα υπό την εποπτεία μου μεγάλα ερευνητικά projects.

Η χρήση αντικαταθλιπτικών αυξήθηκε την τελευταία 20ετία στην Ελλάδα κατά 248%. Τι θα λέγατε σε όλους αυτούς που καταφεύγουν εύκολα στα αντικαταθλιπτικά φάρμακα;

Σε αρκετές ψυχωσικές παθήσεις είναι απαραίτητη η λήψη αντικαταθλιπτικών σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπείας, μέθοδοι αντιμετώπισης ή σταθεροποίησης της συμπεριφοράς των προσώπων που νοσούν, αυτό δεν μπορεί να αμφισβητηθεί πια εν έτη 2023. Ξέρετε, το κάθε πρόσωπο έχει τις δικές του ανάγκες, τα δικά του προβλήματα, είναι καθαρά υποκειμενικό. Τα επίπεδα ψυχικής ανθεκτικότητας διαφέρουν και διαφοροποιούνται βάσει ενδογενών και εξωγενών παραγόντων, βιωματικών εμπειριών και στρεσογόνων καταστάσεων. 

Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τι βαραίνει την ψυχή του καθενός. Εάν το πρόσωπο που λαμβάνει αντικαταθλιπτικά μπορεί και είναι λειτουργικό, παραγωγικό στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό βάσει του κοινωνικού ή και ιατρικού ιστορικού, τότε όλα βαίνουν καλώς. Το μόνο εύκολο είναι να κρίνουμε τα πρόσωπα του άμεσου ή έμμεσου κοινωνικού πλαισίου (μακρο-κοινωνικού και μικρο-κοινωνικού) στο οποίο είμαστε ενταγμένοι. Κατά τη νοσηλεία μου στον Ευαγγελισμό, και εγώ πήρα αντικαταθλιπτικά για διάστημα δύο εβδομάδων. 

Αυτό έκριναν οι γιατροί μου ότι έπρεπε να γίνει-17 χρόνια πριν και ακολούθησα την αγωγή εντός νοσοκομείου. Είναι πολλά που παίζουν ρόλο, ο χαρακτήρας και η προσωπικότητα, οι σημαντικοί άλλοι και η οικογένεια, η θέληση για ζωή ή η παραίτηση, η αγάπη που έχεις ή δεν έχεις λάβει. Στη δική μου περίπτωση, το «αντικαταθλιπτικό μου» είναι η οικογένεια μου, η πίστη και η προσευχή, η εξομολόγηση και η Θεία Κοινωνία.

Κάνετε σχέδια για το μέλλον;

Προς το παρόν, δεν κάνω σχέδια για το μέλλον. Θέλω να δώσω χώρο και χρόνο στην εργασία μου μετά το μόνιμο διορισμό. Είναι καινούριο πεδίο η ενασχόλησή μου με βλέποντες μαθητές σε τμήμα ένταξης. Η παιδαγωγική απαιτεί διαρκή μελέτη, ενημέρωση και σχεδιασμό. Ενόψει της επόμενης σχολικής χρονιάς, θέλω να μελετήσω περισσότερο αναφορικά με τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες και τη δυσλεξία, να διαβάσω ξενόγλωσσα άρθρα από το χώρο της λογοθεραπείας, της γλωσσολογίας, της εργοθεραπείας, της ψυχοκινητικής και να συντάξω άτυπα εργαλεία αξιολόγησης. 

Από την άλλη πλευρά, απολαμβάνω την φροντίδα της οικογένειας μου, καθώς απουσίαζα αρκετά χρόνια. Η τύφλωση είναι full-time job, το μυαλό είναι σε πλήρη εγρήγορση 24/7. Μάλλον ήρθε η στιγμή να ξεκουραστώ λίγο, να παρακολουθήσω μπάσκετ, να απολαύσω την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων και να ασχοληθώ πάλι με τα κανσόν και τα ψαλίδια, καθώς μία από τις αγαπημένες μου δραστηριότητες είναι η δημιουργία καρτών με διαφορετικής υφής υλικά.

Πόσο σας βοήθησε η πίστη να ξεπεράσετε τα προβλήματα που αντιμετωπίζετε;

«Ο Θεός δεν κάνει ποτέ λάθη». Θεωρώ ότι η τύφλωση ήταν η αφορμή να πιστέψω, καθώς δεν είχα και ιδιαίτερη σχέση με την εκκλησία. Από εκεί αντλώ δύναμη. Μέσω της απώλειας όρασης επέτρεψα στον Jesus να εισέλθει στη ζωή μου. Είμαι πραγματικά πολύ τυχερή και ευλογημένη που με αξίωσε να γίνω αυτό που είμαι σήμερα. Αν δεν είχα έστω και λίγο Θεό, δεν νομίζω πως θα μπορούσα 15 χρόνια να ζω στη Θεσσαλονίκη αυτόνομα και ανεξάρτητα, να σπουδάσω εκ νέου, να διαχειρίζομαι δραστηριότητες εντός ή και εκτός οικείας, όταν η μόνιμη κατοικία της οικογένειάς μου είναι στην Κέρκυρα. 

Ο Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς έλεγε: «Αργά βαδίζει ο Χριστός καθώς το πλήρωμα του είναι τόσο μακρινό!». Καταλαβαίνω απόλυτα πια αυτά τα λόγια του Αγίου. Θέλω να μοιραστώ μερικές στιγμές θεϊκής παρουσίας, όταν 17 χρόνια πριν, Εκείνος ήταν δίπλα μου, κι εγώ απούσα. Αρχικά η επέμβαση έγινε την ημέρα Κυριακή 26 Φεβρουαρίου του 2006, ενώ την προηγούμενη μέρα, κοινώνησα και ήταν το πρώτο βράδυ που κοιμήθηκα χωρίς παυσίπονα μετά από 10 ημέρες νοσηλείας στον Ευαγγελισμό. 

Την επόμενη ημέρα, λόγω της φωτοφοβίας, είχα καλύψει το πρόσωπο μου με μία πετσέτα και ενώ ο τραυματιοφορέας με μεταφέρει στον προθάλαμο των χειρουργείων, βγάζω την πετσέτα από το πρόσωπο μου, κι έτσι όπως ήμουν ξαπλωμένη, βλέπω στον τοίχο ψηλά μία τεράστια εικόνα του Χριστού. «Δεν φοβάμαι τίποτα…». Αυτό είπα σιωπηρά μπαίνοντας στο χειρουργείο. Είναι συγκλονιστικό… Οι επόμενες τρεις μαγνητικές εγκεφάλου ήταν κομβικές, με την τρίτη να καταδεικνύει μείωση του όγκου κατά δύο εκατοστά, όταν αναμενόταν από τους γιατρούς η μείωση να αφορά τουλάχιστον σε δύο χιλιοστά. Όλα αυτά είναι Θεός! Μόνον εκείνος μπορεί.

Ναι, ο σταυρός μου είναι μεγάλος, ωστόσο ο Θεός απλόχερα μου έστειλε ανθρώπους συνοδοιπόρους, οι οποίοι με βοηθούν να «σηκωθώ», όταν οι αντοχές-ψυχικές και πνευματικές-φθίνουν. Ένας από αυτούς είναι ο πνευματικός μου, π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός, ο οποίος με έμαθε να προσεύχομαι, να αγαπάω, να υπομένω. Όταν τον συνάντησα πρώτη φορά τον Ιούλιο του 2007, ούσα τυφλή και καταπονημένη από τις θεραπείες, τα πρώτα λόγια που είπε ήταν «ό,τι έχουμε το αντέχουμε». Τότε δεν μπορούσα να το καταλάβω. Σήμερα όμως γνωρίζω ότι έτσι είναι και δοξάζω το Θεό για όλα.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 09.07.2023