Κώστας Παπαθεοδώρου: Ένας άξιος υπηρέτης του Δήμου Θεσσαλονίκης

- Newsroom

Του Ανέστη Στεφανίδη

Ο Κώστας Παπαθεοδώρου γεννήθηκε το 1943, μέσα στην καταχνιά της γερμανικής κατοχής. Μεγάλωσε με τους γονείς του, τη μητέρα του Σταυρούλα, τον πατέρα του Αντρέα και τη μικρότερη αδερφή του, Σοφία, στο σπίτι του παππού και της γιαγιάς, οι οποίοι επηρέασαν σημαντικά την προσωπικότητά του. Ο Χρήστος Σπανόπουλος και η Μικρασιάτισσα γυναίκα του, η Σοφία, την περίοδο της Κατοχής, με κίνδυνο για όλη την οικογένειά τους, έκρυψαν στο σπίτι τους ένα ζευγάρι εβραίων με τον δεκαπεντάχρονο γιο τους. Για περισσότερο από ενάμισι χρόνο, σε δύο δωμάτια ενός διαμερίσματος στην οδό Ολύμπου, η οικογένεια Σπανόπουλου φρόντισε τους κατατρεγμένους εβραίους που ήταν από τους λίγους που σώθηκαν από το Ολοκαύτωμα. Για την πράξη αυτή, τιμήθηκαν από το ίδρυμα YAD VASHEM στο Ισραήλ, με τον τίτλο του Δικαίου των Εθνών. Την περίοδο του εμφυλίου πολέμου, ο παππούς και η γιαγιά του έκρυψαν στο σπίτι τους και έναν κομμουνιστή που καταδιωκόταν. Όμως αυτή τη φορά το μυστικό προδόθηκε και οι υπηρεσίες Ασφάλειας συνέλαβαν τον κομμουνιστή και μαζί του και τους Χρήστο και Σοφία Σπανοπούλου, οι οποίοι καταδικάστηκαν από έκτακτο στρατοδικείο, σε θάνατο. Με την παρέμβαση ενός αγνώστου γλίτωσαν την εκτέλεση και αφέθηκαν ελεύθεροι. Ο Κώστας Παπαθεοδώρου γεννήθηκε και έζησε τους πρώτους μήνες της ζωής του μέσα σε εκείνα τα δύο δωμάτια με την οικογένειά του και εκείνη των εβραίων συμπολιτών τους. Λίγο μεγαλύτερος, έζησε την αγωνία για την εκτέλεση του παππού και της γιαγιάς του. Οι πράξεις τους τον γαλούχησαν, τα πρώτα χρόνια της ζωής του, με τις ευγενέστερες ανθρώπινες αξίες. Η υπεράσπιση του δίκαιου και το νοιάξιμο για τους αδύναμους και κατατρεγμένους θα τον ακολουθούσαν όλη του τη ζωή.

Ο Κώστας Παπαθεοδώρου πέρασε φτωχικά τα παιδικά του χρόνια στις γειτονιές της περιοχής του Διοικητηρίου, σε μια πόλη που ήταν περισσότερο ανθρώπινη και φιλική. Παίζοντας ποδόσφαιρο σε αλάνες και χωμάτινους δρόμους και κολυμπώντας στα πεντακάθαρα νερά του Θερμαϊκού, αγάπησε τη Θεσσαλονίκη με έναν τρόπο που θα τον καθοδηγούσε αργότερα, όταν θα αναλάμβανε θέσεις ευθύνης. Άριστος μαθητής του Δ΄ Γυμνασίου Αρρένων, έδωσε εξετάσεις το 1961 και πέτυχε στην Αρχιτεκτονική Σχολή Θεσσαλονίκης. Για ένα χρόνο, οι οικονομικές δυσκολίες τον ανάγκασαν να εργαστεί ως διορθωτής κειμένων στην εφημερίδα “Μακεδονία”, αμέσως μετά, δόθηκε ολόψυχα στην επιστήμη που είχε επιλέξει να υπηρετήσει. Συγχρόνως,άρχισε να ενδιαφέρεται για τα κοινά και δραστηριοποιήθηκε στη Νεολαία Λαμπράκη και στον φοιτητικό σύλλογο της σχολής του. Δραστήριος, με χιούμορ, έχοντας το χάρισμα της επικοινωνίας, έγινε αγαπητός στους συμφοιτητές του, οι οποίοι τον εξέλεγαν μονίμως πρόεδρο της τάξης τους για να τους εκπροσωπεί. Λίγο πριν την περίοδο της δικτατορίας ο Κώστας Παπαθεοδώρου έμαθε να εκφράζει, να επικοινωνεί και να υπηρετεί το συμφέρον της ομάδας, δηλαδή την ουσία της πολιτικής. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1968, έχοντας καταθέσει με άλλους έξι συμφοιτητές του διπλωματική εργασία, με θέμα την εκπόνηση χωροταξικού και ρυθμιστικού σχεδίου για το νησί και την πόλη της Κέρκυρας.

Αφού υπηρέτησε στον ελληνικό στρατό, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 δημιούργησε τεχνικό γραφείο μελετών με τους φίλους του αρχιτέκτονες Παύλο Παυλίδη και Γιώργο Τσαπάρα. Αντικείμενο της εργασίας με τους συναδέλφους του ήταν οι μελέτες πολυώροφων οικοδομών, βιοτεχνικών χώρων, εργοστασίων και ιδιωτικών διδακτηρίων. Σε μια εποχή που η ανοικοδόμηση του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης έπαιρνε εκρηκτικές διαστάσεις, ο Κώστας Παπαθεοδώρου άρχισε να προβληματίζεται έντονα για την πολεοδομία της πόλης και για τις αποφάσεις που όφειλαν να πάρουν οι φορείς της πολιτείας για να προλάβουν τα οικιστικά αδιέξοδα που απειλούσαν τη Θεσσαλονίκη. Παράλληλα, προσπαθώντας στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας να βρει τον κατάλληλο χώρο για κοινωνική δράση, μαζί με άλλους νέους αρχιτέκτονες αποφάσισαν να ιδρύσουν έναν νέο σύλλογο. Στα τέλη του 1973, ιδρύθηκε ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης και ο Κώστας Παπαθεοδώρου εξελέγη πρώτος πρόεδρός του. Με όρεξη και διάθεση δημιούργησαν στην οδό Προξένου Κορομηλά τις πρώτες εγκαταστάσεις του συλλόγου, οι οποίες λειτουργούσαν περισσότερο ως χώρος συγκέντρωσης και αντιδικτατορικής έκφρασης των νεαρών αρχιτεκτόνων. Στις αρχές του 1974, κάλεσαν στο στέκι τους τον Μάνο Λοΐζο που τραγούδησε για τους νεαρούς αρχιτέκτονες, παρότι έξω από τον χώρο παραμόνευαν τα όργανα της χούντας.

Μετά την αποκατάσταση της δικτατορίας, ο Κ. Παπαθεοδώρου δραστηριοποιήθηκε αμέσως πολιτικά. Εντάχθηκε στο ΚΚΕ Εσωτερικού και έχοντας ήδη την κατάλληλη εμπειρία από το πανεπιστήμιο και τον σύλλογο αρχιτεκτόνων αναδείχθηκε σύντομα σε ένα από τα σημαντικότερα στελέχη του. Συμμετείχε ενεργά στην προεκλογική εκστρατεία για την επικράτηση του δημοκρατικού πολιτεύματος στο δημοψήφισμα του 1974. Τον Μάρτιο του 1975, σε ηλικία μόλις 32 ετών,εξελέγη δημοτικός σύμβουλος Θεσσαλονίκης. Αφήνοντας τη θέση του προέδρου του συλλόγου αρχιτεκτόνων, όπου είχε επανεκλεγεί, αφιερώθηκε στην τοπική αυτοδιοίκηση. Για πολλά από τα επόμενα χρόνια, ως δημοτικός σύμβουλος επί δημαρχίας ΜιχάληΠαπαδόπουλου, ως αναπληρωτής δημάρχου, επί δημαρχίας Θανάση Γιαννούση, ως αντιδήμαρχος Αρχιτεκτονικού και Πρασίνου την περίοδο δημαρχίας Θεοχάρη Μαναβή και ως μέλος δημοτικών επιτροπών ασχολήθηκε εντατικά με τα πολεοδομικά προβλήματα της Θεσσαλονίκης, με τις επεκτάσεις του σχεδίου πόλεως, με τροποποιήσεις ρυμοτομικών σχεδίων, με δημιουργία χώρων πρασίνου και με κάθε θέμα που αφορούσε στην ανάπλαση μιας πόλης, που είχε πάψει από χρόνια να έχει ανθρώπινο πρόσωπο. Με δικές του ενέργειες και εργασία των μηχανικών και των συνεργείων του Δήμου, δημιουργήθηκαν οι πρώτοι πεζόδρομοι, στις οδούς, Γεωργίου Σταύρου και Αγίας Θεοδώρας. Την ίδια εποχή διαμορφώθηκε και αναδείχθηκε και ο εξωτερικός περιβάλλων χώρος του ανατολικού Τείχους της Θεσσαλονίκης. Το έντονο ενδιαφέρον του προς τους δημότες, στους οποίους επεξηγούσε με καλή διάθεση όλα τα περίπλοκα θέματα των απαλλοτριώσεων, της ρυμοτομίας, αλλά και η αίσθηση πολιτικού καθήκοντος που τον οδηγούσε να υποδεικνύει και να επεξηγεί το δημόσιο συμφέρον, που πολλές φορές ερχόταν σε αντίθεση με το ιδιωτικό, τον έκαναν ιδιαίτερα αγαπητό στους πολίτες που προσέρχονταν στον Δήμο για τις προσωπικές τους υποθέσεις. Έχαιρε της γενικής εκτιμήσεως στους συναδέλφους του στο Δημοτικό Συμβούλιο, αλλά και στο προσωπικό των υπηρεσιών με τους οποίους είχε άψογη συνεργασία. Όπως ο ίδιος έγραψε για τους εκλεκτούς ανθρώπους με τους οποίους συνεργάστηκε, “τρεις θητείες που προσπαθούσα για μια ανθρωπινότερη πόλη, που μοιράστηκα πράγματα με τον Θωμά τον Βασιλειάδη, τον Γιώργο τον Τριανταφυλλίδη, την Ασπασία την Καρρά, τον Κωστή τον Μοσκώφ, τον Δημήτρη τον Ζάννα, τον Άλκη τον Μαλτσίδη και άλλους εραστές της πόλης, που μετά τα συμβούλια πνίγαμε τον θυμό, για την αναποτελεσματικότητα των προσπαθειών μας, στο μπόλικο σκορδοστούμπι της σούπας του Τσαρουχά. Με τον Νίκο τον Ακριτίδη και τον Αλέκο τον Ιωσηφίδη περιμέναμε να λαλήσουν τα κοκόρια για να γυρίσουμε σπίτια μας μετά τα δημοτικά συμβούλια”! Μια τελευταία φορά υπηρέτησε τον Δήμο Θεσσαλονίκης επί δημαρχίας του Γιάννη Μπουτάρη. Ιδρυτικό και ενεργό στέλεχος της κίνησης “Πρωτοβουλία για τη Θεσσαλονίκη”,υπηρέτησε ως κοινοτικός σύμβουλος της Γ΄ Δημοτικής Κοινότητας που αγαπούσε πολύ και, στη συνέχεια, στο Δημοτικό Συμβούλιο συνεισφέροντας με την πολύχρονη εμπειρία του στα ζητήματα της πόλης. Η έμφυτη σεμνότητά του, η μετριοπάθεια, ο άδολος χαρακτήρας και η καλή του προαίρεση προς όλους άφησαν το θετικό τους αποτύπωμα στο πέρασμά του από τον Δήμο Θεσσαλονίκης.

Όμως ο Κ. Παπαθεοδώρου διέθετε και καλλιτεχνικές ανησυχίες οι οποίες εκδηλώθηκαν σε κάθε εποχή με διαφορετικό τρόπο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970,ασχολήθηκε με την τέχνη της φωτογραφίας συμμετέχοντας και σε διαγωνισμούς, σ’ έναν από τους οποίους κέρδισε το πρώτο βραβείο. Τη δεκαετία του 1990, τον κέρδισε το θέατρο και η ερασιτεχνική ομάδα “Εξ Αμάξης”, η οποία για περισσότερα από είκοσι χρόνια είχε μια εξαιρετική καλλιτεχνική παρουσία στη Θεσσαλονίκη. Ο Κ. Παπαθεοδώρου συμμετείχε σε πολλές παραστάσεις αναδεικνύοντας το ταλέντο του στην υποκριτική. Μετά τη συνταξιοδότησή του αφιερώθηκε στα εικαστικά, ζωγραφίζοντας πίνακες, αλλά και δημιουργώντας συνθέσεις με διάφορα ηλεκτρονικά μικροαντικείμενα που η ταχύτητα της τεχνολογίας αχρήστευε πριν ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους. Είχε τη χαρά να δει πολλούς πίνακές του να κοσμούν σπίτια φίλων και γνωστών. Παράλληλα με τις άλλες τέχνες, σε όλη τη ζωή του σκάρωνε στίχους, ακόμα και κατά τη διάρκεια ατέρμονων συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου. Το 1981 τόλμησε και την έκδοση ορισμένων σε ένα βιβλίο που ονόμασε “Θραύσματα ελπίδας”.

Ο Κώστας Παπαθεοδώρου είχε δύο κόρες που λάτρευε, την Χριστίνα και την Κατερίνα. Τον Ιούλιο του 2024,αποχαιρέτισε την αγαπημένη του πόλη, συγγενείς και φίλους, αφήνοντας ως παρακαταθήκη το ήθος και τηνεντιμότητά του. Όπως ο ίδιος έγραψε, τη δικαίωση δεν την έψαχνε ούτε στον εαυτό του, ούτε στην αναγνώρισηαπό τους άλλους.“Στα μάτια των παιδιών του την ψάχνει. Στα μάτια τους”!

Ο ακριβός μου φίλος Κώστας Παπαθεοδώρου

Της Ασπασίας Καρρά

Μια αγκαλιά ανοιχτή, να χωρέσει όλος ο κόσμος, ένα βλέμμα φιλικό και ένα χαμόγελο ζεστό, γεμάτο κατανόηση.

Ένας νηφάλιος στοχασμός τον διέκρινε και στις σχέσεις του, επαγγελματικές ή φιλικές, ξεχώριζες μια εκπληκτική απλότητα, έναν ρεαλισμό, ένα πνεύμα πρακτικό. Τον χαρακτήριζε ένας νηφάλιος δυναμισμός, προχωρούσε σε καινοτόμες προσεγγίσεις, αναζητώντας ευέλικτες,ρεαλιστικές λύσεις, διακριτικά και ανεπιτήδευτα.

Μερικές φορές, στη διάρκεια συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου κάποιος σύμβουλος που εκφραζόταν απαξιωτικά για άτομα ή πράξεις δεχόταν επίθεση από συνάδελφο διακόπτοντάς τον. Ποτέ δεν διέκρινα μια γκριμάτσα, έναν ψίθυρο, ένα χτύπημα των δαχτύλων του Κώστα πάνω στο τραπέζι. Σεβόταν πάντα τον ομιλητή ή συνομιλητή και κάποια στιγμή ανασκεύαζε τα επιχειρήματά του. Πίστευε πως η παραδοχή του λάθους σημαίνει εντιμότητα και ότι από την εντιμότητα πηγάζει η εμπιστοσύνη, απαραίτητη προϋπόθεση για κάθε σύμπραξη.

Με τους πολίτες που προσέρχονταν για τα προσωπικά τους ήταν καταδεκτικός, υπομονετικός· προσπαθούσε να εξηγήσει, να δείξει την κοινωνική διάσταση των αποφάσεων για απαλλοτριώσεις, ρυμοτομήσεις, για κάθε θέμα που σχετιζόταν με ατομικές περιουσίες. Με παραδείγματα προσπαθούσε να αναδείξει το δημόσιο συμφέρον, να κάνει τους πολίτες συμμέτοχους στα κοινά.

Ο Κώστας εργαζόμενος διαρκώς, συνυπάρχοντας και συνεργαζόμενος με πολλούς και πολλές συμπολίτισσές μας, σε χώρους καλλιτεχνικούς, κομματικούς, πολιτικούς κ.α. είχε αντιληφθεί πως οι άνθρωποι στην πλειοψηφία ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τους, όχι σε συνάρτηση με την πραγματικότητα αλλά σύμφωνα με την εικόνα που έχουν γι’ αυτήν. Η παραδοχή αυτή ευνοούσε τη μετριοπάθεια, την αποφυγή ανούσιων αντιπαραθέσεων.

Ο Κώστας ανακάλυψε, βρήκε, όρισε τη δική του αλήθεια, συνομιλώντας φιλοσοφικά με τον Λάο Τσε και τον Επίκουρο:

Λάο Τσε
Ο σοφός είναι ειλικρινής αλλά όχι σκληρός,
μιλάει την αλήθεια αλλά δεν πληγώνει
ακτινοβολεί αλλά δεν θαμπώνει.

Επίκουρος
Αταραξία, μην χάνεις την ψυχραιμία και το θάρρος.
Λάθε βιώσας, βίωσε λαθών, ζήσε ως μονάδα,
ως ένας καθημερινός άνθρωπος ανάμεσα στους πολλούς,
μη ζητάς φώτα και χειροκροτήματα.