77 σελίδες αριθμούσε το ιδιόχειρο υπόμνημα, με το οποίο ο Πιέρ Ριβιέρ προσπαθούσε να ερμηνεύσει το τριπλό έγκλημά του


6.000 ψυχικά νοσούντες στέγαζε το Γενικό Νοσοκομείο στο Παρίσι, το 1657, το 1% του πληθυσμού

16 56

Η μέση γνώση και συνείδηση δεν δυσκολεύονται να συνδέσουν την ψυχική ασθένεια με την υποψηφιότητα για εγκληματικές πράξεις. Γίνεται μεγάλος αγώνας για την αντιμετώπιση του μύθου του επικίνδυνου σχιζοφρενούς (ενδεικτικό το ομότιτλο βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου), ωστόσο η κοινωνική φοβία αυτού που αποκαλούμε «τρέλα» δύσκολα ξεριζώνεται από τη μέση αντίληψη. Η εγκληματική έξαρση της τελευταίας τριετίας μοιάζει να επαναφέρει το ζήτημα, αφού μία σειρά αναίτιες δολοφονίες αποδίδονται στην ψυχική διαταραχή των δραστών.

Όλα ξεκινούν από την απροσδιοριστία και τις απρόβλεπτες αντιδράσεις ενός θεωρούμενου τρελού, κάτι που εύκολα οδηγεί στην εντύπωση μίας απειλής, όπως ισχύει για κάθε τι που δεν υπακούει στη λογική. Ο τρόπος που κάθε κοινωνία «διαβάζει» αυτές τις «αμετάφραστες» πράξεις προσδιορίζει, σε μεγάλο βαθμό, το επίπεδο του πολιτισμού της. Παράδειγμα, η αρχαία ελληνική κοινωνία, που πρώτη προσπάθησε να ερμηνεύσει το φαινόμενο και από τη μυθολογία της ακόμη, δημιουργώντας σχετικά σύμβολα και μύθους.

Μοιραία πρώτη αναφορά θα βρούμε στον ταυτόχρονα μυθικό και τραγικό Όμηρο. Κατά τον μελετητή Βασματζίδη, ο Όμηρος δεν διαχωρίζει τις ψυχικές λειτουργίες από τις βίαιες συγκρούσεις. Κι επειδή δεν μπορεί να ταυτοποιήσει τα ψυχικά κίνητρα, τα αποδίδει στη θεϊκή παρέμβαση. Άλλωστε, ολόκληρη η Ιλιάδα ξεκινάει με το γνωστό: «Ψάλε θεά τον τρομερό θυμό του Αχιλλέα», προοικονομώντας πως ότι θα ακολουθήσει αποτελεί προϊόν ψυχικής εκτροπής.

Πράγματι, οι θεοί εμπλέκονταν πολύ στις ζωές των θνητών. Στα ομηρικά έπη, κάθε ανορθολογική ή και εγκληματική συμπεριφορά αποδίδεται στην εξωτερική παρέμβαση μίας δαιμονικής δύναμης. Κλασικό παράδειγμα, η περίπτωση που θολώνει ο νους του Αίαντα και επιτίθεται σε ένα κοπάδι πρόβατα, θεωρώντας ότι πρόκειται για στρατιώτες του Οδυσσέα.

Φυσικά, προέκταση αυτών αποτελεί η αρχαία τραγωδία, όπου ο Οιδίποδας πέφτει θύμα των συνωμοσιών του Απόλλωνα, ο Ορέστης υπακούει στον δελφικό χρησμό, η Κλυταιμνήστρα επηρεάζεται από τη θεά Νέμεση και ο Αίας, ως τραγικό πρόσωπο πλέον, επιλέγει την αυτοκτονία, ως μόνη λύση για το ξέπλυμα της ντροπιαστική πράξης του. Αποκορύφωμα, η τιμωρία του μυθικού-τραγικού Ηρακλή, ο οποίος τιμωρείται από την Ήρα με τη διάπραξη των 12 άθλων, μετά τη μανία που τον κυρίευσε και τον οδήγησε στη δολοφονία της γυναίκας του και των δύο παιδιών του.