Το Φεστιβάλ παίρνει την… κατηφόρα

Ο ιστορικός

Τα επεισόδια συνεχίστηκαν την επόμενη μέρα, όταν η προβολή του πολυαναμενόμενου «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο» κινδύνεψε να ματαιωθεί, λόγω ασφαλιστικών μέτρων που κέρδισε εις εκ των πρωταγωνιστών, ο Κώστας Καζάκος, λόγω οικονομικών διαφορών με τον σκηνοθέτη, Νίκο Τζήμα. Ο διάσημος πρωταγωνιστής πείστηκε να δώσει άδεια προβολής, ώστε να μη θεωρηθεί ότι σαμποτάρει το Φεστιβάλ. Επεισόδια σημειώθηκαν και πριν την προβολή του φιλμ του Νίκου Παναγιωτόπουλου «Μελόδραμα;», καθώς πολλοί θεατές είχαν μείνει χωρίς εισιτήριο και απαιτούσαν την είσοδό τους στην αίθουσα της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Ήταν, επίσης, μία χρονιά στην οποία άρχισε να διαφαίνεται η αντίθεση κοινού και κριτικών, καθώς «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο» δέχθηκε απορριπτικές κριτικές, ενώ το «Μελόδραμα;» επαινέθηκε σφόδρα, παρά την αντίθετη άποψη των θεατών. Οι αντεγκλήσεις έλαβαν έντονη μορφή, φθάνοντας ως τη χειροδικία. Όλα αυτά οδηγούσαν μοιραία σε μία απαξίωση του θεσμού, καθώς έμεναν πίσω οι γόνιμες αντιπαραθέσεις, αποκτώντας γηπεδική διάσταση.

Κερδισμένες, μέσα σε όλο τούτο το κλίμα, υπήρξαν οι μικρού μήκους ταινίες, τριάντα δύο τον αριθμό. Πολλές από αυτές επέδωσαν μία νέα ώθηση σε αυτό το παραμελημένο είδος κινηματογραφικής δημιουργίας, αποτελώντας σταθμό στο συγκεκριμένο είδος. Το «Απεταξάμην» της Φρίντας Λιάππα, μία περιπλάνηση στη φαντασία ενός κοριτσιού (αποθεώθηκε από το κοινό), τα «Μανικετόκουμπα» του Περικλή Χούρσογλου, το «Διήμερο» της Δέσποινας Καρβέλα, υπήρξαν όλως εξέχουσες δημιουργίες. Η σημαντικότερη, όμως, ταινία μικρού μήκους ήταν «Το στρώμα της καταστροφής» του Κώστα Βρεττάκου, ένα ντοκιμαντέρ, που θαρρείς δίνει ζωή στα άψυχα ευρήματα μίας ανασκαφής.

Εντυπωσιακή ήταν και η τύχη της μη προβληθείσα ταινίας «Κερήθρες», όπου αφού ο Νίκος Βεργίτσης την πρόβαλε σε μία φοιτητική εκδήλωση στην Αθήνα, συζήτησε με τους θεατές τα λάθη του και την ξαναμόνταρε. Αναβαπτίζοντάς την σε «Ιστορίες μιας κερήθρας» την πρόβαλε στο επόμενο Φεστιβάλ, όπου και βραβεύτηκε.

Ο αυτόπτης μάρτυς

Στο 21ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης συνέβησαν μερικά γεγονότα τα οποία έμελλε να αποτελέσουν χαρακτηριστικές στιγμές στην ιστορία του θεσμού. Πέρα από τα όσα αναφέρθηκαν στην αρχή, η πλέον πρωτόγνωρη ήταν η μοιρασιά του πρώτου βραβείου σε τρεις ταινίες, οπωσδήποτε εξαιρετικές και οπωσδήποτε σημαντικές για τον ελληνικό κινηματογράφου, ωστόσο η πράξη αδυνάτιζε το κύρος του θεσμού. Ο «Μεγαλέξανδρος» του Θόδωρου Αγγελόπουλου ερχόταν με τις δάφνες του «Χρυσού Λιονταριού», ως Ειδικό βραβείο στη Βενετία, κάτι σαν δεύτερη θέση, μετά τη «Γκλόρια» του Κασσαβέτη. Ο Αγγελόπουλος είχε την πρώτη μεγάλη βράβευση Έλληνα σκηνοθέτη σε μεγάλο Διεθνές Φεστιβάλ, κάτι που λογικά θα του εξασφάλιζε την πρωτιά στην εγχώρια διοργάνωση. Με πρωταγωνιστή τον Ιταλό Ομέρο Αντονούτι, πραγματοποιούσε έναν ποιητικό παραλληλισμό ανάμεσα στον Μεγαλέξανδρο ως λαϊκό ήρωα και στη μαρξιστική εκδοχή του. Τέσσερις ώρες η διάρκεια του φιλμ, ανάγκασε πολλούς θεατές να το παρακολουθήσουν καθηλωμένοι, πολλοί από αυτούς όρθιοι. Η εξεύρεση ενός εισιτηρίου για την προβολή υποχρέωσε πολλούς να ξενυχτήσουν έξω από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, περιμένοντας να ανοίξει το ταμείο, στις 9 το πρωί. Το θυελλώδες χειροκρότημα που ακολούθησε αποτέλεσε μία αναγνώριση του σπουδαίου δημιουργού.

Παρ’ όλα αυτά, το ρεκόρ έντασης και διάρκειας χειροκροτήματος, ως σήμερα, στο Φεστιβάλ το κατέκτησε «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο» του Νίκου Τζήμα, μία ταινία που αναφερόταν στην περίπτωση του Νίκου Μπελογιάννη. Τον αδικοχαμένο, εκτελεσμένο Μπελογιάννη υποδύθηκε ένας ερασιτέχνης ηθοποιός, ο καθηγητής της γαλλικής φιλολογίας, Φοίβος Γκικόπουλος. Ήταν χρόνια ιδιαίτερης πολιτικής έντασης, η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή έπνεε τα λοίσθια, ο Ανδρέας Παπανδρέου βρισκόταν στον προθάλαμο της διαδοχής και η ταυτότητα της ταινίας έδινε μία αφορμή έμμεσης διαδήλωσης στον περιβόητο «Εξώστη» της εποχής. Δεν επρόκειτο για κάποια σπουδαία δημιουργία, αλλά κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει την υποδοχή της από το κοινό, όχι μόνο στο Φεστιβάλ αλλά και στις αίθουσες.

Το ίδιο, σχεδόν, και με την «Παραγγελιά» του Χαλκιδικιώτη Παύλου Τάσιου. Και εδώ ρεκόρ χειροκροτήματος, σε μία ταινία που διαθέτει μία από τις καλύτερες σκηνές στον ελληνικό κινηματογράφου, αυτήν της σφαγής των θαμώνων ενός νυχτερινού κέντρου από τον Νίκο Κοεμτζή. Η συνέντευξη του Κοεμτζή στον Γιώργο Λιάνη και το «Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο» του Σαββόπουλου, που ακολούθησε, έδωσαν στο φονικό πολιτική χροιά. Ο Τάσιος ακολούθησε την ίδια γραμμή και το εισέπραξε σε χειροκρότημα και εισιτήρια.

Τέλος το «Μελόδραμα;» του Νίκου Παναγιωτόπουλου, όντας μία υψηλής αισθητικής ασπρόμαυρη ταινία, με τον θρύλο του θεάτρου Λευτέρη Βογιατζή, αποδοκιμάστηκε για τη δύστροπη αφήγησή της. Ήταν πολύ άδικη και απαίδευτη υποδοχή, με την οποία εμφανίζονταν τα πρώτα συμπτώματα παρακμής του «Εξώστη». Ό,τι δεν διέθετε πολιτική διάσταση ήταν εκ προοιμίου απορριπτέο.