Γράφει
Νίκος Ηλιάδης
Η μονιμότητα στο Δημόσιο ήταν ένα αναγκαίο μέτρο, το οποίο απέκτησε μάλιστα και συνταγματική περιωπή το μακρινό 1911.
Ο στόχος ήταν να μπει ένα φρένο στον πιο άγριο κομματισμό της δημόσιας διοίκησης που ήθελε την εκάστοτε κυβέρνηση να απολύει τους δημοσίους υπαλλήλους που είχε προσλάβει η προηγούμενη, για να βολέψει τους δικούς της. Βεβαίως, με τη θέσπιση της μονιμότητας, μπορεί να άδειασε η πλατεία Κλαυθμώνος, στην οποία κατέφευγαν τότε, οδυρόμενοι οι απολυμένοι, αλλά ξεχείλισε το Δημόσιο καθώς ο κομματισμός δεν εξέλειπε, απλώς προσαρμόστηκε.
Έτσι, μετά την απαγόρευση των απολύσεων η εκάστοτε κυβέρνηση προσέθετε στους προηγούμενους τους “δικούς της” διογκώνοντας διαρκώς τον δημόσιο τομέα.
Είναι αναγκαία σήμερα η μονιμότητα στο Δημόσιο; Η κυβέρνηση λέει πως όχι. Βεβαίως, η ανακίνηση του θέματος δεν είναι και τόσο αθώα. Εξυπηρετεί ασφαλώς και πολιτικές σκοπιμότητες.
Το κυβερνών κόμμα επιχειρεί έναν επικοινωνιακό αντιπερισπασμό σε μια προσπάθεια να αποφύγει να επανακάμψει στο πολιτικό προσκήνιο η υπόθεση των Τεμπών με αφορμή τη δικογραφία για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή.
Συγχρόνως επιχειρεί και ένα άνοιγμα προς τους κεντρώους οι οποίοι παρακολουθούν τον τελευταίο καιρό με κάποια αμηχανία τη μετακίνησή της δεξιότερα. Όμως, εκτός από την κυβέρνηση, υπάρχει και μια σημαντική μερίδα πολιτών οι οποίοι φαίνονται, με βάση πρόσφατη δημοσκόπηση, να έχουν την ίδια γνώμη όσον αφορά τη μονιμότητα. Την ίδια γνώμη εμφανίζεται, μάλιστα, να έχει και η πλειονότητα των δημοσίων υπαλλήλων.
Βεβαίως, δεν είναι η πρώτη φορά που τίθεται το θέμα αυτό προς συζήτηση. Έχει συμβεί και στο παρελθόν, αλλά αποσύρθηκε τάχιστα. Ωστόσο, τώρα, οι συνθήκες φαντάζουν ωριμότερες.
Βοηθά και η συγκυρία καθώς έχουμε μπροστά μας την έναρξη της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος κι απ' ο,τι φαίνεται το άρθρο 103 το οποίο κατοχυρώνει τη μονιμότητα, θα προταθεί, σίγουρα από την κυβέρνηση, να περιληφθεί στα αναθεωρητέα. Άρα, η συζήτηση αυτή τη φορά θα προχωρήσει σε βάθος. Το ζητούμενο, επομένως, είναι η συζήτηση η οποία θα ανοίξει να αφορά συνολικά τη λειτουργία του Δημοσίου, όχι μόνο τη μονιμότητα.
Ποια πρέπει να είναι τα ζητούμενα τα οποία θα απασχολήσουν αυτή τη συζήτηση;
1. Το πρώτο, και θεμελιώδες, είναι να εκλείψει πλήρως ο κομματισμός από το Δημόσιο. Εντάξει, μπορεί η πλατεία Κλαυθμώνος να γεμίζει σήμερα από τραπεζοκαθίσματα· μπορεί μετά τη θέσπιση του ΑΣΕΠ να έχουν κλείσει τα περισσότερα παράθυρα για διορισμούς “ημετέρων”· ωστόσο, ο κομματισμός παραμένει ισχυρός. Είτε με τη μορφή του ασφυκτικού κυβερνητικού – κομματικού ελέγχου, μέσω του διορισμού των “δικών μας” παιδιών σε επιτελικές θέσεις, αλλά και μέσω της στρατιάς των μετακλητών υπαλλήλων είτε μέσω της συμπαθούς τάξης των κατ' επάγγελμα συνδικαλιστών.
2. Είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί ότι οι δημόσιες υπηρεσίες θα λειτουργούν ανεξάρτητα από την εκάστοτε κυβερνητική εξουσία η οποία θα πρέπει να περιοριστεί στη χάραξη των γενικών πολιτικών κατευθύνσεων. Ας δούμε, για παράδειγμα, τι γίνεται στις χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης οι οποίες παραμένουν ορισμένες φορές χωρίς κυβέρνηση για μήνες, αλλά το δημόσιο λειτουργεί άψογα. Κάθε φορέας του Δημοσίου θα πρέπει να έχει συγκεκριμένο επιχειρησιακό σχέδιο, σαφείς και μετρήσιμους στόχους και διοικήσεις οι οποίες θα επιλέγονται αξιοκρατικά και όχι με κομματικά κριτήρια, οι οποίες θα αξιολογούνται διαρκώς με βάση την ικανότητά τους να υλοποιήσουν το έργο το οποίο ανέλαβαν.
3. Είναι επίσης αναγκαίο να θεσπιστεί ένα σύστημα αξιολόγησης, υπηρεσιών και υπαλλήλων, στηριζόμενο σε ουσιαστικά και όχι τυπικά προσόντα. Δεν νοείται, εν έτει 2025 να προάγονται σε θέσεις ευθύνης οι “δικοί μας” ή, έστω, οι αρχαιότεροι στην υπηρεσία. Ο δημόσιος τομέας έχει ανάγκη και από φρέσκα μυαλά, από άτομα με γνώσεις και δεξιότητες, τα οποία, για να τα προσελκύσεις, θα πρέπει να καταβάλεις και καλύτερους μισθούς.
4. Θα πρέπει να θεσπιστούν σαφείς και αυστηρές ασφαλιστικές δικλείδες οι οποίες θα εγγυώνται ότι η άρση της μονιμότητας, δεν θα μας επιστρέψει, πίσω στο 1911. Δεν θα επιτρέπει δηλαδή, στους εκάστοτε κυβερνώντες, μέσα από διάτρητες αξιολογήσεις να απολύουν εκατοντάδες υπαλλήλους προκειμένου να προσλάβουν τους “δικούς τους”. Κομμένοι οι μετακλητοί και οι όποιες προσλήψεις θα πρέπει να γίνονται αποκλειστικά και μόνο, μέσω ΑΣΕΠ το οποίο θα πρέπει ασφαλώς να ενισχυθεί για να γίνει αποτελεσματικό.
Αν όλα τα ανωτέρω γίνουν όπως πρέπει, όπως γίνονται εδώ και δεκαετίες στα προηγμένα κράτη της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, τότε η συζήτηση περί μονιμότητας δεν θα έχει σχεδόν κανένα νόημα. Αν τα παρακάμψουμε και περιοριστούμε μόνο στην κατάργηση της μονιμότητας θα έχουμε κάνει μια τρύπα στο νερό.
Και κάτι ακόμη: κάθε βαθιά μεταρρύθμιση έχει συγκεκριμένη χρονική αφετηρία. Η συζήτηση περί άρσης της μονιμότητας δεν μπορεί να αφορά παλαιούς υπαλλήλους οι οποίοι προσλήφθηκαν ως μόνιμοι στο Δημόσιο.