Γράφει
Μιχάλης Γουδής
Στις 3 Οκτωβρίου συμπληρώνονται 35 χρόνια από την Επανένωση της Γερμανίας μετά την πτώση του Τείχους και με αφορμή τις τελευταίες εξελίξεις στη χώρα που για πρώτη φορά στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της διεξήγαγε πρόωρες ομοσπονδιακές εκλογές και βρίσκεται αντιμέτωπη με τη σταθερή άνοδο της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), κρίνεται απαραίτητος ένας ειλικρινής και βαθύς απολογισμός της μακράς διαδικασίας σύγκλισης. Σε αυτή την ανάγκη απαντάει ο κορυφαίος Γερμανός Κοινωνιολόγος, Steffen Mau -ο οποίος έχει χαρακτηριστεί από την εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung ως ο «πιο περιζήτητος κοινωνικός εμπειρογνώμονας της χώρας»- με το τελευταίο του βιβλίο «Ungleich vereint. Warum der Osten anders bleibt» (Άνισα ενωμένοι. Γιατί η Ανατολή παραμένει διαφορετική). Ο Mau βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο της 21ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου καλεσμένος του Goethe-Institut και του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ και όσα μοιράστηκε σε μία ανοιχτή συζήτηση με το δημοσιογράφο Τάσο Τέλλογλου είναι εξαιρετικά διαφωτιστικά για τη γερμανική πραγματικότητα σήμερα.
Μια και η εκδήλωση της 9ης Μαΐου έλαβε χώρα λίγες μόνο μέρες αφού η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος εξέδωσε πόρισμα ότι υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για τον χαρακτηρισμό της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) ως «αποδεδειγμένα εξτρεμιστικού» κόμματος η συζήτηση εκκίνησε με αυτή την αφορμή. Κατά τον Mau τα κόμματα έχουν εστιάσει υπερβολικά στη δικαστική αντιμετώπιση της AfD και σε μεγάλο βαθμό έχουν αφήσει κατά μέρος την πολιτική μάχη απέναντί της.
Μεγάλο μέρος αυτού του παιχνιδιού θα κριθεί στην Ανατολική Γερμανία, όπου τα ποσοστά της ακροδεξιάς είναι πολύ μεγαλύτερα από την υπόλοιπη χώρα. Οι βαθύτερες αιτίες για το φαινόμενο αυτό φωτίζονται στο βιβλίο του Mau που υπογραμμίζει το δημογραφικό σοκ που βίωσε η περιοχή την περίοδο 1989-1991 με πτώση των γεννήσεων κατά 60% και χιλιάδες ανθρώπους να την εγκαταλείπουν για τη Δύση. «Έτσι, η Ανατολική Γερμανία δημογραφικά παραμένει μία συρρικνούμενη περιοχή -και οι συρρικνούμενες περιοχές είναι κοινωνίες φόβου» είπε χαρακτηριστικά ο Mau, χαρακτηρίζοντας την πρώην Ανατολική Γερμανία μία «αρσενικοποιημένη και γηράσκουσα κοινωνία» που εξακολουθεί να βιώνει ένα έντονο οικονομικό χάσμα με τη Δύση.
Με δεδομένο πως τόσο τα χρήματα όσο και το προσωπικό για την εφαρμογή της Μετάβασης (Wende) προήλθαν από τη Δυτική Γερμανία «οι Ανατολικογερμανοί ήταν σαν να μπήκαν στο σπίτι της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας, αλλά ο κανονισμός λειτουργίας του σπιτιού (Hausordnung) είχε ήδη γραφτεί γι’ αυτούς χωρίς αυτούς. Ψυχολογικά, προφανώς, είναι πολύ ενοχλητικό να σου λένε πώς πρέπει να γίνουν τα πράγματα. Έχει και η Ελλάδα ανάλογη εμπειρία με την κρίση χρέους...», σημείωσε ο Mau.
Κρίσιμο ζητούμενο στην Ανατολική Γερμανία όπου είναι σαφώς περιορισμένος ο αριθμός των συνδικάτων, των συλλόγων και γενικά άλλων οργανισμών και θεσμών, οι οποίοι εντέλει σχηματίζουν τις κοινωνίες, είναι η αναζωογόνηση της Δημοκρατίας. Μία ιδέα που παρουσιάζει στο βιβλίο του και μοιράστηκε με το κοινό της ΔΕΒΘ είναι η αξιοποίηση εναλλακτικών εργαλείων όπως τα Συμβούλια Πολιτών (Bürgerräte), που όπως δείχνουν οι έρευνες ενδυναμώνουν τους πολίτες και ενισχύουν το αίσθημα ότι μπορούν να επηρεάσουν τα πράγματα. Μάλιστα, στην κυβερνητική προγραμματική συμφωνία υπάρχει σαφής σχετική αναφορά.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 01.06.2025