Γράφει
Μιχάλης Γουδής
Στην παλιά επιγραφή διάβαζε κανείς «δημοτικό σχολείο 1885». Λίγο αργότερα μάθαινε κανείς πως δεν λειτουργεί από το 1975 παρόλο που δείχνει να είναι σε καλή κατάσταση. Το κτίριο βρίσκεται στη μία άκρη της πλατείας του χωριού που εδώ και λίγα χρόνια αριθμεί μόνο δύο μόνιμους κατοίκους. Η Λάστα της Ορεινής Αρκαδίας είναι άλλη μία ιστορία που προστίθεται ως κρίκος σε μία αλυσίδα χωριών που σβήνουν. Αν κάτι τα διατηρεί στο χάρτη είναι το μεράκι των ανθρώπων που έλκουν την καταγωγή τους από αυτά και επιστρέφουν για να φροντίσουν τον τόπο τους ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Όπως συνέβη και με αφορμή το Πάσχα και το πανηγύρι του Αγίου Γεωργίου κατά την επίσκεψή μας. Η φιλοξενία τους στο αυτοδιαχειριζόμενο καφέ-λαογραφικό μουσείο είναι κάτι που δύσκολα θα ξεχαστεί.
Τους τελευταίους μήνες έχω βρεθεί με διαφορετικές αφορμές στο Σουφλί, στο Αιτωλικό, στα Τζουμέρκα και την Ορεινή Αρκαδία. Σε όλες αυτές τις περιοχές επαναλαμβάνεται το ίδιο μοτίβο. Πληθυσμιακή συρρίκνωση, υποδομές σε υποβάθμιση -πέρα από κάποιους οδικούς άξονες που πράγματι έχουν αναβαθμιστεί- σχολεία που κλείνουν, ελλειμματική διασύνδεση με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, μελλοντικές προοπτικές που αναζητούνται. Ειδικά στην Ορεινή Αρκαδία μου έμεινε χαραγμένη στο μυαλό η αφήγηση για την περιπέτεια που βιώνουν καθημερινά μαθητές που ξεκινούν από τις 6 το πρωί με ταξί ένα ταξίδι προς το σχολείο που έχει απομείνει στη Βυτίνα.
Υπό αυτές τις συνθήκες, συνομιλώντας με τους κατοίκους στα μέρη αυτά, αντιλαμβάνεται αμέσως κανείς το αίσθημα εγκατάλειψης που τους χαρακτηρίζει, μία αίσθηση πως διαχρονικά έχουν αφεθεί να αναζητούν μόνοι τους λύσεις σε ζητήματα που μπορεί και να τους ξεπερνούν. Το μοντέλο που ακολουθήθηκε για δεκαετίες ευνοώντας τη μαζική αστικοποίηση και την υπερσυγκέντρωση ανθρώπων, ευκαιριών, πλούτου και εξουσίας σε λίγα αστικά κέντρα σε συνδυασμό με την αδυναμία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να ορίσει τις τύχες των περιοχών ευθύνης της οδηγεί σταδιακά στον πρακτικό αφανισμό κοινοτήτων από το χάρτη.
Κατά την επιστροφή στη Θεσσαλονίκη διάβασα στην «Καθημερινή» ένα ρεπορτάζ για τη σχολή χειροποίητου κοσμήματος της Στεμνίτσας με την πλούσια παράδοση που σήμερα αριθμεί όλους κι όλους 14 πρωτοετείς και δευτεροετείς σπουδαστές. Η αργυροχρυσοχοΐα στη Στεμνίτσα, το μετάξι στο Σουφλί κ.ο.κ. Δραστηριότητες που συντηρούσαν περιοχές ολόκληρες και τους έδιναν ταυτότητα. Σε ένα παγκόσμιο σκηνικό που αλλάζει με ραγδαίο τρόπο γίνεται περισσότερο κρίσιμο από ποτέ να δοθεί προσοχή, στήριξη και κυρίως μακροπρόθεσμη, βιώσιμη προοπτική στις τοπικές κοινότητες. Να συνδιαμορφωθεί μαζί τους. Ένα παράδειγμα που μπορεί να εμπνεύσει είναι οι «Τζουμέικερς», ένα εργαστήρι στο Καλέντζι Ιωαννίνων όπου οι άνθρωποι με τη βοήθεια ανοιχτών τεχνολογιών σχεδιάζουν και κατασκευάζουν μηχανήματα για την τοπική αγροτική παραγωγή μικρής κλίμακας.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 04.05.2025